بیوتكنولوژی ، مشکلات و راهکارها
بیوتكنولوژی آمیخته ای از چهار علم بیوشیمی، مهندسی شیمی ، میكروبیولوژی و ژنتیك است.
در این علم سعی بر این است كه با تغییرات ژنتیكی مناسب در ارگانیزمها ی تولید كننده ، محصولاتی با افزایش بازده و كیفیت بالا و ضایعات كمتر داشته باشیم.
از جمله كاربرد های بیو تكنولوژی موارد زیر است:
۱)تولید انواع اسیدهای آلی و آمینه بوسیله میكروارگانیزمها
۲)تولید آنزیمها
۳) تولید هورمونها
۴) تولید ویتامینها
۵) تولید واكسنها
۶) تولید آنتی بادیهای نوتركیب
۷)اصلاح نژاد در ابعاد گوناگون حیوانی و گیاهی
۸) رمز گشایی ژنوم انسانی و بررسی بر روی ژنوم انسانی و ارتباط آن با بیماریهای مختلف
۹) شناسایی افراد مجرم بوسیله مطالعه ژنتیكی بر روی اجزاء باقیمانده از افراد مجرم و مطابقت آن با بانك ژنتیكی افراد مجرم
۱۰)حذف ژنهای معیوب و جایگزینی آن بوسیله ژنهای سا لم و كارا در ابعاد سلول تخم
۱۱)تولید فرآورده های تخمیری
۱۲) تولید پروتیین برای تغذیه دام
( single cell protein ) ۱۳) استفاده در صنایع سلولزی و قندو شكر
۱۴) استفاده از میكروارگانیزمها در جهت افزایش محصولات گیاهی مثل بقولات
۱۵)استخراج و خالص سازی فلزات مختلف مثل طلا ، نقره، اورانیوم ، مس و... بوسیله فروشویی میكروبی
۱۶) مقاوم كردن گیاهان و جانوران در برابر بیماریها
۱۷)استفاده از زنجیره انتقال الكترون میكروارگانیزمهای تخمیر كننده همچون باكتری رودو فراكس فرودسین برای شارژ باطریها ( این كار توسط سازمان ناسا انجام شده است)
۱۸) افزایش استخراج نفت و گاز بوسیله میكروارگانیزمها
۱۹) تولید پلاستیكهای قابل تجزیه توسط طبیعت بوسیله پلیمرهای میكروبی و گیاهی
۲۰) از بین بردن آلودگیهای نفتی بر روی سطح دریا بوسیله میكروارگانیزمها
۲۱) تصفیه هوا
۲۲) تصفیه آب
۲۳)تولید كودهای بیولوژیكی سازگار با محیط زیست توسط میكرو ارگانیزمها
۲۴) تولید انواع اسانسها و عطرها
۲۵)در صنایع دفاعی در جهت كشف مین های جنگی بوسیله میكرو ارگانیزمهای نوتركیب و خنثی سازی گاز خردل
۲۶) تولید انرژی با استفاده از متد
Bio Gas ۲۷)تولید حشره كشها وآفت كشهای بیولوژیكی
۲۸) تولید واكسنهای ضد بارداری
۲۹) تولید مواد پتروشیمی
۳۰)تولید پلیمرهای مختلف میكروبی و...
باید توجه داشت كه علم بیوتكنولوژی ارتباط تنگاتنگی با علوم كامپیوتری دارد و بدون به كارگیری كامپیوتر ، پیشرفت این علم بسیار كند خواهد شد.
هم اكنون به طور خلاصه ابعاد گوناگون سرمایه گذاری در زمینه بیوتكنولوژی كشورهای صنعتی را مورد بررسی قرار داده و آن را با ایران مقایسه مینماییم :
در حالی كه در كشور آمریكا تعداد متخصصان متناسب با مراكز بیو تكنولوژی و حتی بیشتر است و تعداد مراكز ۱۴۰۰ عدد است در ایران تعداد متخصصان ۲۰% تعداد مورد نیاز میباشد وتعداد مراكز فعال ۳ عدد میباشد.
