تمیزکننده هاي قلیایی :
تمیزکننده هاي قلیایی تاکنون به مقدار زیادي براي تمیز کردن فلزات مصرف شده اند و بیشتر به خاطر ارزانی نسبی و کارایی آنها بوده است.
در فرمول بندي یک نمونه تمیز کننده قلیایی ممکن است از مواد زیر استفاده شده باشد :
بعضی مواد بیش از یکی از نقشهاي بالا را بازي می کنند. مثلاً فسفاتها ممکن است ترکیبی از نقشهاي 1و 2و 3و 6 را داشته باشند و یا سیلیکاتها 1و 7 را داشته باشند.
اجزاي تمیزکننده بستگی به روش کاربرد دارد. تمیز کننده هاي پاششی نیاز به فعال کننده هاي سطح با کف کم دارند و معمولاً مقدار ماده فعال کننده آنها کمتر از تمیزکننده هایی است که براي مصرف به صورت غوطه وري طراحی می شوند .
تمیز کننده هاي پاششی معمولاً با غلظتهاي3-5 g/lit از محصول جامد مصرف می شوند .
از طرفی غلظت10-30 g/lit ، براي تمیز کننده هاي غوطه وري بیشتر معمول می باشد .
چربی گیري با بخار :
در چربی گیري با بخار قطعه هاي که باید تمیز شود، وارد بخار متراکم حلال هیدروکربن کلردار می شود که در بالاي یک مخزن حلال جوشان جمع شده است. چربی گیري با بخار یک روش عالی براي زدودن روغن و گریس می باشد. اما ممکن است براي زدودن آلودگی هاي زیاد موثر نباشد .
برطرف کردن مواد جامد می تواند با همراه کردن یک وسیله پاشنده با حلال مایع موثر صورت گیرد .
وقتی که حلال مصرف می شود، روغن هاي روي آن جمع می شوند و امکان دارد نقطه جوش را بالا ببرد و در این صورت لازم است حلال را با تقطیر خالص نمود .
حلال هاي کلردار در تماس با آب به ویژه در حضور آلومینیوم گرایش به هیدرولیز دارند و چون محصولات هیدرولیز داراي اسید هیدراته می باشند، فقط از انواع داراي مواد بازدارنده ویژه باید مصرف کرد .
تري کلرو اتیلن (نقطه جوش87 درجه سانتیگراد) معمولاً بیشتر به پرکلرو اتیلن (نقطه جوش74 درجه سانتیگراد ) به علت مسمومیت پایین آن، ترجیح داده می شود .
تمیز کاري با حلال هاي قابل امولسیونی :
در این روش فلز یا قطعه در حلال داراي عوامل پراکنده ساز غوطه ور می شود یا حلال روي آن پاشیده می شود و سپس با آب، آبکشی شده و آب حلال را همراه با هرگونه مواد حل شده پراکنده می کند .
حلال هاي هیدروکربنی مانند نفت سفید معمولاً بدین منظور بکار می روند . حلال هاي تمیزکننده قابل امولسیون را می توان به جهت تاثیر در بر طرف کردن انواع وسیعی از آلودگیها در دماي محیط بکار برد .
با مقدمه فوق به بررسی طرح تولید چربی گیرهاي صنعتی پرداخته می شود .
چربی گیرها می توانند شامل قلیاهاي سوزآور، سیلیکات ها، فسفاتها، کرومات ها، کربناتها، بی کربنات ها، برات ها، سولفات ها،
نیتریت ها، کلریدها، صابونها، رزین، عوامل مرطوب کننده سولفوناته، عوامل ضد کف، بازهاي آلی، حلال هاي آلی، عوامل جفت کننده آلی، نمکهاي اسیدهاي معدنی و یا آلی باشند .
به عنوان مثال در ادامه به معرفی چند نوع از چربی گیرها پرداخته می شود :
اصولاً چربی گیرها از نظر ساختاري به سه دسته تقسیم می شوند :
چربی گیر قلیایی موجب هیدرولیز چربی، مرطوب شدن سطح قطعه، پراکنده شدن و امولسیون شدن چربی در محلول و نرم سازي آن می شوند. این نوع تمیزکننده ها را می توان به صورت دستمال کشی، اسپري دستی، اسپري اتوماتیک و یا روش غوطه وري بکار برد . در فرایند تمیزکاري می توان از عواملی همچون گرما، همزن و یا جریان الکتریکی استفاده کرد .
