بوم شناسي خاك

[جابر مهدی نیا]

خاک به عنوان بستر حیات و جایگاه تکوین و رشد گیاهان، یکی از اساسی ترین مائده هایی است که امانت به انسان سپرده شده است تا با حفاظت، احیاء، بهره برداری و توسعه، دوام و قوام نسل خویش و گیاهان و جانوران را تضمین نماید.
متاسفانه نبود شناخت کافی و لازم از اهمیت خاک و در دسترس همگان بودن آن زمینه های بی بها جلوه دادن این ماده حیاتی را در جامعه فراهم نموده است برخوردهای غیر عملی با خاک و تبدیل و تخریب آن توسط انسان مثل: شهرسازی ها احداث جاده ها، چرای بی رویه دام، قطع جنگل ها، زهدار نمودن و آلوده سازی آن به وسیله پس آبهای شهری، صنعتی و کشاورزی، بهره کشی نامناسب انسانی از خاک و ... باعث شده است که علاوه بر کاهش منزلت و ارزش اقتصادی و اجتماعی آن، ضربات جبران ناپذیری بر ساختمان خاک ها، حشرات و موجودات زنده در آن و مالاً بر ریشه خود انسان فرود آید.
بنابراین بر مسئولان منابع خاک و آب و فرهنگی کشور فرض است در بالا ترین اطلاعات و بینش علمی جامعه به ویژه کارشناسان و کاربران کشاورزی کوشش نمایند تا خاک جایگاه مناسب و در خور شان خود را بازیابد.
انبوه کتاب های و مقاله هایی که در نتیجه تحقیقات رشته اکولوژی هر روز چاپ می شود عظیم و انتخاب مطالبی که ارتباط با اکولوژی خاک باشد بسیار مشکل است.
دانش بوم شناسی و اکولوژی در دو ده ساله گذشته به مراتب بیش از آن چه پیش از آن در اندیشه روشنفکران و دوراندیشان می گنجید به جلو جهش کرده است و به مرزهایی جدید با دیگر دانش های زیستی و غیر زیستی دست یافته است، به طوریکه در حال حاضر نه تنها میدان گسترش بلکه ژرفای بحث های آن برای همگان چشم گیر است و در مرزهای ناشناخته و ناگشوده بین دانش های مزبور موضوع های بکر و دست نخورده و کشف شدنی بسیار پدید آمده است بوم شناسی بر طبق تعریف هیچگاه نمی تواند گرفتار یک سو نگری یا بخشی نگری

 

[جابر مهدی نیا]

بوم شناسي خاك

شود و الزاماً متوجه هم سو نگری است و به همین جهت مانند دیگر دانش ها نمی تواند منحصر به بخشی از زندگی گسترده بر چهره کره زمین باشد زیرا که بوم شناسی در ارتباط متقابل کلیه موجودات زنده بین خود و با محیط خود سیر می کند بوم شناسی بر طبق همین تعریف نمی تواند محدود به مطالعه یک نوع بوم شود و اجباراً تمام زیست بوم های کره خاک باید به اصول این دانش بررسی شود.
به همین ترتیب بوم شناسی خاک مطالعه برروی اقلیم های مختلف جهان از لحاظ خاک های آن مناطق جهت یافتن خصوصیات اقلیم ها برای بهره برداری بهتر و پیشرفت صنایع کشاورزی

 

[جابر مهدی نیا]

بو م شناسی خاک

بو م شناسی خاک

ایران. محیط خاک و خواص فیزیکی و شیمیایی​

خاک از مواد معدنی، ریشه گیاهان، موجودات زنده خرد و درشت، مواد آلی در مراحل مختلف تجزیه، آب و هوا تشکیل شده است. واکنش غیر یکنواخت این اجزا، شرایط بسیار متنوعی را در مقیاسهای مختلفی از حفره های کوچک تا سطح مزرعه ایجاد؛ و این امر، خاک را با مشکل روبه رو می کند. طیف وسیعی از عوامل فیزیکی و شیمیایی که دارای اثر متقابل هستند در تنوع خاک سهیمند و لذا ترکیب و فعالیت موجودات زنده خاک را در یک محل زمان خاص، مشخص می کنند. در این فصل عواما موثر، بخصوص در سطح خرد جاها بررسی گردیده و برخی اثرات متقابل آنها نشان داده شده است.
1-1جنس و ساختمان خاک
جنس خاک بستگی بعوامل مشکله آن دارد و بواسطه درشتی و یا ریزی ذرات آن شناخته می شود و از چند هزارم میلیمتر تا چند میلیمتر تغییر می نماید.
اگر خاک را با غربالهای متعددی که دارای سوراخهای گرد و یکنواخت باشند . ابعادشان نیز کاملاً مشخص شده باشد بیخته و عناصر مختلف آن را از یکدیگر تفکیک نمائیم، جنس آن خاک معلوم می گردد.

