: پس ازکنکره های اول ودوم وسوم سیام CIAM(کنگره بین المللی معماری مدرن) و بلاخره منشوراتن ومصوبات ، اهداف ، ضوابط وتحولات بعدی ، درواقع نسل دوم شهرسازی معروف به « مدرنیست - فونسیونالیست » شکل گرفت . این الگوی شهرسازی، هدفش بکارگیری برنامه هائی جهت هدایت توسعه وگسترش شهر ، با در نظرداشتنء تواما ابعاد مختلف اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و فیزیکی - فضائی زندگی شهری بود . بگونه ایکه این هدایت بنوعی بصورت هماهنگ کننده توسعه درابعاد مختلف پیش گفته هم باشد . در واقع شهرسازی ، مدرنیست – فونسیونالیست ، که بتدریتج تحت عناوینی همچون « کمپرنسیو پلان» در کشورهای انگلوساکسون و یا الگوی فرانسوی ان « پلان دیرکتور» و مترادف فارسی انتخابی ان « طرح جامع » که انهم پس ازچندین دهه تاخیر ، حتی نسبت به کلان شهرهای مهم جهان درحال توسعه ، درکشورما بکارگرفته شد ، در واقع در کشورهای توسعه یافته ازاغاز قرن بیستم درحال شکل گیری وسیرتکامل خود بود .
شهرسازی ، مدرنیست – فونسیونالیست ، پس از پایان جنگ دوم جهانی بخصوص تا اواسط دهه هفتاد میلادی بگونه وسیعی درجهت هدایت توسعه شهری کشورهای توسعه یافته وهمچنان بتدریج درشهرهای کشورهای درحال توسعه بکارگرفته شدند . دراین سالها ، شهرسازی گسترده ای درکشورهای توسعه یافته ، بویژه باهدف بازسازی خرابی های دوران جنگ ، براساس الگوی شهرسازی مدرنیست -فونسیونالیست جریان داشت .
اما ، انچه میبایست با تاکید بسیارمورد توجه باشد این استکه شهرسازی مدرنیست - فونسیونالیست ، در واقع شهرسازی جامعه رفاه ویا پاسخگوی مطالبات اجتماعی- درزمینه شهرسازی وسکنی - درمرحله ای از انکشاف اقتصاد بازار، در کشورهای سرمایه داری مرکزی بود، که : ِکینزین - فُوردیسم دست بالا را داشته و نظام سیاسی حاکم در این جوامع در پی پاسخگوئی به مطالبات جمعی در اقتصاد مبتنی بر بازارانهم درقالب جامعه رفاه بود . بنابراین ، این شهرسازی ، تکامل خود را در جهت پاسخ گوئی به نیازهای جامعه رفاه و یا مطالباتی که مبارزات اجتماعی درغرب توسعه یافته ، در پی کسب امتیازات ان بود ، ادامه میداد . بهمین سبب ، بفرض ، کلیه توصیه های کنگره های بعدی سیام CIAM از منشور اتن تا کنگره سیام درشهر استانبول ، کنگره ای که درعمل توصیه های جامعه رفاه - توصیه ها ئی درجهت پاسخگوئی به مطالبات پیشگفته بودند - را رها نمود . یااینکه تا قبل از کنگره استانبول ، دغدغه اصلی ومحوری کنگره های سیام ، ارائه راهکارهائی بودند که نتیجه شان ، به تعدیل مشکلات وسهولت در تامین مسکن ونیازهای شهری- امکان سکنی برای همه - بویژه لایه های کم در امد تر جامعه ، باشد . روشن استکه : در چنین وضعیتی دولت عامل اصلی ایجاد توازن درتعادل بازار و تضمین کننده تحقق مطالبات جامعه رفاه ، خواهد بود .
