این برنامه نه تنها برای حیوانات شیری بلکه برای دامداریهای صنعتی و همچنین برای سایر دامها که به صورت انفرادی نگهداری می شوند قابل توصیه است . این مقاله در مورد چهار فرآورده فراهم آمده از گیاهان که هیچ ماده شیمیایی در آن وجود ندارد به بحث می پردازد. استفاده از این فراورده ها به معنای پیشگیری از بسیاری از مشکلاتی است که فراروی دامداریهای شیری مدرن قرار دارد.
مقدمه:
گاوهای شیری منشا تولیدات غذائی با کیفیت بالامثل شیر هستند از شیر کره،پنیر، ماست، و دیگر فراورده های با ارزش غذایی بالا بدست می آید. همچنین گاوهای ماده تولید گوساله ها را به عهده دارند. چرخه تولید گاوهای شیری به پنج مرحله مهم تقسیم میشود:
1- دوره آبتسنی و گوساله زایی
2- دوره افزایش سریع تولید شیر ، 70 روز اول شیر دهی
3- دوره ای که برای شیر دهی بعدی اهمیت دارد، پایه آبستنی بعدی فراهم می گردد،66 روز بعد از گوساله زایی
4- یک دوره اجتناب ناپذیر که منحنی تولید به سمت پایین رانده می شود بوسیله پروژسترون در مرحله آبستنی اعمال می شود
5- دوره استراحت زمانی ,که حیوان خود را برای زایمان و شیر دهی بعدی آماده می کند.این دوره دوره خشکی نامیده می شود .
بصورت ایدال یک گاو در حدود 66 روز بعد از زایمان آبستن می شود
از این رو شاخص گوساله زاییCalving index 365 روز می باشد. بطور میانگین یک گاو 307 روز شیر در سال می دهد. و بدین ترتیب طول دوران خشکی آن 60 روز است. با این حال فاکتور های زیادی هستند که با این روند مخالفت می کنند ،برخی از این فاکتور ها شامل موارد زیر می باشد.
1- تاخیردر آبستنی
2- جفت ماندگی و اندومتریت
3- اختلالات دستگاه گوارش
4- اختلال در فعالیت پستان
مواد ، روشها و بحث
تولید شیر در گاوهای شیری از شروع دوران شیر دهی افزایش می یابد و هنگامی که گاو آبستن می شود تولید شیر رو به کاهش می گذارد تا زمانی که به دوره خشکی برسدوبدین ترتیب گاو در حدود 305 از زمان شروع شیر دهی شیر میدهد فاکتور هایی که آبستنی را تحت تاثیر قرار می دهند شامل موارد زیر است.
1- آنستروس 2- کیستهای تخمدانی 3- عفونتهای رحمی
آبستنی بر اساس تخمک گذاری شکل می گیرد که آن هم بر اساس تعادل هورمونها و شبه هورمونها ، لقاح, جایگزینی و بقاء عمل جسم زرد صورت می گیرد. پس از گوساله زایی زمانی که گاو شیری به حد اکثر تولید خود نزدیک می شود فاکتور های زیادی توانایی حیوان را در پایداری تعادل هورمونی برای برقراری سیکل تخمدانی محدود می کنند که تحت عنوان آنستروس یاد می شود.
دیگر پدیده ای که در گاوهای شیری روی می دهد سندرم کیست تخمدانی است.در این مورد سیکل تخمدانی در یک مرحله متوقف می شود . هنگامی که کیست استروژنیک باشد بصورت نمفومانی آشکار می شود و هنگامی که کیست تولید پروستوگلاندین تولید کند بصورت آرام است.
مشکل دیگری که مانع بوجود آمدن یک آبستنی موفق می شود وجود عفونتهای رحمی است.در صورت وجود اندومتریت رحم نمی تواند جنین را برای استقرار جفت و ایجاد رابطه با مادر در خود جای دهد.