 

[جابر مهدی نیا]

بو م شناسی خاک

بو م شناسی خاک

در تقسیمات گرانولومتریک[1] خاک را بترتیب زیر تقسیم بندی نموده اند:
سنگ ریزه و ریگ عناصری هستند که قطرشان از 5 میلیمتر متجاوز است.
شن : آنهائی هستند که قطرشان بین 2- 3 میلیمتر باشد
شن نرم: آنهائی هستند که قطرشان بین 2- 2/0 میلیمتر باشد
ماسه: آنهائی هستند که قطرشان بین 2/0 -02/0 میلیمتر باشد
لات: آنهائی هستند که قطرشان بین 02/0-002/0 میلیمتر باشد
رس : آنهائی هستند که قطرشان از 002/0 میلیمتر متجاوز باشد.
بطور کلی میتوان گفت که سنگ ریزه و شن و ماسه، اسکلت اصلی خاک می باشند و رس و هومورس، که بعد ها به آن اشاره خواهد شد، از عناصر کلوئیدی آن بشمار میروند و اثرات فیزیکی و شیمیایی خاک را تغییر می دهند. ذرات درشت خاک، خصوصاً چنانکه از ترکیبات سیلیسی باشند، فاقد اثرات شیمیایی هستند و بعبارت دیگر قدرت حاصلخیزی خاک متناسب با نرمی ذرات آن میباشد.از این رو خاکهای رسی حاصلخیز از اراضی شنی هستند.
شنها و ذرات درشت خاک فقط قشر نازکی آب بسطح خود میگیرند و آب اضافی آنها از بین خلل و فرج خاک جریان یافته و مواد غذائی خاک را با خود حل می کنند و از این جهت اراضی شنی همواره ضعیفند و باید با کود تقویت شوند و از آبیاری زیاد آنها که باعث حمل مواد غذائی می گردد، باید حتی الامکان جلوگیری نمود.
اصولاً ذرات رس بقدری ریز است که برای بوجود آوردن یک دانه شن 65 میلیون دانه رس لازم دارد و سطح کلیه ذرات یک گرم آن به 50 متر مربع بالغ میگردد و اگر سطح مجموع ذرات یک سانتیمتر مکعب خاک ماسه 05/0 متر مربع وسعت داشته باشد، همان مقدار خاک رس بیش از 5 متر مربع مساحت خواهد داشت و چون آب، مانند پوسته نازکی سطح کلیه ذرات خاک را می پوشاند ذرات رس نسبت به ماسه آب بیش تری جذب می کند و مواد غذایی

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref1

 

[جابر مهدی نیا]

بو م شناسی خاک

بو م شناسی خاک

نیز در آنها باقی می ماند. درصورتیکه اراضی شنی زودتر در معرض فرسایش قرار میگیرند و مواد غذائی آنها نیز در آب محلول شده و جریان می یابد.
بطور کلی سرعت جریان آب بداخل متناسب با درشتی ذرات آن است و هر قدر ذرات خاک درشت تر باشد، مقدار کلوئید آنها کمتر و نفوذ آب بداخل زمین سریع تر می باشد و از اینجهت در خاکهای رسی که دارای مواد کلوئیدی زیاد می باشد آب داخل زمین نفوذ نمی کند و در سطح
آن جریان مییابد و از این جهت فرسایش این خاکها شدیدتر است و تبخیر در آنها بیش از تبخیر در اراضی شنی می باشد.
ترکیب هر یک از اجزاء مختلفه خاک باعث تغییر جنس خاک می گردد و برروی خواص فیزیکی آن تأیر می گذارد.مثلاً خاکهائی که کمتر از 15% مواد رسی داشته باشند، اراضی شنی هستند و آنهائی که 20-30% رس دارا باشند، رسی شنی و آنهائیکه بیش از 30% مواد رسی دارا باشند خاکهای رسی گفته می شود.
1-2 جنبه های ساختمانی خاک
ابعاد نسبی ذرٌات خاک در جدول 1 حاکی از آن است که در بعضی خاکها، اندازۀ اجزای زندۀ خاک، می تواند عامل محدودیت باشد. به عنوان مثال تجمع موجودات در خُلل و فُرَج خاک، می تواند به وسیله اندازۀ این خُلل و فُرَجها محدود شود، بطوری که فقط کوچکترین باکتریهای خاک، بتواند در این خُلل و فُرَج قرار بگیرند. البتٌه، رابطه ساده ای بین توزیع اندازۀ ذرٌات خاک و توزیع اندازۀ موجودات زندۀ در آن وجود ندارد. علٌت این امر، این است که مقدار فضای خُلل و فُرَج خاک، به وسیله مقادیر نسبی ذرٌات با اندازه های مختلف (یعنی بافت خاک) و همچنین روش دانه بندی این ذرٌات (یعنی ساختمان خاک) تعیین می شود.

