شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آن ها است.
در ماده ( 2 ل. ا. ق. ت ) تصریح شده است : " شرکت سهامی یک شرکت بازرگانی محسوب می شود، ولو این که موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد".
بدین ترتیب شرکت سهامی را این طور تعریف می کنیم : " شرکت سهامی شرکتی است که با رعایت مقررات قانون مدنی راجع به شرایط صحت قرارداد ها و قواعد قانون تجارت و ثبت شرکت ها و شرایط مورد توافق بین شرکاء ، برای امور انتفاعی اعم از تجاری و غیرتجاری تشکیل می شود. سرمایه آن نیز به سهام متساوی القیمت تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آن ها و سود حاصله است ".
ماده (4) لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت می گوید : شرکت سهامی به دو نوع تقسیم می شود:
نوع اول: شرکت هایی که موسسین آن ها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می کنند این گونه شرکت ها،شرکت سهامی عام نامیده می شوند.
نوع دوم: شرکت هایی که تمام سرمایه آن ها در موقع تاسیس منحصراَ توسط موسسین تامین گردیده است.این گونه شرکت ها، شرکت سهامی خاص نامیده می شوند.
تمایز در فلسفه تاسیس
هر یک از دو شرکت سهامی عام و خاص به منظوری خاص و متفاوت ، موضوع قانون گذاری قرار گرفته اند. شرکت نخست به عنوان راهکاری جهت انجام فعالیت های تجاری نیازمند سرمایه بالاتر و حوزه گسترده تر کاری مدنظر است. این شرکت با پذیرش عمومی سرمایه از طریق پذیره نویسی از چند جهت به منظور بالا مدد می رساند. دعوت همگانی به طور طبیعی موجب رجوع اشخاص بسیاری می گردد که هر چند به تنهایی دارای مایه مالی اندک هستند، لکن با انباشت سرمایه های کوچک، دارایی کلانی فراهم می آورند که عموماَ از طریق سازوکارهای خصوصی، تامین آن یا غیرممکن و یا نیازمند تلاش فراوان و تحمیل بار سنگین بر اشخاص محدود است. همچنین ، اعطای فرصت به عموم مردم جهت ورود به حوزه تجارت، باعث عضویت اشخاص به عنوان سهامدار در شرکت سهامی عام می شود که عموماَ با شمار سهامداران شرکت سهامی خاص قابل مقایسه نیست. جمع ویژگی مزبور، یعنی شمار گستره سهامداران خرده پا از یک سو و محدودیت ارزش اسمی هر سهم حداکثر به ده هزار ریال در شرکت یادشده از سوی دیگر نشانگر نقشی است که قانون گذار برای آن در حوزه اقتصاد در نظر داشته است. این نقش را می توان در به کارگیری سرمایه های کوچک و سرگردان به منظور اهداف کلان ضمن تسهیل فعالیت تجاری با منع محدودیت های متعارف از جمله مشروط نمودن انتقال سهام به موافقت مجامع و یا مدیران دید.
بنیادی ترین تفاوت تشکیل شرکت سهامی خاص و عام
قانون گذار با توجه به اهداف و کارکردهای شرکت های سهامی خاص و عام ، شیوه تشکیل این دو شرکت را متفاوت دیده است. بنیادی ترین بخش این تفاوت ، امکان پذیره نویسی و یا پذیرش عمومی سرمایه از راه پذیره نویسی در شرکت سهامی عام و ممنوعیت بهره گیری از این راهکار در شرکت سهامی خاص است.
پذیره نویسی را باید امتیازی تلقی نمود که قانون گذار بنا به ملاحظات خاص مربوط به شرکت های سهامی عام به این شرکت اعطا نموده است. سازوکار یاد شده از این جهت امتیازی مهم به شمار می رود که طرق تامین سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت و یا فراهم آوردن نقدینگی لازم جهت افزایش سرمایه در شرکت های تجاری، محدود و در عین حال بسیار پرهزینه است. بر همین اساس، تجویز مراجعه به عموم آسان ترین و ارزان ترین شیوه جذب سرمایه به شمار می رود. علاوه بر مزایای گفته شده، راهکار پذیره نویسی ، تعهدات و مسئولیت های حقوقی ناظر به دیگر روش های تامین سرمایه، از قبیل دریافت وام و تسهیلات از منابع بانکی یا مالی اعتباری و یا انتشار اوراق مشارکت را ندارد.
از سوی دیگر، اعطای امتیاز مزبور مستلزم رعایت تشریفات و اقدامات دقیقی دانسته شده است که عدم رعایت هر یک از آن ها ممکن است موجبات بطلان اقدام و در نتیجه بطلان شرکت حتی پس از ثبت را فراهم آورد. دریافت مجوز انتشار آگهی پذیره نویسی تنها پس از ارائه برخی مدارک به اداره ثبت شرکت ها و احراز صحت و تطبیق آن ها با قانون از سوی مرجع مزبور امکان پذیر است، تا این امتیاز قانونی وسیله ای برای سوء استفاده اشخاص سودجو به کار گرفته نشود. احکام و قواعد حاکم بر تاسیس، عموماَ آمره بوده و رعایت هر یک از آن ها اعمال دیگری و موثر در کل تاسیس شرکت است.
companyregister.ir
در ماده ( 2 ل. ا. ق. ت ) تصریح شده است : " شرکت سهامی یک شرکت بازرگانی محسوب می شود، ولو این که موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد".