اولین فرآورده ای که مطرح است مصرف آن به مدت سه روز موجب القاء فحلی شده است این دارو در فرایند تولید فولیکول از تخمدان کمک کرده بطوری که تخمک گذاری انجام می شود. مصرف فراورده ای حاوی گیاه حنظل Citrulus colocynthus به مدت سه روز پس از 14 موجب فحلی مننجر به تخمک گذاریمی شود . این فراورده اثری بر شیر دهی نداشته و موجب چند تخمک گذاری هم نشده است.ودر اثر مصرف اتفاقی هم باعث سقط جنین نشده است.
جدول شماره 1
| شماره آزمایش | تعداد حیواناتی که فحلی نشان دادند | در صد حیوانات درمان شده | مدت زمان پاسخ به درمان برحسب روز |
| 1 | 50 | 75.4 | 41-5 |
| 2 | 46 | 84.8 | 30 |
| 3 | 32 | 84.3 | 43 |
| 4 | 10 | 70 (تابستان) | 64 |
| 10 | 90 (زمستان) | 20 | |
| 5 | 16 | 50 | 30-1 |
| 6 | 389 | 64 | - |
| 7 | 46 | 82 | 33-1 |
| 8 | 35 | 69 | - |
| 9 | 107 | 77 | 18 |
| جمع | 741 | 75% | 27 |
قسمت اصلی این فراورده حاوی دانه خرد شده گیاه حنظلCitrulus colocynthus است همچنین حاوی مواد سینرژیست گیاهی و چند ماده نگهدارنده فراورده های گیاهی نظیر آنتی اکسیدانها است. این دارو به بالانس هورمونی برای ایجاد فحلی کمک می کند.این دارو حاوی مواد استروئیدی نیست. مکانیسم عمل آن بر اساس فعالیت استروئیدی نمی باشد اما عقیده بر این است که براساس تاثیر بر چرخه پروستاگلاندین – لوکوترین عمل می کند.
از آنجایکه این فراورده پروسه بیولوژی بدن را متعادل می کند هیچ اثری بر تولید شیر نداشته و موجب چند تخمک گذاری در گاو نمی شود و اگر بطور اتفاقی به حیوانات آبستن داده شود موجب سقط جنین نمی شود.القاء فحلی سالهای متمادی توسط این دارو در کشور هند استفاده می شده است و اخیراً با موفقیت های زیادی در انگلستان همراه بوده است. جدول شماره 1 و 2 خلاصه ای از این فعالیتها را نشان می دهد. اینها خلاصه 9 مقاله چاپ شده است که به شرح ایجاد فحلی در گاو و گوسفند می پردازدو تاثیر این فراورده را بیان می کند. همانگونه که در انتهای جدول آمده است 740 حیوان که علائم فحلی را نشان نداده بودند در نتیجه درمان با این فراورده 75% د ر طی مدت میانگین 27 روز فحل شدند.
تحقیقات انجام شده در انگلستان با گاوهای شیری در شرایط تولیدات اروپایی نشان می دهد که در پاسخ به درمان تفاوت کمی وجود دارد اما اساساً شباهت در میزان تا ثیر وجود دارد.در جدول شماره 2 داده های مورد اشاره یکی از چندین تجربه موفق در کشور انگلستان است.همانگونه که در جدول دیده میشود ازمیان 16 گاو انتخاب شده که با آزمایش رکتال که انستروس تشخیص داده شده بودندو هیچ کدام در فارم علائم بیماری را نشان نداده بودند.
در این تجربه استفاده از فراورده گیاهی به مدت سه روز متوالی در زمان انتظار شیر دوشی بهمراه جیره غذایی به گاوا در اولین دوره درمان پاسخ ندادند و درمان دوباره تکرار شد . 81% گاوها در طی مدت 21 روز از شروع درمان علائم فحلی را نشان دادند. و تمامی آنها آبستن شدند. در طی سومین دوره درمان سه گاو باقی منده به درمان پاسخ دادند و دارای گوساله شدند. دو مورد دوقلو زایی مشاهده شد که همگی آنها زنده ماندند.جنسیت فرزندان طبیعی بود.