 

[جابر مهدی نیا]

بو م شناسی خاک

بو م شناسی خاک


یک خاکدانه خاک را نشان می دهد و برد خصوصیت دانه بندی خاک در رابطه با توزیع موجدات زنده در آن، تأکید دارد. اوٌلین خصوصیت، این است که دانه بندی توزیع خُلل و فُرَج را کنترل می کند(درخاکهای با دانه بندی مناسب نیمی از حجم خاک، به خُلل و فُرَج مربوط می شود.) و بنابراین، توزیع آب خاک برای رشد و بقای موجودات زنده بحرانی است ( با توجه به جدول 1 باید توجه داشت که اندازه خُلل و فُرَج همراه با فعالیت آب خاک درجه پر شدن خُلل و فُرَج را مشخص می کند. خصوصیت دوم این است که دانه بندی اندازخ اجزای موجودات زنده خاک را مشخص می کند به عنوان مثال، خاک ممکن است عاری از از پروتوزوآبا شد؛ زیرا این موجودات به صورت فیزیکی از خُلل و فُرَج خارج می شوند بنابراین ، خُلل و فُرَج کوچک (2 تا 100 میکرومتر) در مقایسه با خُلل و فُرَج بزرگتر، باعث حفظ جمعیت میکروبها می شوند. این امر تا حدودی به دلیل حفاظت فیزیکی مادۀ آلی از طریق خارج کردن میکروبهاست (مواد آلی نیز به صورت شیمیایی به وسیله فرآیندهایی مانند کمپلکس رس هوموس محافظت می شوند) که جایگزینی مادۀ آلی خاک را می توان در فاصله صدها و حتی هزاران سال اندازه گیری کرد.
از نظر رشد ریشۀ گیاه جنبه های ساختمانی خاک اهمیت زیادی دارند سرعت توسعه ریش در خاک بطور قابل توجهی تحت تاثیر فشاری است که ریشه جهت گشودن منافذی که از ابعاد آن کوچکتر هستند لازم دارد علت آن این است که ریشه ها نمی توانند قطر خود را برای ورود به خُلل و فُرَج کوچک کاهش دهند بنا براین خاکهایی که رشد ریشه گیاه را تسهیل می کنند خُلل و فُرَج درشت و پیوسته ای دارند که ریشه ها به آسانی وارد آنها می شوند چون مقدار رس خاکها متغییر است خُلل و فُرَج بین خاک دانه نیز متغییر است این خُلل و فُرَج تحت تاثیر عمق خاک نیز قرار دارند به نظر می رسد خاکهایی که رس زیادی دارند دارای خُلل و فُرَج درشت کمی بوده و بدین ترتیب نمی توانند باعث رشد مطلوب ریشه شوند البته در خاکها ایجاد ترک و شکاف رشد ریشه را تسهیل می کند شکافها به علت وجود رسهای متورم (اسمکتایتها، که در
زمان خشک شدن باعث ایجاد ترک می شوند) ایجاد حفره به وسیله جانوران خاکزی مانند کرمهای خاکی و پوسیدن ریشه گیاهان، به وجود می آید فشردگی از طریق کاهش اندازه منافذ، حجم خُلل و فُرَج را کپاهش می دهد این امر به علت افزایش مقاومت میکانیکی در برابر رشد ریشه ، بر رشد آن اثر گذاشته و همچنین طور غیر مستقیم به دلیل شرایط آب خاک، جریان عناصر غذایی و و تهویه، بر رشد ریشه اثر می گذارد.
وجود و فعالیت جانوران خاکزی اهمیت بسیار زیادی در ساختمان خاک دارند به طوئر کلی لین امر به این دلیل است که حیوانات خاکزی خاک مرطوب و با تهویه مناسب را ترجیح می دهند بنابراین خاکهای لومی با بافت متوسط بین شن و رس و با دانه بندی مناسب، برای جمعیت زیاد کرمهای خاکی و دیگر جانوران خاکزی، مطلوب است.
ساختمان خاک، با توٌجه با تأثیری که بر ماهیٌت و فعالیٌت موجودات زنده خاک می گذارد، اهمین داشته و فعالیت موجودات زنده خاک نیز بطور مستقیم بر ساختمان خاک اثر می گذارد ریشه گیاه از طریق دو مکانیسم ، بر ساختمان گیاه اثر می گذارد: اول اینکه گیاه در اثر توسعه ریشه های خود خاک را احاطه کرده و با جدا کردن آنها یاعث می شود ساختمان اسفنجی به وجحود آید دوم اینگه ریشه گیاهان پلی ساکاریدهی موسیلاژی ترشح می کنند که باعث چسبیدن ذرات خاک به یکدیگر می شوند میگروبهای خاک بخصوص قارچهای مژک دار نیز به تشکیل خاکدانه های پایدار نیز کمک می کنند و بیوماس میکروبی خاک نیز پلی ساکاریدهایی تولید می کنند که ذرات خاک را به یکدیگر می چسبانندتولید پلی ساکاریده به وسیله گیاهان و میکروبها، مکانیسم بسیار مهمی درتشکیل خاکدانه ها از کانیهای خاک و ایجاد نوعی حفاظ فیزیکی برای جزء ماده آلی خاک می باشد. اثر جانوران خاکزی به خصوص کرمهای خاکی بر ساختمان خاک قابل توجه است زیرا این جانوران تونلهایی در خاک ایجاد کرده (باعث افزایش نفوذ آب و ریشه میشوند )و وزن مخصوص ظاهری خاک را کم می کنند این فرآیند، در خاکهای مناطق حاره که بقایای گیاه زارعی در سطح خاک باقی می ماند

