سابقه برنامه‌ریزی شهری در ایران قبل از انقلاب
اگر چه دولت ایران در سال ۱۳۲۵ به شکل رسمی به برنامه‌ریزی عمرانی و شهری با تشکیل سازمان برنامه و بودجه توجه کرد، اما نخستین برنامه عمرانی بعد از سال‌های جنگ جهانی دوم، در ۶ فصل عمرانی به تصویب رسید.
تهران _ ۶ تیر۱۳۸۴ _ پایگاه اطلاع‌رسانی شهرسازی و معماری:
آغاز برنامه‌ریزی در ایران بعد از جنگ جهانی دوم بوده است. اگر چه دولت ایران در سال ۱۳۲۵ به شکل رسمی به برنامه‌ریزی عمرانی با تشکیل سازمان برنامه و بودجه توجه کرد، اما اولین برنامه عمرانی بعد از سال‌های جنگ جهانی دوم و برای سال‌های ۳۴ – ۱۳۲۸ در ۶ فصل عمرانی که یکی از فصول آن اصلاحات اجتماعی و شهری است به تصویب می‌رسد و به این ترتیب یک برنامه هفت ساله دیگر (برنامه دوم) و سه برنامه پنج ساله عمرانی (برنامه‌های سوم و چهارم و پنجم) تا قبل از انقلاب با اهداف توسعه اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی کشور به تصویب رسیده و به اجرا در می‌آید.
http://www.www.www.iran-eng.ir/images/icons/icon14.gifبرنامه عمرانی اول
در برنامه عمرانی اول کشور که در سال‌های ۱۳۲۷ تا سال ۱۳۳۴ در شش فصل تنظیم شد، که در یکی از فصل‌های آن که ۶/۲۸ درصد اعتبارات این برنامه را به خود اختصاص داد. به نوعی مشابه فصل عمران شهری برنامه‌های عمرانی اخیر است. با برنامه‌هایی نظیر ساخت خانه‌های ارزان بهداشت عمومی، اشتغال و لوله‌کشی، آب شهرها و تولید برق را شامل می‌شد.
http://www.www.www.iran-eng.ir/images/icons/icon14.gifبرنامه عمرانی دوم
برنامه هفت ساله دوم عمرانی در سال‌های ۱۳۳۴ تا ۱۳۴۱ در چهار فصل تنظیم شد که یکی از فصل‌های آن کماکان مباحث مربوط به عمران را در خود داشت و در این برنامه ۳/۲۶ درصد از کل اعتبارات به این فصل اختصاص داشت. بیشترین هزینه در فصل ارتباطات و مخابرات به عمل آمد. یکی از فرازهای قانون برنامه دوم در رابطه با عمران و مدیریت شهری این بود که مقرر شود هر کدام از شهرداری‌های کشور قادر به تامین تعهد پرداخت ۵۰ درصد هزینه اجرایی یک طرح باشند و ۵۰ درصد مابقی از محل اعتبارات عمرانی کشور به طور بلاعوض تامین و پرداخت شود. شاید بتوان این اقدام را یکی از نکات مثبت این برنامه در جلب مشارکت و خودیاری شهروندان در اجرای برنامه‌های عمرانی آن زمان دانست که متاسفانه در عمل چندان هم با موفقیت مواجه نشد.
http://www.www.www.iran-eng.ir/images/icons/icon14.gifبرنامه عمرانی سوم
از زمان تدوین برنامه پنج ساله سوم عمرانی از سال ۱۳۴۲ تا ۱۳۴۶ فصل عمران شهری هویت مستقلی یافت و کل برنامه در ده فصل تنظیم شد که عمران شهری، آمار و برنامه‌ریزی و خانه‌سازی و ساختمان نیز جزیی از این ده فصل بوده است. در این برنامه ۳/۳ درصد از اعتبارات مصوب به فصل عمران شهری اختصاص یافت. اگر چه اصلاح امور شهرداری‌ها از اهداف اصلی برنامه سوم بود ولی اعتبار و توجه قابل ملاحظه‌ای به این امر اختصاص داده نشد. در مورد طرح‌های جامع شهری اقدامات مهمی در این دوره انجام شد. از جمله تاسیس شورای عالی شهرسازی و معماری با هدف هدایت فعالیت‌های مربوط به تهیه طرح‌های جامع شهری و تنظیم ضوابط و مقررات و آیین‌نامه‌های مربوط به تهیه و اجرای آن و آغاز تهیه طرح جامع شهری برای ۱۵ شهر منتخب.
هدف‌های اصلی عمران شهری در برنامه سوم متوجه اصلاح و تجهیز شهرداری‌ها بوده است. ولی متاسفانه اقدام سودمندی در این ارتباط صورت نگرفت. از دیگر اهداف این برنامه پرداخت کمک‌های مالی و وام به منظور ایجاد تاسیسات زیربنایی و عمومی شهری به شهرداری‌ها درجات چهارگانه بوده که اغلب شهرداری‌های درجه یک و دو به دلیل مشکلات مالی قادر به استفاده از این وام نشدند و به منظور برطرف کردن این مشکلات وزرات کشور به ناچار اکثر شهرداری‌ها را درجه ۳ و چهار اعلام کرد تا بتوانند از این امکان استفاده کنند. از دیگر برنامه‌ها ایجاد صندوق مشترک وام‌دهنده بود تا از طریق آن کمک‌های مالی سازمان برنامه به شهرداری‌ها پرداخت شود. اما در عمل این صندوق هم ایجاد نشد.
http://www.www.www.iran-eng.ir/images/icons/icon14.gifبرنامه عمرانی چهارم
اما در برنامه عمرانی پنج ساله چهارم کشور که در سال‌های ۱۳۴۷ تا سال ۱۳۵۱ در ۱۷ فصل تنظیم شد، به عمران شهری توجه بیشتری نشان داده شد.
- تهیه طرح‌های جامع شهری با توجه خاص به مقتضیات عمران منطقه‌ای
- تجهیز شهرداری ها از نظر پرسنل و اصلاح ساختار و روش‌های اداری این سازمان‌ها
- تقویت کادر شهرسازی و اداره فنی تاسیسات شهری برای کشور
http://www.www.www.iran-eng.ir/images/icons/icon14.gifبرنامه عمرانی پنجم
برنامه پنج ساله عمرانی پنجم کشور که در سال‌های ۵۲ تا ۱۳۵۶ اجرا شد، بر صنعتی شدن کشور تاکید داشت و بودجه هنگفتی صرف امور زیربنایی اقتصادی و هم‌چنین امر ساختمان و مسکن شد و در نتیجه با بالا رفتن نرخ ساختمان‌سازی، بورس بازی زمین اوج گرفت و زمینه‌ساز بروز مشکلاتی در سیستم شهرسازی شد. از سوی دیگر بروز اختلاف فاحش در بین روستا و شهر سیل مهاجرت از روستاها به شهرها را موجب شد.