جدول شماره2 : تحقیقات انجام شده در انگلستان
| گاوهای انتخابی | 16 گاو در 38 تا55 روز بعد از زایمان و بدون علا ئم فحلی |
| درمان | 3 / 1 گیاه حنظل + 7 / 1 گرم گیاهان مشابه برای سه روز متوالی |
| نتیجه | 13 گاو(81%) استروس نشان دادند تا 21 روز پس از درمان و 3گاو باقی مانده در تکرار درمان پس از 17 روز پاسخ به درمان دادند |
جدول شماره 3 ترکیبات موثر برفعالیت رحم
| نام گیاه | نام علمی | عمل فارماکولوژیکی |
| سیاه دانه | Nigella sativa | قاعده آور(Emmenagogue)شیر افزا, ضد تب |
| نوعی علف سبز | Plumboage zelanica | منقبض کننده رحم(Ecbolic), قاعده آور. |
| اسفند | Peganum harmala | شیزافزا, قاعده آور |
| نوعی روناس | Rubia cordifolia | نیرو بخش , تصفیه کننده خون, آنتی سپتیک |
| شوید هندی | Anethum sowa | شیر افزا ,مفید در درمان عدم قاعدگی |
| لپتادنیا | Leptadenia Reticulata | محرک رحم, محرک رشد |
| سوگند نما | Sausurea lappa | نیرو بخش, اسپاسمولیتیک. محرک |
| بادیان رومی | Trachyspermum ammi | آنتی سپتیک,, نیرو بخش |
| اویار سلام | Cyperus rotundus | ضد التهاب,مدر, شیر افزا |
| گلوریوزا | Gloriosa superba | منقبض کننده رحم ,اکسی توسیک |
| زراوند هندی | Aristolachia indica | قاعده آور , آنتی سپتیک, محرک رحم |
| گاردنیا | Gardenia gummifera | ضد نفخ, محرک |
| پنبه | Gossipium herbaceum | منقبض کننده رحم ,اکسی توسیک |
| دزد گیر | Caesalpenia bonducella | قاعده آور, نیرو بخش, تب بر |
دیگر شرایطی که به عنوان یک مشکل در زمان زایش و حوالی آن قابل تشخیص است و موجب اختلال در ایجاد آبستنی می شود سندرم جفت ماندگی است. در این سندرم موارد ذیل دیده می شود.
1- عدم جمع شدگی رحم
2- ترشح مداوم لوشیال
3- اندومتریت باکتریال احتمالی
تاکنون گیاهان زیادی شناخته شده اند که که بر روی فعالیت رحم تا ثیر می گذارندمخصوصاًً بر روی میومتر و عضلات صاف رحم اما بیشتر اینها دارای اثرات جانبی مضر برای بدن هستند. تعدای از محرکهای رحم در هند شناخته شده اند که اثرات مضر ندارند.. این فراورده ها برای مدت20 سال نه تنها اثر مضری نداشته است بلکه موثر برای درمان بیماری بوده است.برای این فراورده اثرات ذیل گزارش شده است
1- جدا شدن سریع کوتیلودونها 2- خروج جفت 3- کمک به عضلات رحم
2- بازگشت رحم به وضعیت رحم 5- خروج تولیدات جنینی
استفاده از چنین ترکیبی در گاو شیری در کشور انگلستان موفقیت آمیزبوده استوبسیاری از فارمها ار این فراورده بعد از گوساله زایی استفاده می کنندو به این وسیله رحم سزیعا پاک و آماده می شود این تحقیقات نشان داده است که تولید شیر به حد اپتیمال می رسد.. در واقع اگر رحم زود تمیز شود شانس وقوع اندومتریت کاهش یافته و از این رو آبستنی بعدی افزایش می یابد.