 

[جابر مهدی نیا]

اهمیت زیادی دارد زیرا این موارد باعث افزایش فعالیت کرمهای خاکی شده و می تواند مشکلات مربوط به ساختان خاک را به حداقل برساند.
1-3هوموس
چنانچه قبلاً اشاره نمودم، در جریان تکامل خاک و تجزیه و تحلیل سنگها و صخره ها و لاشبرگها و لاشه موجودات حیوانی و نباتی و ریشه نباتات که در درون خاک باقی می مانند و تنه پوسیده درختان وسر شاخه آنها، طی مراحل مختلف و انجام فعل و انفعالات چندی، مانند هیدرولیزواکسیداسیون، که باستعانت میکروارگانسمهای خاک صورت میگیرد، در حرارت و معین و وجود اکسیژن کافی بهوموس تبدیل می شود و کم و بیش با سایر مواد متشکله خاک مخلوط می شودو قمتی که از تحلیل بعهده باکتریهای هوازی واگذار می شود و بالنتیجه مواد گلوسید نباتی بصورت قابل جذب درمی آید و به مصرف نبات می رسد حتی سلولز از حمله و دستبرد باکتریها مصون نمنده و بوسیله امیلولوباکتر[1] تجزیه شده و تولید هوموس میسازد و این جریان را هومی فیکاسیون[2] می نامند.

عوامل مختلفی، پوسدگی مواد آلی را به تاخیر انداخته و یا متوقف می سازد. مثلاً تولید هوموس درخاکهای گرم و مرطوب که توام با تهویه باشد سریعتر است و دراین شرایط اکسیداسیون مواد آلی بسرعت انجام می شود. بالعکس در نقاط سرد وخشک و یا در خاکهایی اسید و یا در اثر زیادی مواد قلیائی خاک، فعالیت میکروارگانیسمها کاهش می یابد یا بطور کلی متوقف می گردد و در این صورت مواد آلی خاک هم بخوبی صورت نگیرد، مواد آلی بر روی هم انباشته و متراکم شده و خاکهای توربی بوجود می آورد
خاکهای توربی معمولاً فاقد موجودات حیاتی است و لاشه موجودات هم در آنها دیده نمی شود و ساختمانشان قسمی است که اعضای مختلف نبات بهمان کیفیت نخستین در زمین باقی می ماند و دانه گرده نباتات مختلف، پس از قرنها، از یکدیگر تشخیص داده می شود.
اولین موادی که مورد حمله مکیروارگانیسمهای خاک قرار میگیرد، ترکیبات گلوسید؛ از قبیل قند، نشاسته، سلولز، پنتوزانهای[1] مختلف می باشد و سپس ترکیبات پکتین[2] و پروتید[3] و پس از آن مواد لیگنین[4] و لیپیدها[5] و صمغها[6] و مومها در معرض تجزیه و تحلیل و فعالیت میکروارگانیسمها قرار می گیرند. بنابراین مواد مختلف بنا براين مواد مختلف آلي كه در خاك وجود دارند بتدريج تجزيه شده و توليد مواد هوموسي مينمايد در نتيجه اين فعل و انفعالات آب و انيدريدكربنيك و متان و آمونياك نيز بسرعت اكسيده شده و تركيبات غير آلي گوگردي و فسفري و اسيدهاي آلي بوجود مي آيد. آمونياك نيز بسرعت اكسيده شده و تركيبات نيتر و ونيتريك بوجود مي آورد و در خاك بصورت نيتراتها در مي آيد.
بطور كلي مقدار هوموسي كه در خاك توليد مي شود بستگي به ميزان لاشبرگ و سرزعت تجزيه آن دارد و در هر نوع آب و هوا داراي ضريب خاصي است. مثلاً در نواحي سرد و مرطوب، براي توليد هوموس مساعدتر است با تاني صورت مي گيرد وهوموس در سطح الارض و هوريزون A باقي مي ماند و در بعضي اجتماعات نباتي در آلپ مانند Elynetum ميزان آن به 40% بالغ مي شود در صورتيكه در نقاط خشك كه تجزيه لاشبرگ و اكسيداسيون آن شديد است، ميزان هوموس نيز به همان نسبت تقليل ميابد و 1% است 0
1-4 خواص فيزيكي و شيميايي هوموس
مواد هوموسي را فقط از لحاض كيفيت فيزيكي آنها تشخيص ميدهند و مبداء و ساختمان كلوئيدي و قدرت نگه داري آنها را مطالعه مينمايند ولي چون تغييرات تدريجي لاشبرگ به هوموس ثابت نيست، تركيب شيميائي آن زياد مورد مطالعه قرار نگرفته است.
هوموس ماده اي است كه تيره رنگ، سبك و در آب قابل حل است ولي در حدود 9 برابر وزنش آب را چون اسفنج بخود مي كشد و بنابراين مي تواند مدتي آب را در خود ذخيره سازد و به اين سبب چنانچه مقداري هوموس به خاكهاي ماسه اي اضافه كنند، از خشك شدن سريع آنها مي كاهد.

