مقدمه:
بخش عمده‌ای از مرغان تخمگــذاردر مناطق آب و هوای مختلف كشورنگــه‌داری می‌شوند كه تنش گــرمایی‌احتمالا یك عامل مدیریتی مهم دربرخی از مراحل تخمگــذاری آنهاست.مشكل اساسی در هنگــام بروز تنش‌گــرمایی به واسطه عدم مصرف كافی‌خوراك توسط پرندگــان بروز می‌نماید،هم‌چنین تغییرات اندكی در متابولیسم‌پرندگــان به وجود می‌آید كه بر میزان‌تولید و كیفیت پوسته اثر می‌گــذارد.اغلب در تشكیلات مرغ مادر تعدادی‌تخم مرغ به علت نازك بودن پوسته،قابل جوجه‌كشی نیستند و از طرفی نازك‌بودن پوسته سبب بالا رفتن درصد تخم‌مرغ‌های شكسته می‌شود. در نتیجه‌تعدادی از تخم مرغ‌های قابل‌جوجه‌كشی تلف می‌گــردد. ضخامت‌پوسته، وضعیت قالب و شكل تخم مرغ‌نیز از عوامل مهم اقتصادی هستند كه درحفظ و كیفیت پوسته تخم مرغ موثرند.عوامل محیطی و نحوه نگــه‌داری، تاثیرزیادی در حفظ و كیفیت پوسته تخم مرغ‌دارد. در این خصوص افزودن بی‌كربنات‌سدیم به جیره یا آب آشامیدنی دردرجه حرارت بالا فواید زیادی را دربرخواهد داشت.
اثر درجه حرارت بر كیفیت‌پوسته تخم مرغ:
اثر درجه حرارت بالا اشتها، كیفیت‌تخم مرغ و عملكرد مرغ‌های تخمگــذاررا كاهش می‌دهد. كیفیت پوسته تخم‌مرغ عمدتاتوسط درجه حرارت بال‌تحت تاثیر قرار می‌گــیرد در حالی كه‌تولید تخم مرغ و وزن تخم مرغ تا حدی‌توسط كاهش خوراك تحت تاثیر قرارمی‌گــیرند. روش‌هایی شامل تغذیه جیره‌با تراكم مواد غذایی بالا و استفاده ازتغـــذیه خــــــود انـــــــتخابی (Self_ selection feed)برای بهبود عملكردمرغ‌های تخمگــذار در درجه حرارت بالانسبتاموفقیت‌آمیز می‌باشد.
حداقل تولید حرارت توسط بدن درحدود 23 درجه سانتی‌گــراد مشاهده‌می‌گــردد. در دمای پایین‌تر از این مقدار،پرندگــان مجبور هستند جهت گــرم نگــه‌داشتن بدن‌شان حرارت بیشتر تولیدنمایند. تولید حرارت فقط در ناحیه‌كوچكی، بین 19 تا 27 درجه‌سانتی‌گــراد، در حداقل می‌باشد.
در دمای بالاتر از 27 درجه‌سانتی‌گــراد پرندگــان برای خنك كردن‌خود شروع به مصرف انرژی بیشتری‌می‌كنند، در دمای 27 درجه سانتی‌گــراداتساع برخی از عروق خونی آغازمی‌گــردد تا بدین وسیله، ظرفیت‌خنك‌سازی بدن افزایش یابد. علائمی‌كه به راحتی توسط مرغدار قابل‌مشاهده است نفس‌نفس زدن (Panting)و پایین افتادگــی بال‌هاست كه در دمای‌كمی بالاتر قابل مشاهده هستند.
تغییر در میزان الكترولیت‌های‌پلاسما، مانند سدیم، پتاسیم وبی‌كربنات در تمام دسته‌های طیور درشرایط آب و هوایی گــرم مشاهده‌می‌گــردد.