امامسئله دیگر اینکه : شهرسازی مدرنیست – فونکسیونالیست ازهمان اغازورود به عرصه هدایت توسعه شهری ویا بسیار پیش ازاینکه نئولیبرالها با برنامه ریزی بنگاه محوری خود - برنامه ریزی استراتژیک شهری - جهت کنارزدن شهرسازی ، مدرنیست - فونسیونالیست ، بمیدان بیایند ، با انتقادهای مختلفی ، از انجمله : ضعف ویا فقدان هویت ، یا تکنیکی وهنجاری بودن بیش از حد این طرحها که نهایتا" اهدافشان عمدتا" متوجه کاربرد زمین بوده و نقد های دیگری نظیر ان ، مواجه بود . بااینکه این الگوی شهرسازی درسی سال بعدازجنگ دوم ، هادی توسعه عظیم شهرسازی وساخت ساز وسیع درشهرهای کشورهای پیشرفته گردید. بهمین سبب : بعدها این دوره (میانه دهه چهل تامیانه دهه هفتاد میلادی) به سی سال «طلائی» معروف شد ، اما کماکان انتقادهای پیش گفته را هم با خود همراه داشت . ازانجمله : انتقادهائی که در رابطه با نحوه شهرسازی ء شهرهای جدید، که در قالب یک پروژه از پیش طراحی شده انجام میشدند ، مطرح میگردید .
واقعیت این استکه این برنامه ریزی شهری در بسیاری ازشهرهای کشورهای درحال توسعهء پیرامونی ، اغلب با تسهیلات ویا با توصیه ارگانهای توسعه بین المللی ویا بنوعی بصورت نسخه وارداتی ازکشورهای مرکزی ، بصورت عمدتا" « کلیشه ای » بکارگرفته شدند . درکشور ماهم البته باتاخیر دو سه دهه نسبت به حتی سایر کشورهای توسعه نیافته که این الگورا بکارگرفته بودند . باحمایت و مشاورت مستقیم بنیادهائی نظیر بنیاد فورد و مشاورین بویژه امریکائی ، بصورت یک الگوی کاملا" وارداتی ، تحت عنوان " طرح جامع شهری ، " نخست برای تهران و سپس سایر شهرهای کشورکه بنوعی اکثرا" تقلیدی از طرح جامع تهران بودند ، بکار گرفته شدند .
میزان ناکارامدی طرحهای جامع مذکور ومشکلات وسردرگمی هائی که تاکنون موجب شد ه اند ، مسئله ایست که تکرار ان دراین بحث را بیش ازاین ضروری نمیدانیم . اما نکته مهم این است که : الگوئی که در کشورما ویا کشورهای دیگر نظیر کشور ما بصورت تقلیدی بکار گرفته شدند ، و حاصل چندانی جزگسترش مشکلات ببارنیاوردند ، توانسته بود ، درکشورهای پیشرفته سرمایه داری طی چندین دهه باموفقیت اجرا شود و بمیزان مطلوبی هادی توسعه وتحول شهرها وپاسخگوئی به مطالبات جامعه مربوطه شان باشد .
شهرسازی ، مدرنیست – فونسیونالیست ، پس از پایان جنگ دوم جهانی بخصوص تا اواسط دهه هفتاد میلادی بگونه وسیعی درجهت هدایت توسعه شهری کشورهای توسعه یافته وهمچنان بتدریج درشهرهای کشورهای درحال توسعه بکارگرفته شدند . دراین سالها ، شهرسازی گسترده ای درکشورهای توسعه یافته ، بویژه باهدف بازسازی خرابی های دوران جنگ ، براساس الگوی شهرسازی مدرنیست -فونسیونالیست جریان داشت .