چربی گیر خنثی را میتوان در روش هاي دستمال کشی، اسپري دستی، اسپري اتوماتیک و یا روش غوطه وري استفاده کرد. زمان فرایند، غلظت و دماي این نوع شوینده ها به روش به کار گرفته شده بستگی دارد. از شوینده هاي خنثی به عنوان پاك کننده اولیه استفاده می کنند .
چربی گیرهاي اسیدي براي رفع زنگ زدگی و دیگر عوامل ناشی از خوردگی بکار می روند. در برخی موارد نیز براي ایجاد پوشش فسفاته، سطح را فعال می کنند. پاك کننده هاي اسیدي به طور معمول به صورت غوطه وري استفاده می شوند .
در موارد محدودي می توان از پاك کننده هاي اسیدي ملایم، به روش پاششی نیز استفاده کرد. دماي فرایند تمیزکاري اسیدي و زمان چربی گیري توسط آن، معمولاً نسبت به پاك کننده هاي قلیایی پایین تر است .
تمیزکننده هاي قلیایی تاکنون به مقدار زیادي براي تمیز کردن فلزات مصرف شده اند و بیشتر به خاطر ارزانی نسبی و کارایی آنها بوده است.
در فرمول بندي یک نمونه تمیز کننده قلیایی ممکن است از مواد زیر استفاده شده باشد :
1- مایه اولیه قلیایی، مثل سدیم هیدراکسید یا سدیم کربنات
2- ساخت مایه ها ( Builders )مثل سیلیکاتها و فسفاتها
3- مواد پراکنده ساز (Dispersing agents )
4- مواد فعال کننده سطح و امولسیون کننده ها
5- عوامل منزوي کننده ( Sequestrants ) کمپلکس دهنده فلزي و سبک کننده هاي آب
6- محلول هاي بافر ( Buffers ) مثل بورات ها
7- بازدارنده ها براي کاهش حمله روي فلز که باید تمیز شود به ویژه در مورد فلزات غیر آهنی
8- عوامل ظریف ساز ( Refining agents)که بر پوشش فسفات بعدي اثر بگذارد
2- ساخت مایه ها ( Builders )مثل سیلیکاتها و فسفاتها
3- مواد پراکنده ساز (Dispersing agents )
4- مواد فعال کننده سطح و امولسیون کننده ها
5- عوامل منزوي کننده ( Sequestrants ) کمپلکس دهنده فلزي و سبک کننده هاي آب
6- محلول هاي بافر ( Buffers ) مثل بورات ها
7- بازدارنده ها براي کاهش حمله روي فلز که باید تمیز شود به ویژه در مورد فلزات غیر آهنی
8- عوامل ظریف ساز ( Refining agents)که بر پوشش فسفات بعدي اثر بگذارد
بعضی مواد بیش از یکی از نقشهاي بالا را بازي می کنند. مثلاً فسفاتها ممکن است ترکیبی از نقشهاي 1و 2و 3و 6 را داشته باشند و یا سیلیکاتها 1و 7 را داشته باشند.
اجزاي تمیزکننده بستگی به روش کاربرد دارد. تمیز کننده هاي پاششی نیاز به فعال کننده هاي سطح با کف کم دارند و معمولاً مقدار ماده فعال کننده آنها کمتر از تمیزکننده هایی است که براي مصرف به صورت غوطه وري طراحی می شوند .
تمیز کننده هاي پاششی معمولاً با غلظتهاي3-5 g/lit از محصول جامد مصرف می شوند .
از طرفی غلظت10-30 g/lit ، براي تمیز کننده هاي غوطه وري بیشتر معمول می باشد .
چربی گیري با بخار :
در چربی گیري با بخار قطعه هاي که باید تمیز شود، وارد بخار متراکم حلال هیدروکربن کلردار می شود که در بالاي یک مخزن حلال جوشان جمع شده است. چربی گیري با بخار یک روش عالی براي زدودن روغن و گریس می باشد. اما ممکن است براي زدودن آلودگی هاي زیاد موثر نباشد .