این تغییرات برای مرغان تخمگــذاراز اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشند.زیرا این مواد مغذی در فرآیند ساخت‌پوسته دخالت دارند. در حقیقت تغییردر الكترولیت‌های پلاسما، احتمالاعامل شروع نفس‌نفس زدن در پرندگــان‌تحت تنش گــرمایی می‌باشد. هنگــامی كه‌تعادل الكترولیتی در جهت ایجاد شرایطاسیدی در خون سوق می‌یابد، سبب‌تحریك پرنده در جهت افزایش سرعت‌تنفس می‌گــردد. امكان تغییر تعادل‌الكترولیتی پرنده در جهت جلوگــیری ازتنش و یا مقابله با افت كیفیت پوسته دراین زمینه باید مورد توجه قرار گــیرد.
استفاده از مكمل بی‌كربنات‌سدیم:
مكمل بی‌كربنات سدیم موجب‌بهبود كیفیت پوسته تخم مرغ در مرغ‌هادر درجه حرارت بالا در طی دوره‌تشكیل پوسته سازی تخم مرغ می‌گــردد.نتایج حاصله از آزمایش نشان می‌دهدكه افزودن 1 درصد بی‌كربنات سدیم درجیره در مواقعی كه درجه حرارت سالن30 تا 35 درجه سانتی‌گــراد است موجب‌بهبود استحكام پوسته تخم مرغ‌می‌گــردد.
وقتی مرغ‌ها در درجه حرارت بالانگــه‌داری شوند منجر به آلكالوز تنفسی(پلاسمای قلیایی) می‌شوند، در این‌صورت دی اكسید كربن از خون وبی‌كربنات از خون و مایعات بدن دفع‌می‌گــردد لذا گــازكربنیك كمتری برای‌تشكیل كربنات كلسیم باقی می‌ماند.اتلاف دی اكسید كربن برای نیازبی‌كربنات خون جهت بافری شدن‌یون‌های هیدروژن كه در طی تشكیل‌پوسته تخم مرغ تولید می‌شود مورداهمیت قرار دارد. بی‌كربنات قسمت‌عمده‌ای از پوسته تخم مرغ را تشكیل‌می‌دهد و عمل فوق منجر به ایجادرقابت بین كلیه و غده پوسته‌ساز برای‌بی‌كربنات سدیم در حفره پوسته‌ساز بركیفیت پوسته تخم مرغ اثر می‌گــذارد.
بنابراین ممكن است در درجه‌حرارت بالا مرغ‌ها احتیاج به مواد مغذی‌بیشتری برای تامین بی‌كربنات داشته‌باشد.
نتایج حاصل از آزمایشات نشان داده‌است كه در درجه حرارت بالا افزودن‌بی‌كربنات سدیم در جیره سود اقتصادی‌دربر خواهد داشت. استفاده از یك‌برنامه نوردهی 16 ساعت در روز باعث‌می‌شود كه بی‌كربنات به‌طور مناسب‌مورد استفاده قرار نگــیرد، زیرا در طی‌دوره تاریكی بی‌كربنات مصرف‌نمی‌شود و در این صورت پوسته تخم‌مرغ به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتد. بنابراین استفاده از یك برنامه نوردهی مداوم‌براساس همزمانی تشكیل پوسته تخم‌مرغ را مشروط به این كه مرغ به جیره‌كلسیم در طی دوره تشكیل پوسته‌سازی‌تخم مرغ دسترسی داشته باشد، بهبودمی‌دهد.
اگــر 0/5 درصد بی‌كربنات سدیم به‌جیره‌ای كه حاوی سنگــ آهك به عنوان‌منبع كلسیم باشد افزوده شود، در این‌صورت 16 ساعت نوردهی منجر به‌بهبود كیفیت پوسته تخم مرغ بیشترمی‌شود. بهبود در كیفیت پوسته تخم‌مرغ برای مرغ‌هایی كه با جیره حاوی‌آهك به عنوان منبع كلسیم تغذیه‌می‌شوند، وقتی حاصل می‌شود كه دوره‌نوردهی روزانه از 16 به 24 ساعت‌افزوده شود.