در حال حاضر در ایران بودجه تحقیقاتی كل كشور حدود ۳/۰ درصد درآمد ناخالص ملی است .
حال كه به اهمیت این تكنولوژی به طور خلاصه پی بردیم و به اعتقاد بسیاری از پژوهشگران كه تكنولوژی آینده را در قبضه دو علم بیوتكنولوژی و تكنولوژی اطلاعت IT میدانند ؛ لازم است كه به مشكلاتی كه بر سر راه پیشرفت صنعت بیوتكنولوژی و دیگر تكنولوژیها وجود دارد آشنا شویم و راهكارهایی را در جهت رفع مشكلات و پیشرفت تكنولوژی كشور ارایه دهیم:
مشكلاتی كه بر سر راه پیشرفت تكنولوژی در كشور ما وجود دارد شامل مشكلات در تحقیقات و تولید میباشد.
در بخش تحقیقات مهمترین موانع عبارتند از:
۱)نیروی انسانی
۲)سرمایه
۳)امكانات
۴)قوانین و مقررات
۵) عدم ثبات مدیریت
۶) سیاست گذاری
۱): در مورد نیروی انسانی هم اكنون با كمبود نیروهای متخصص مواجه هستیم و نسبت نیروها به مراكز مناسب نیست . راهكارهایی كه در این مورد پیشنهاد میشود شامل موارد زیر است: گسترش تحصیلات تكمیلی، جلوگیری از فرار نخبگان، ایجاد مراكز مشترك و استفاده از نیروهای خارجی و جوانان تحصیلكرده مرتبط با فن آوری زیستی ، باز آموزی جوانان تحصیلكرده و اعزام آنها به مراكز معتبر خارجی، ایجاد شرایط رفاهی برای متخصصان و جوانان تحصیلكرده در جهت شكوفایی استعدادهای نهفته و بارور ساختن آن و باور كردن جوان تحصیلكرده به عنوان نیرومند ترین وسیله جهت دستیابی جمهوری اسلامی ایران به High technologies و تبدیل ایران به قدرت اول منطقه از لحاظ تكنولوژیهای صلح آمیز و قدرت دفاعی
۲)در مورد مشكلات سرمایه گذاری با كمبود بودجه در امور تحقیقات مواجه هستیم . راهكارهایی كه پیشنهاد می شود بدین صورت است كه : ابتدا بیو تكنولوژی را به عنوان یك اولویت ملی شناخته و سپس با این پیش فرض بر روی آن سرمایه گذاری مناسب را انجام داد . راهكار دیگر خصوصی سازی در بخش بیو تكنولوژی میباشد كه باعث اشتغال زایی و افزایش كیفیت محصولات و افزایش بهره وری میشود.
در مورد مشكلات امكانات ، در حال حاضر ۳ مركز بیوتكنولوژی فعال در ایران وجود دارد در حالی كه ما به بیش از ۱۵ مركز احتیاج داریم برای رفع این مشكل برقراری رابطه تحقیقاتی بین موسسات و سازماندهی آنها ، ایجاد پاركهای تحقیقاتی و اطلاع رسانی از آخرین وضعیت امكانات ، ضروری است از طرفی به علت تحریم اقتصادی ، میبایستی جهت دستیابی به امكانات با كشورهایی كه از لحاظ سیاست خارجی به ایران نزدیك هستند ارتباط برقرار نمود و از امكانات آنها استفاده نمود .
۳) در مورد قوانین و مقررات تاكنون هیچ قانون مصوب و ابلاغ شده ای برای اجرای مسایل مربوط به صادرات و واردات ، موارد بانكی ، حق مالكیت معنوی و حقوقی در حوزه بیوتكنولوژی تعریف نشده است. راهكار پیشنهادی این مورد این است كه آیین نامه ها و مقررات لازم برای این بخش تدوین گردد (لازم به ذكر است كه اخیرا سندی تحت عنوان ایران سبز در هیات دولت به تصویب رسیده است)
۴) در مورد مشكل عدم ثبات مدیریت : در این مورد با تغییر هر وزیر رؤسای مراكز تحقیقاتی تعویض شده و طرحهای تحقیقاتی آن مراكز تغییر خواهد كرد لذا راهكار پیشنهادی این است كه: مدیریت مراكز تحقیقاتی می بایستی جنبه علمی داشته باشد و نه جنبه سیاسی
۵) در مورد مشكلات سیاستگذاری : كمسیون اجرایی بیوتكنولوژی در كشور به دلیل نداشتن ساختار مناسب و نداشتن قدرت اجرایی ، راندمان لازم را ندارد . راهكار پیشنهادی این است كه این كمسیون زیر نظر ریاست جمهوری ، مسئوول بیوتكنولوژی در كشور باشد.