در مراتعي كه تحت تاثير چراي مفرط دام قرار گرفته و يا پوشش مرده خاك و آشكوب تحتاني جنگل طعمه حريق واقع شده باشد، علاوه بر اينكه مقدار غذائي خاك كاهش يافته و از بين رفته است، ظرفيت آب خاك سطح الارض نيز به مراتب كمتر شده است.
كلوئيدهاي هوموس در آب بحال تعليق در ميآيند و مانند سيمان خفيفي سطح دانه هاي ماسه و ذرات خاك را مي پوشاند.
هوموس در ساختمان فيزيكي خاك سهم بسزائي دارد خاك رس را سبك ميكند و از چسبندگي آن ميكاهد و ذرات آن از يكديگر جدا مي سازد و آنرا قابل نفوذ ميكند و مانع سله بستن و تبخير شديد آن مي گردد و نيز بواسطه كلوئيدهاي خود سبب پيوستگي خاكهاي ناپايدار و ماسه اي مي گردد.
هوموس مقدار زيادي مواد غذائي را به صورت ايون در خود حفظ مي نمايد.
و ادسوربسيون[1] آن به مراتب بيش از ادسوربسيون كلوئيدهاي رس است.


http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref1




http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref1

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref2

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref3

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref4

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref5

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref6





http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref1

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref2

 

[جابر مهدی نیا]

بو م شناسی خاک

بو م شناسی خاک

هوموس فعاليت نباتات را در زمين شدت مي بخشد و دخول ريشه ها را در خاك تسهيل مي نمايد. مقدار هوموس در خاكهاي مختلف متفاونت است و با پوشش سبز زمين تا حدي متناسب مي باشد. مقدار آن در خاكهاي جنگلي كه هر ساله مقدار زيادي لاشبرگ و مواد آلي به زمين ميدهند. به مراتب بيش از مقدار هوموس موجود در سطح مراتع و چمنزارها مي باشد.
مقدار آن نير متناسب با عكس سرعت پوشيدن لاشبرگ است. مثلاً در نقاط خشك و نيم خشك، اكسيداسيون لاشبرگ بسرعت صورت مي گيرد و مقدار هوموسي كه به زمين مي رسد جزئي است ولي در هوريزونهاي مختلف خاك تقريباً به يك نسبت پراكنده است. بالعكس پوسيدن هوموس در جنگلهاي شمشاد تدريجي است و بتاني ادامه و هومس بيشتري، كه معمولاً هوريزون فوقاني خاك را تشكيل مي دهد، توليد مي سازد.
بنابراين معلوم مي شود كه مقدار هوموس در شرايط مختلف مانند نوع و جنس مواد آلي اعم لاشبرگ و لاشه حيوانات و ميكرو ارگانيسمهاي خاك و فعاليت حياتي آنها و همچنين عوامل فيزيكي مانند حرارت، رطوبت و تهويه و مقدار ازت و غيره تغيير مينمايد.
بطور كلي خاك مرتباً مقداري از ازت خود را در نتيجه عوامل مختلف از دست مي دهد. اگر نبات بر روي زمين بپوسد ازت آن ممكن است مجدداً مورد استفاده نباتات ديگر قرار گيرد. ولي غالباً در اثر برداشت محصول و يا همچنين در اثر و نزولات آسماني كه مواد از ته خاك را از طبقات فوقاني بطبقات تحتاني خاك ميبرند و يا به واسطه عوامل ديگر مقدار ازت خاك تقليل مي يابد.
اصولاً مقدار كربن لاشبرگ نسبت به بازت آن زياد و در حدود 20-70 برابر است و و چنانچه لاشبرگهائي كه به زمين مي رسد داراي مواد گلوسيدي بيشتري باشند، عدم تعادل بيش از پيش شدت مي يابد و باكتريها بجاي آنكه توجه خود را صرف تجزيه موا پروتئيد و توليد ازتهاي قابل جذب نمايد به تجزيه و تحليل مواد گلوسيد ميپردازد و چون براي تامين مواد پروتيد پروتوپلاسم خود بازت نيازمندند، از مواد پروتيد لاشبرگها مصرف مي سازند و به اين
نتيجه ميزان ازت خاك تقليل مي دهند. بديهي است چنانچه نباتات عالي در چنين محيطي كشت شوند، دچار كم بود ازت مي گردند .
جامعه توسكاوراش و جوامعي كه بوسيله فضولات دام تقويت مي گردد و جوامعی که بوسیله فضولات دام تقویت می گردند ازنیتراتها غنی می باشند و از اين جهت در اطراف منزل روستايي كه دام و ماكيان زندگي مي كنند. نباتات نيترات دوست مانند گزنه Urtica و Patietaria و Chenopodium Bonus Henricus جلب توجه مي نمايد.
در شمال كشور بزمينهاي شاليزار و زراعت برنج، كود داده نمي شود و بقاياي زراعت سال قبل يعني كلش هاي برنج در سطح زمين باقي ميماند. عدم فعاليت باكتريها در اراضي شاليزار و زيادي مقدار مواد گلوسيد نسبت به بازت، سبب مي شود كه زراعتهاي برنج در شمال غالباً دچار كم بود غذائي و فقدان ازت گردد.