بخش عمده‌ای از مرغان تخمگــذاردر مناطق آب و هوای مختلف كشورنگــه‌داری می‌شوند كه تنش گــرمایی‌احتمالا یك عامل مدیریتی مهم دربرخی از مراحل تخمگــذاری آنهاست.مشكل اساسی در هنگــام بروز تنش‌گــرمایی به واسطه عدم مصرف كافی‌خوراك توسط پرندگــان بروز می‌نماید،هم‌چنین تغییرات اندكی در متابولیسم‌پرندگــان به وجود می‌آید كه بر میزان‌تولید و كیفیت پوسته اثر می‌گــذارد.اغلب در تشكیلات مرغ مادر تعدادی‌تخم مرغ به علت نازك بودن پوسته،قابل جوجه‌كشی نیستند و از طرفی نازك‌بودن پوسته سبب بالا رفتن درصد تخم‌مرغ‌های شكسته می‌شود. در نتیجه‌تعدادی از تخم مرغ‌های قابل‌جوجه‌كشی تلف می‌گــردد. ضخامت‌پوسته، وضعیت قالب و شكل تخم مرغ‌نیز از عوامل مهم اقتصادی هستند كه درحفظ و كیفیت پوسته تخم مرغ موثرند.عوامل محیطی و نحوه نگــه‌داری، تاثیرزیادی در حفظ و كیفیت پوسته تخم مرغ‌دارد. در این خصوص افزودن بی‌كربنات‌سدیم به جیره یا آب آشامیدنی دردرجه حرارت بالا فواید زیادی را دربرخواهد داشت.
اثر درجه حرارت بر كیفیت‌پوسته تخم مرغ:
اثر درجه حرارت بالا اشتها، كیفیت‌تخم مرغ و عملكرد مرغ‌های تخمگــذاررا كاهش می‌دهد. كیفیت پوسته تخم‌مرغ عمدتاتوسط درجه حرارت بال‌تحت تاثیر قرار می‌گــیرد در حالی كه‌تولید تخم مرغ و وزن تخم مرغ تا حدی‌توسط كاهش خوراك تحت تاثیر قرارمی‌گــیرند. روش‌هایی شامل تغذیه جیره‌با تراكم مواد غذایی بالا و استفاده ازتغـــذیه خــــــود انـــــــتخابی (Self_ selection feed)برای بهبود عملكردمرغ‌های تخمگــذار در درجه حرارت بالانسبتاموفقیت‌آمیز می‌باشد.
حداقل تولید حرارت توسط بدن درحدود 23 درجه سانتی‌گــراد مشاهده‌می‌گــردد. در دمای پایین‌تر از این مقدار،پرندگــان مجبور هستند جهت گــرم نگــه‌داشتن بدن‌شان حرارت بیشتر تولیدنمایند. تولید حرارت فقط در ناحیه‌كوچكی، بین 19 تا 27 درجه‌سانتی‌گــراد، در حداقل می‌باشد.
در دمای بالاتر از 27 درجه‌سانتی‌گــراد پرندگــان برای خنك كردن‌خود شروع به مصرف انرژی بیشتری‌می‌كنند، در دمای 27 درجه سانتی‌گــراداتساع برخی از عروق خونی آغازمی‌گــردد تا بدین وسیله، ظرفیت‌خنك‌سازی بدن افزایش یابد. علائمی‌كه به راحتی توسط مرغدار قابل‌مشاهده است نفس‌نفس زدن (Panting)و پایین افتادگــی بال‌هاست كه در دمای‌كمی بالاتر قابل مشاهده هستند.
تغییر در میزان الكترولیت‌های‌پلاسما، مانند سدیم، پتاسیم وبی‌كربنات در تمام دسته‌های طیور درشرایط آب و هوایی گــرم مشاهده‌می‌گــردد.