مشكلاتی كه ذكر شد مربوط به مشكلات در امر تحقیقات بود ؛ اكنون به بررسی مشكلات و كمبودها در امر تولید می پردازیم :
كمبودهایی كه در امر تولید وجود دارند عبارتند از :
۱) خصوصی سازی
۲) قوانین حامی تولید
۳)ایجاد و انتقال تكنولوژی
۴) بازار یابی
۵) مسائل فرهنگی
۱) در مورد مساله خصوصی سازی، تجربه نشان داده است كه بدون مشاركت مؤثر بخش خصوصی امكان توسعهء بهینهء صنعت بیوتكنولوژی وجود نخواهد داشت.
۲) در مورد مساله كمبود قوانین حمایتی ، نبودن قوانین مدون ، مناسب و با ثبات در این زمینه منجر به دلسرد شدن سرمایه گذاران شده و موجب ترغیب این افراد برای انتقال سرمایه های خود به صنایع پر بازده یا كاذب شده است ؛ راهكار این است كه : مرجعی قانونی ، آگاه و مقتدر مورد نیاز است كه با اعمال نظارت تخصصی ، حافظ منافع سرمایه- گذاران در این حیطه گردد.
۳) در مورد مسا له انتقال تكنولوژی : متاسفانه در كشور ما به علت عدم برخورداری پژوهشگران خارجی از قوانین حمایتی شرایطی فراهم گشته كه به جز در چهار چوب انتقال تكنولوژی كلید به دست ، همكاری علمی مناسبی از سوی ما با دنیا صورت نپذیرد . راهكار این است كه: موا نع انتقال تكنولوژی وعوامل تسریع كنندهء انتقال تكنولوژی شناسایی و سپس تصمیم مناسب گرفته و به مرحله اجرا در آورده شود.
۴) در مورد مسا له بازاریابی مشكلی كه وجود دارد این است كه: عدم دسترسی به بازار مناسب ، منجر به محدودیت در رشد تولید شده است كه به علت پایین بودن كیفیت محصولات است ضمن آنكه قیمت تمام شده نیز باید قابل رقابت با محصولات سایر شركتها باشد. راهكار جهت حل این مورد شامل موارد زیر ا ست:
الف)پرداختن بیشتر سفارتخانه های ما در خارج از كشور به مقوله صادرات
ب)تسهیل قوانین گمركی ، بانكی و ارزی
ج) ضمانت استمرار در فروش و بازار یابی جهانی
د) افزایش كیفیت محصولات تولیدی
۵) در مورد مسایل فرهنگی، متاسفانه در كشور ما بافت فرهنگی به گونه ای است كه، مشاغل خدماتی دارای ارزش بیشتری نسبت به مشاغل تولیدی است.
راهكار این است كه، سرمایه گذاری متخصصین دانشگاهی و با اعتبار علمی آنها می تواند تضمین كننده تداوم رشد و توسعه بیوتكنولوژی در كشور باشد .
مشكل دیگر این است كه، این تكنولوژی و محصولات حاصل از مهندسی ژنتیك و كاربردهای میكرو ارگانیزمها در جامعه ترویج نمی شود.
راهكار این است كه، بحث بیوتكنولوژی و مهندسی ژنتیك و كاربردهای میكروارگانیزمها در سر فصل دروس دبیرستانی گنجانده شده و علاوه بر آن صدا و سیما و مطبوعات با دعوت از صاحبنظران نسبت به معرفی این علم ( فن آوری زیستی) به تمام مردم كمك نمایند.