در بعضي جنگلها نيز فراواني لاشبرگهاي گلوسيدي فاقد ازت و عدم وجود فعاليتهاي حياتي در خاك و آيا آتش زدن لاشبرگها، سبب مي شود كه ازت قابل جذب كافي، در خاك توليد نگردد و به نتيجه درختان در مضيقه كم بود ازت قرار گرفته و از رشد و نمو باز ميمانند.
اندازه گيري مقدار هوموس و نيترات خاك
براي تعيين تقريبي ميزان هوموس و مواد آلي، پنج گرم خاك را در بوته چيني ميريزند و در داخل اتو بمدت سه ساعت و در 110 درجه سانتي گراد حرارت مي دهند، تا خاك كاملاً آب خود را از دست بدهد و سپس بوته را از اتو خارج نموده و در داخل ماسه در حرارت سرخ قرار داده و مي گذارد تا تمام خاكهاي كربناته تجزيه شود و خاك رس نيز آب خود را كاملاً از دست بدهد. سپس خاك حاصله را وزن مي كند.
اختلاف دو وزن، مواد آلي خاك مي باشد . در خاكهاي كاملاً رسي، مي توان ميزان 5 و 10% وزن خاك را براي آبي كه در خاك باقي مي ماند. از آن تفريق نمود و نيز در خاكهاي

 

[جابر مهدی نیا]

بو م شناسی خاک

بو م شناسی خاک

آهكي يا خاكهاي كربنات دار بايد مقدار گاز كربنيك خاك را بوسيله كالسيمتر تعيين كرد و از وزن خاك اصلي تفريق كرد.
براي اندازه گيري و تعيين مقدار نيتراتهاي خاك، بايد مقدار نيتريفيكاسيون خاك و نيتراتهائي كه در زمان معيين توليد مي شود و يا نيترات نباتاتي كه در آن ميرويند اندازه گرفت. براي اين منظور نبات در داخل منگنه، تحت فشار زياد قرار مي دهند و يك قطره عصاره آنرا گرفته در شيشه ساعت مي ريزند و يك قطره اسيد سولفوريك غليظ و دي فنيل امين[1] متبلور در آن ميريزند. اگر اسيد نيتريك نبات زياد باشد، برنگ آبي تند در مي آيد. بطور كلي مقدار نيترات نبات بستگي به ميزان جذب و سن نبات دارد و بنابراين مقدا آن در فصل بهار و در نهالهاي جوان بيشتر است
موجودات حياتي خاك
خاك لانه و آشيانه بسياري از موجودات مختلف حيواني و نباتي است برخي از جوندگان مانند موش در خاك لانه دارند و با ايجاد راهروهاي زير زميني در تهويه خاك موثر مي گردند و خام را با يكديگر محلوط مي كنند.
نسبت موجودات مختلف حياتي در خاكهاي مختلف متفاوت است مثلاً در يك هكتار زمين بيش ل 1720 كيلو گرم موجودات حياتي تشخيص داده و تخمين نموده اند.
باكتريها 35 كيلو گرم ميريپودها[2] 45 كيلو گرم
پروتوزوئرها[3] 345 كيلو گرم كرم خاكي 100 كيلو گرم
قارچهاي پست 1130 كيلو گرم حشرات 10 كيلو گرم
آلگها 55 كيلو گرم
كرم خاكي يكي از موجودات حياتي مفيد خاك بشمار مي رود و در حاصلخيز ساختن آن موثر است و در خاكهاي خنثي و قليائي فراوانست و. از مهمتررين موجودات حياتي اين خاكها محسوب مي گردد.
كرم خاكي در داخل حاك مجاري طويلي ايجاد مي كند و تا عمق چند متر خاك را تهويه مي سازد. غذاري آنرا معمولاً برگاهاي خشك كه حاوي مقدار زياد مواد معدني باشند، تشكيل مي دهد و چون مواد معدني برگ سوزن برگان و درختان بلوط، جزئي است و آهك و منيزيم جزئي دارن، بالطبع كرم خاكي در آنها كمتر يافت مي شود . در مناطق نيم خشك معمولاً در هوريزونهاي تحتاني خاك داخل مي شود و فعاليت شديدي در سطح الارض ظاهر نمي سازد.
فضولات كرم خاكي حاوي مقدار زيادي اسيد نيتريك و كربنات دو كلسيم مي باشد و باعث تقويت زمين مي گردد و مقدار ايون هيدروژن خاك را كاهش مي دهند و به طورخلاصه، كرم خاكي در هر سال قادر است مقدار 25 تن كود بسطح يك هكتار زمين اضافه نمايد و در هرسال تقريباً سه ميليمتر بر قطر خاك حاصلخيز بيافزايد.
انفوزوارها[1] و نماتودها[2] و فلاژتها[3] و ريزو پودها[4] و همچنين آلگهاي سبز و آبي و باكتريها وجود دارد كه در توليد هوموس خاك كم و بيش موثرند.
لاروها، مورچه ها، هزارپا و خرخاكي نيز در توليد مواد آلي خاك موثرند ولي هيچگاه فعاليت آنها به پايه فعاليت كرم خاكي نمي رسند
ميكرو ارگانسيم هاي خاك
ميكرو ارگانسيمهاي خاك موجوداتي خرد و ميكروسكوپي هستند كه عموماً مواد آلي خاك را تحت تاثير قرار مي دهند و بالنتيجه در فعل و انفعالات هوموسي خاك سهيم مي گردند و اهميت خاصي دارند. اين موجودات شامل فلورها و فنهاي مختلفي از قبيل باكتريها، قارچها،