این تغییرات برای مرغان تخمگــذاراز اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشند.زیرا این مواد مغذی در فرآیند ساخت‌پوسته دخالت دارند. در حقیقت تغییردر الكترولیت‌های پلاسما، احتمالاعامل شروع نفس‌نفس زدن در پرندگــان‌تحت تنش گــرمایی می‌باشد. هنگــامی كه‌تعادل الكترولیتی در جهت ایجاد شرایطاسیدی در خون سوق می‌یابد، سبب‌تحریك پرنده در جهت افزایش سرعت‌تنفس می‌گــردد. امكان تغییر تعادل‌الكترولیتی پرنده در جهت جلوگــیری ازتنش و یا مقابله با افت كیفیت پوسته دراین زمینه باید مورد توجه قرار گــیرد.
استفاده از مكمل بی‌كربنات‌سدیم:
مكمل بی‌كربنات سدیم موجب‌بهبود كیفیت پوسته تخم مرغ در مرغ‌هادر درجه حرارت بالا در طی دوره‌تشكیل پوسته سازی تخم مرغ می‌گــردد.نتایج حاصله از آزمایش نشان می‌دهدكه افزودن 1 درصد بی‌كربنات سدیم درجیره در مواقعی كه درجه حرارت سالن30 تا 35 درجه سانتی‌گــراد است موجب‌بهبود استحكام پوسته تخم مرغ‌می‌گــردد.
وقتی مرغ‌ها در درجه حرارت بالانگــه‌داری شوند منجر به آلكالوز تنفسی(پلاسمای قلیایی) می‌شوند، در این‌صورت دی اكسید كربن از خون وبی‌كربنات از خون و مایعات بدن دفع‌می‌گــردد لذا گــازكربنیك كمتری برای‌تشكیل كربنات كلسیم باقی می‌ماند.اتلاف دی اكسید كربن برای نیازبی‌كربنات خون جهت بافری شدن‌یون‌های هیدروژن كه در طی تشكیل‌پوسته تخم مرغ تولید می‌شود مورداهمیت قرار دارد. بی‌كربنات قسمت‌عمده‌ای از پوسته تخم مرغ را تشكیل‌می‌دهد و عمل فوق منجر به ایجادرقابت بین كلیه و غده پوسته‌ساز برای‌بی‌كربنات سدیم در حفره پوسته‌ساز بركیفیت پوسته تخم مرغ اثر می‌گــذارد.
بنابراین ممكن است در درجه‌حرارت بالا مرغ‌ها احتیاج به مواد مغذی‌بیشتری برای تامین بی‌كربنات داشته‌باشد.
نتایج حاصل از آزمایشات نشان داده‌است كه در درجه حرارت بالا افزودن‌بی‌كربنات سدیم در جیره سود اقتصادی‌دربر خواهد داشت. استفاده از یك‌برنامه نوردهی 16 ساعت در روز باعث‌می‌شود كه بی‌كربنات به‌طور مناسب‌مورد استفاده قرار نگــیرد، زیرا در طی‌دوره تاریكی بی‌كربنات مصرف‌نمی‌شود و در این صورت پوسته تخم‌مرغ به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتد. بنابراین استفاده از یك برنامه نوردهی مداوم‌براساس همزمانی تشكیل پوسته تخم‌مرغ را مشروط به این كه مرغ به جیره‌كلسیم در طی دوره تشكیل پوسته‌سازی‌تخم مرغ دسترسی داشته باشد، بهبودمی‌دهد.
اگــر 0/5 درصد بی‌كربنات سدیم به‌جیره‌ای كه حاوی سنگــ آهك به عنوان‌منبع كلسیم باشد افزوده شود، در این‌صورت 16 ساعت نوردهی منجر به‌بهبود كیفیت پوسته تخم مرغ بیشترمی‌شود. بهبود در كیفیت پوسته تخم‌مرغ برای مرغ‌هایی كه با جیره حاوی‌آهك به عنوان منبع كلسیم تغذیه‌می‌شوند، وقتی حاصل می‌شود كه دوره‌نوردهی روزانه از 16 به 24 ساعت‌افزوده شود.