برطرف کردن مواد جامد می تواند با همراه کردن یک وسیله پاشنده با حلال مایع موثر صورت گیرد .
وقتی که حلال مصرف می شود، روغن هاي روي آن جمع می شوند و امکان دارد نقطه جوش را بالا ببرد و در این صورت لازم است حلال را با تقطیر خالص نمود .
حلال هاي کلردار در تماس با آب به ویژه در حضور آلومینیوم گرایش به هیدرولیز دارند و چون محصولات هیدرولیز داراي اسید هیدراته می باشند، فقط از انواع داراي مواد بازدارنده ویژه باید مصرف کرد .
تري کلرو اتیلن (نقطه جوش87 درجه سانتیگراد) معمولاً بیشتر به پرکلرو اتیلن (نقطه جوش74 درجه سانتیگراد ) به علت مسمومیت پایین آن، ترجیح داده می شود .
تمیز کاري با حلال هاي قابل امولسیونی :
در این روش فلز یا قطعه در حلال داراي عوامل پراکنده ساز غوطه ور می شود یا حلال روي آن پاشیده می شود و سپس با آب، آبکشی شده و آب حلال را همراه با هرگونه مواد حل شده پراکنده می کند .
حلال هاي هیدروکربنی مانند نفت سفید معمولاً بدین منظور بکار می روند . حلال هاي تمیزکننده قابل امولسیون را می توان به جهت تاثیر در بر طرف کردن انواع وسیعی از آلودگیها در دماي محیط بکار برد .
با مقدمه فوق به بررسی طرح تولید چربی گیرهاي صنعتی پرداخته می شود .
چربی گیرها می توانند شامل قلیاهاي سوزآور، سیلیکات ها، فسفاتها، کرومات ها، کربناتها، بی کربنات ها، برات ها، سولفات ها،
نیتریت ها، کلریدها، صابونها، رزین، عوامل مرطوب کننده سولفوناته، عوامل ضد کف، بازهاي آلی، حلال هاي آلی، عوامل جفت کننده آلی، نمکهاي اسیدهاي معدنی و یا آلی باشند .
به عنوان مثال در ادامه به معرفی چند نوع از چربی گیرها پرداخته می شود :
اصولاً چربی گیرها از نظر ساختاري به سه دسته تقسیم می شوند :
1- چربی گیرهاي قلیایی
2- چربی گیرهاي خنثی
3- چربی گیرهاي اسیدي
2- چربی گیرهاي خنثی
3- چربی گیرهاي اسیدي
چربی گیر قلیایی موجب هیدرولیز چربی، مرطوب شدن سطح قطعه، پراکنده شدن و امولسیون شدن چربی در محلول و نرم سازي آن می شوند. این نوع تمیزکننده ها را می توان به صورت دستمال کشی، اسپري دستی، اسپري اتوماتیک و یا روش غوطه وري بکار برد . در فرایند تمیزکاري می توان از عواملی همچون گرما، همزن و یا جریان الکتریکی استفاده کرد .
چربی گیر خنثی را میتوان در روش هاي دستمال کشی، اسپري دستی، اسپري اتوماتیک و یا روش غوطه وري استفاده کرد. زمان فرایند، غلظت و دماي این نوع شوینده ها به روش به کار گرفته شده بستگی دارد. از شوینده هاي خنثی به عنوان پاك کننده اولیه استفاده می کنند .
چربی گیرهاي اسیدي براي رفع زنگ زدگی و دیگر عوامل ناشی از خوردگی بکار می روند. در برخی موارد نیز براي ایجاد پوشش فسفاته، سطح را فعال می کنند. پاك کننده هاي اسیدي به طور معمول به صورت غوطه وري استفاده می شوند .
در موارد محدودي می توان از پاك کننده هاي اسیدي ملایم، به روش پاششی نیز استفاده کرد. دماي فرایند تمیزکاري اسیدي و زمان چربی گیري توسط آن، معمولاً نسبت به پاك کننده هاي قلیایی پایین تر است .