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref1

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref2

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref3

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref4






http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref2

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref3

 

[جابر مهدی نیا]

بو م شناسی خاک

بو م شناسی خاک

كرم خاكي يكي از موجودات حياتي مفيد خاك بشمار مي رود و در حاصلخيز ساختن آن موثر است و در خاكهاي خنثي و قليائي فراوانست و. از مهمتررين موجودات حياتي اين خاكها محسوب مي گردد.
كرم خاكي در داخل حاك مجاري طويلي ايجاد مي كند و تا عمق چند متر خاك را تهويه مي سازد. غذاري آنرا معمولاً برگاهاي خشك كه حاوي مقدار زياد مواد معدني باشند، تشكيل مي دهد و چون مواد معدني برگ سوزن برگان و درختان بلوط، جزئي است و آهك و منيزيم جزئي دارن، بالطبع كرم خاكي در آنها كمتر يافت مي شود . در مناطق نيم خشك معمولاً در هوريزونهاي تحتاني خاك داخل مي شود و فعاليت شديدي در سطح الارض ظاهر نمي سازد.
فضولات كرم خاكي حاوي مقدار زيادي اسيد نيتريك و كربنات دو كلسيم مي باشد و باعث تقويت زمين مي گردد و مقدار ايون هيدروژن خاك را كاهش مي دهند و به طورخلاصه، كرم خاكي در هر سال قادر است مقدار 25 تن كود بسطح يك هكتار زمين اضافه نمايد و در هرسال تقريباً سه ميليمتر بر قطر خاك حاصلخيز بيافزايد.
انفوزوارها[1] و نماتودها[2] و فلاژتها[3] و ريزو پودها[4] و همچنين آلگهاي سبز و آبي و باكتريها وجود دارد كه در توليد هوموس خاك كم و بيش موثرند.
لاروها، مورچه ها، هزارپا و خرخاكي نيز در توليد مواد آلي خاك موثرند ولي هيچگاه فعاليت آنها به پايه فعاليت كرم خاكي نمي رسند
ميكرو ارگانسيم هاي خاك
ميكرو ارگانسيمهاي خاك موجوداتي خرد و ميكروسكوپي هستند كه عموماً مواد آلي خاك را تحت تاثير قرار مي دهند و بالنتيجه در فعل و انفعالات هوموسي خاك سهيم مي گردند و اهميت خاصي دارند. اين موجودات شامل فلورها و فنهاي مختلفي از قبيل باكتريها، قارچها،


http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref1

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref2

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref3

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref4

 

[جابر مهدی نیا]

بو م شناسی خاک

بو م شناسی خاک

آلگها، پروتوزوئرها و غيره ميگردند و بديهي است هر يك از آنها براي نشو نما و فعاليت خود به محيطي خاص نيازمندند و بايد اپتيمم حرارت و رطوبت و هوا در اختيار داشته باشند و الا از رشد باز مي ايستند.
باكتريهاوآلگهاوياهمچنين ميسليوم قارچهاكه به طوروفور در خاك وجود دارند بواسطه لعاب ژلاتيني خود،به منزله سيمان نازكي دانه هاي خاك رابه يكديگرمتصل ميسازندو ساختمان خاك رااصلاح مي كنند فعاليت بعضي ازميكروارگانيسمهامانندباكتريها درمحيط خنثي صورت ميگيرد.درصورتيكه برخي ديگر،مانندقارچهادرمحيط اسيدبيش ازمحيط خنثي،فعاليت ميكنند چنانچه در جنگلهاي
درخت نوئل كه اسيديته لاشبرگ به 8/3 بالغ مي گردد، قارچ ها فعاليت شديدتري دارند و فعاليت آلگها در سطح خاك بيشتر است.
بطور كلي شدت قعاليت ميكروارگانيسمها در بهار و پائيز است و بر تعدادشان در اين دو فصل افزوده مي شود ولي هر چند يك گرم خاك ممكن است بيش از يك ميليون باكتري داشته باشد معهذا نمي توان مقدار اين موجودات را در داخل خاك كاملاً تخمين نمود و مقدار و تعداد آنها در طول روز و يا بلكه در ظرف ساعات مختلف بنحو محسوسي تغيير مييابد.
ميكروارگانيسم هاي حيواني و نباتي بمواد غذايي متفاوتي نيازمند مي باشند و در هر حال بستگي تامي به مواد آل دارند و گاهي نيز صخره ها و يا گازها را مورد حمله قرار مي دهند. مثلاً باكتريهاي گوگردي و ارغواني، هيدروژن سولفوره را اكسيده نموده و با اسيد سولفوريك تبديل مي سازد[1] و يا آنكه باكتري Bacillus mesentericus بر روي صخره هاي كربناتي و شيستهاي آهكي اثر مي نمايد و آنها را تجزيه مي كند و به صورت خاكهاي آهكي نرم در مي آورد.