اما ، انچه میبایست با تاکید بسیارمورد توجه باشد این استکه شهرسازی مدرنیست - فونسیونالیست ، در واقع شهرسازی جامعه رفاه ویا پاسخگوی مطالبات اجتماعی- درزمینه شهرسازی وسکنی - درمرحله ای از انکشاف اقتصاد بازار، در کشورهای سرمایه داری مرکزی بود، که : ِکینزین - فُوردیسم دست بالا را داشته و نظام سیاسی حاکم در این جوامع در پی پاسخگوئی به مطالبات جمعی در اقتصاد مبتنی بر بازارانهم درقالب جامعه رفاه بود . بنابراین ، این شهرسازی ، تکامل خود را در جهت پاسخ گوئی به نیازهای جامعه رفاه و یا مطالباتی که مبارزات اجتماعی درغرب توسعه یافته ، در پی کسب امتیازات ان بود ، ادامه میداد . بهمین سبب ، بفرض ، کلیه توصیه های کنگره های بعدی سیام CIAM از منشور اتن تا کنگره سیام درشهر استانبول ، کنگره ای که درعمل توصیه های جامعه رفاه - توصیه ها ئی درجهت پاسخگوئی به مطالبات پیشگفته بودند - را رها نمود . یااینکه تا قبل از کنگره استانبول ، دغدغه اصلی ومحوری کنگره های سیام ، ارائه راهکارهائی بودند که نتیجه شان ، به تعدیل مشکلات وسهولت در تامین مسکن ونیازهای شهری- امکان سکنی برای همه - بویژه لایه های کم در امد تر جامعه ، باشد . روشن استکه : در چنین وضعیتی دولت عامل اصلی ایجاد توازن درتعادل بازار و تضمین کننده تحقق مطالبات جامعه رفاه ، خواهد بود .
امامسئله دیگر اینکه : شهرسازی مدرنیست – فونکسیونالیست ازهمان اغازورود به عرصه هدایت توسعه شهری ویا بسیار پیش ازاینکه نئولیبرالها با برنامه ریزی بنگاه محوری خود - برنامه ریزی استراتژیک شهری - جهت کنارزدن شهرسازی ، مدرنیست - فونسیونالیست ، بمیدان بیایند ، با انتقادهای مختلفی ، از انجمله : ضعف ویا فقدان هویت ، یا تکنیکی وهنجاری بودن بیش از حد این طرحها که نهایتا" اهدافشان عمدتا" متوجه کاربرد زمین بوده و نقد های دیگری نظیر ان ، مواجه بود . بااینکه این الگوی شهرسازی درسی سال بعدازجنگ دوم ، هادی توسعه عظیم شهرسازی وساخت ساز وسیع درشهرهای کشورهای پیشرفته گردید. بهمین سبب : بعدها این دوره (میانه دهه چهل تامیانه دهه هفتاد میلادی) به سی سال «طلائی» معروف شد ، اما کماکان انتقادهای پیش گفته را هم با خود همراه داشت . ازانجمله : انتقادهائی که در رابطه با نحوه شهرسازی ء شهرهای جدید، که در قالب یک پروژه از پیش طراحی شده انجام میشدند ، مطرح میگردید .
واقعیت این استکه این برنامه ریزی شهری در بسیاری ازشهرهای کشورهای درحال توسعهء پیرامونی ، اغلب با تسهیلات ویا با توصیه ارگانهای توسعه بین المللی ویا بنوعی بصورت نسخه وارداتی ازکشورهای مرکزی ، بصورت عمدتا" « کلیشه ای » بکارگرفته شدند . درکشور ماهم البته باتاخیر دو سه دهه نسبت به حتی سایر کشورهای توسعه نیافته که این الگورا بکارگرفته بودند . باحمایت و مشاورت مستقیم بنیادهائی نظیر بنیاد فورد و مشاورین بویژه امریکائی ، بصورت یک الگوی کاملا" وارداتی ، تحت عنوان " طرح جامع شهری ، " نخست برای تهران و سپس سایر شهرهای کشورکه بنوعی اکثرا" تقلیدی از طرح جامع تهران بودند ، بکار گرفته شدند .
میزان ناکارامدی طرحهای جامع مذکور ومشکلات وسردرگمی هائی که تاکنون موجب شد ه اند ، مسئله ایست که تکرار ان دراین بحث را بیش ازاین ضروری نمیدانیم . اما نکته مهم این است که : الگوئی که در کشورما ویا کشورهای دیگر نظیر کشور ما بصورت تقلیدی بکار گرفته شدند ، و حاصل چندانی جزگسترش مشکلات ببارنیاوردند ، توانسته بود ، درکشورهای پیشرفته سرمایه داری طی چندین دهه باموفقیت اجرا شود و بمیزان مطلوبی هادی توسعه وتحول شهرها وپاسخگوئی به مطالبات جامعه مربوطه شان باشد .