بدین ترتیب شرکت سهامی را این طور تعریف می کنیم : " شرکت سهامی شرکتی است که با رعایت مقررات قانون مدنی راجع به شرایط صحت قرارداد ها و قواعد قانون تجارت و ثبت شرکت ها و شرایط مورد توافق بین شرکاء ، برای امور انتفاعی اعم از تجاری و غیرتجاری تشکیل می شود. سرمایه آن نیز به سهام متساوی القیمت تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آن ها و سود حاصله است ".
ماده (4) لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت می گوید : شرکت سهامی به دو نوع تقسیم می شود:
نوع اول: شرکت هایی که موسسین آن ها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می کنند این گونه شرکت ها،شرکت سهامی عام نامیده می شوند.
نوع دوم: شرکت هایی که تمام سرمایه آن ها در موقع تاسیس منحصراَ توسط موسسین تامین گردیده است.این گونه شرکت ها، شرکت سهامی خاص نامیده می شوند.
تمایز در فلسفه تاسیس
هر یک از دو شرکت سهامی عام و خاص به منظوری خاص و متفاوت ، موضوع قانون گذاری قرار گرفته اند. شرکت نخست به عنوان راهکاری جهت انجام فعالیت های تجاری نیازمند سرمایه بالاتر و حوزه گسترده تر کاری مدنظر است. این شرکت با پذیرش عمومی سرمایه از طریق پذیره نویسی از چند جهت به منظور بالا مدد می رساند. دعوت همگانی به طور طبیعی موجب رجوع اشخاص بسیاری می گردد که هر چند به تنهایی دارای مایه مالی اندک هستند، لکن با انباشت سرمایه های کوچک، دارایی کلانی فراهم می آورند که عموماَ از طریق سازوکارهای خصوصی، تامین آن یا غیرممکن و یا نیازمند تلاش فراوان و تحمیل بار سنگین بر اشخاص محدود است. همچنین ، اعطای فرصت به عموم مردم جهت ورود به حوزه تجارت، باعث عضویت اشخاص به عنوان سهامدار در شرکت سهامی عام می شود که عموماَ با شمار سهامداران شرکت سهامی خاص قابل مقایسه نیست. جمع ویژگی مزبور، یعنی شمار گستره سهامداران خرده پا از یک سو و محدودیت ارزش اسمی هر سهم حداکثر به ده هزار ریال در شرکت یادشده از سوی دیگر نشانگر نقشی است که قانون گذار برای آن در حوزه اقتصاد در نظر داشته است. این نقش را می توان در به کارگیری سرمایه های کوچک و سرگردان به منظور اهداف کلان ضمن تسهیل فعالیت تجاری با منع محدودیت های متعارف از جمله مشروط نمودن انتقال سهام به موافقت مجامع و یا مدیران دید.
بنیادی ترین تفاوت تشکیل شرکت سهامی خاص و عام
قانون گذار با توجه به اهداف و کارکردهای شرکت های سهامی خاص و عام ، شیوه تشکیل این دو شرکت را متفاوت دیده است. بنیادی ترین بخش این تفاوت ، امکان پذیره نویسی و یا پذیرش عمومی سرمایه از راه پذیره نویسی در شرکت سهامی عام و ممنوعیت بهره گیری از این راهکار در شرکت سهامی خاص است.
پذیره نویسی را باید امتیازی تلقی نمود که قانون گذار بنا به ملاحظات خاص مربوط به شرکت های سهامی عام به این شرکت اعطا نموده است. سازوکار یاد شده از این جهت امتیازی مهم به شمار می رود که طرق تامین سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت و یا فراهم آوردن نقدینگی لازم جهت افزایش سرمایه در شرکت های تجاری، محدود و در عین حال بسیار پرهزینه است. بر همین اساس، تجویز مراجعه به عموم آسان ترین و ارزان ترین شیوه جذب سرمایه به شمار می رود. علاوه بر مزایای گفته شده، راهکار پذیره نویسی ، تعهدات و مسئولیت های حقوقی ناظر به دیگر روش های تامین سرمایه، از قبیل دریافت وام و تسهیلات از منابع بانکی یا مالی اعتباری و یا انتشار اوراق مشارکت را ندارد.
از سوی دیگر، اعطای امتیاز مزبور مستلزم رعایت تشریفات و اقدامات دقیقی دانسته شده است که عدم رعایت هر یک از آن ها ممکن است موجبات بطلان اقدام و در نتیجه بطلان شرکت حتی پس از ثبت را فراهم آورد. دریافت مجوز انتشار آگهی پذیره نویسی تنها پس از ارائه برخی مدارک به اداره ثبت شرکت ها و احراز صحت و تطبیق آن ها با قانون از سوی مرجع مزبور امکان پذیر است، تا این امتیاز قانونی وسیله ای برای سوء استفاده اشخاص سودجو به کار گرفته نشود. احکام و قواعد حاکم بر تاسیس، عموماَ آمره بوده و رعایت هر یک از آن ها اعمال دیگری و موثر در کل تاسیس شرکت است.
companyregister.ir