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=809177#_ftnref1​

 

[جابر مهدی نیا]

بو م شناسی خاک

بو م شناسی خاک

بطور كلي بعضي از باكتريهاي زمين، مصرف كننده ازت بشمار مي روند و بعضي ديگر مواد ازته توليد ميسازند و مواد غذائي خاك را افزايش مي دهند و يا مواد غير قابل جذب مي سازند. برخي نيز از باكتريها ديگر تغذيه مي كنند و در هر صورت پس از مرگ خود بر مقدار ازت و هوموس زمين ميافزايند. چنانچه در سطح الارض و 10- 15 سانتي متري سطح خاك، مقدار قابل توجهي پرتوپلاسم اين موجودات ديده مي شود و اينك خلاصه اي از فعاليت ميكروارگانيسم هاي مختلف بيان مي گردد.
1-باكتريهاي مفيد
ازت مورد احتياج بعضي از نباتات در نتيجه هم زيستي مادي متقابل باكتريهاي غير هوازي[1] مانند Clostridium pastorianum , Rhizobium با نباتات تيره و بقولات و نخود بوجود مي آيد. باكتريهاي فوق در ريشه اين نباتات بشكل غده هاي كوچكي مجتمع ميگردند و ازت هوا را به صورت مواد پروتيد در خود ذخيره و تثبيت مينمايند.
و اين مقدار ازت را يا به وسيله اسپرهاي فراوان خود و يا پس از مرگ به زمين مي دهند و باعث افزايش و ازدياد ازت نباتات اين تيره ميگردند. از اين جهت است كه براي تقويت زمين و افزايش ازت قابل جذب در خاك بكشت نباتات تيره نخود مي پردازند و گاهي نيز آنها را بعنوان كود سبز زير خاك ميكنند.
ساير نباتات عالي كه از راه همزيستي نمي توانند ازت مورد احتياج خود را تامين نمايند، بايد مواد ازته خاك را به صورت مواد قابل جذب يعني اسيد نيتريك در آورند. مواد مختلفه آلي، مازاد نباتات و فضولات و لاشه جانوران در اثر فعاليت باكتريها و قارچها و طي انجام امونيزاسيون[2] و نيتراسيون[3] و نيتريفيكاسيون[4] بتركيبات آمونياكي تبديل مي شود.


http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=810963#_ftnref1

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=810963#_ftnref2

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=810963#_ftnref3

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=810963#_ftnref4

 

[جابر مهدی نیا]

بو م شناسی خاک

بو م شناسی خاک

امونيزاسيون
از بين باكتريهائي كه مواد آمونياكي را تجزيه مي نمايند، بعضي هوازي[1] و بعضي غير هوازي و عبارتند از Micrococcus urneam, Bacterium mycoides , Bacterium Fluorescens اين موجودات باعث تجزيه مواد آمونياكي مي شوند و آخرين مرحله اي كه از تجزيه آنها به وجود مي آيد كربنات دامونيوم Co3(NH4)2 مي باشند.
نيتراسيون
نيتروباكترها از باكتريهاي مفيدي هستند كه در اراضي سبك و تهويه شده آهكي نشو و نما مي نمايند و اسيد نيترو را با اسيد نيتريك تبديل مي سازند كه در اثر تماس با مواد قليائي خاك بصورت نيترات در مي آيند.
نيتريفيكاسيون
عمل نيتريفيكاسيون در اثر فعاليت باكتري Nitrosomonas صورت مي گيرد و قسمتي از آمونياك خاك و يا املاح آن را كه داخل زمين وجود دارد، به صورت اسيد نيترو در مي آورد.
بطور كلي عموم اين باكتريها هوازي هستند و عمل نيتريفيكاسيون در طبقات سطحي خاك صورت مي گيرد و بديهي است كه خاكهاي تهويه شده در فعاليت اين قبيل باكتريها موثرند. علاوه بر باكتريهاي مختلفي كه به آنها اشاره شد، بسياري از آلگهاي آبي و سبز كه در خاك مي رويند، در تثبيت ازت خاك نقش موثري دارند.
2- باكتريهاي مضر
دنيتريفيكاسيون
در اثر فعاليت بعضي باكتريها مانند Bacillus, Bacterium fluorescens denitrificans آمونياك و يا نيتراتهاي خاك را تجزيه نموده و ازت آنرا به صورت آزاد در مي آورد. در اين

http://www.iran-eng.com/newreply.php?do=newreply&noquote=1&p=810963#_ftnref1