الیاف آزبست

[پیرجو]

آزبست نام گروهی از ترکیب‌های معدنی منیزیوم و سیلیسیوم است که اغلب در طبیعت به صورت الیاف معدنی و سنگ یافت می‌شود. این مواد به خاطر مقاومت زیادی که در برابر حرارت و آتش دارند به عنوان مواد نسوز بکار می‌روند.
اولین بار در ۳۰۰ سال قبل از میلاد تئوفراستوس که از شاگردان ارسطو بود در کتاب خود بنام درباره سنگ‌ها به ماده بدون نامی، شبیه چوب پوسیده که در اثر اختلاط با نفت می‌سوزد، بدون آنکه آسیبی ببیند اشاره کرده‌است که بعدها این ماده آزبست نام گرفت. در ساختمان آزبست، پنبه کوهی یا پنبه نسوز عناصری مانند سیلیس، منیزم و آهن وجود دارد. آزبست در طبیعت به رنگهای سفید، قهوه‌ای و آبی به چشم می‌خورد.

در سال ۱۸۲۰ یک دانشمند ایتالیایی برای اولین بار لباس ضد آتش را با استفاده از الیاف آزبست تولید کرد. در اوایل قرن بیستم یک مهندس اتریشی بنام لودویک هاچک از ترکیب الیاف این ماده با سیمان، موفق به اختراع سیمان نسوز شد که با استقبال جهانی روبرو شد. هم اکنون در صنعت از آزبست برای مصارف زیر استفاده می‌شود:
1. عامل افزایش مقاومت سیمان در لوله‌های سیمانی و قطعات پوششی سقفی.
2. عامل افزایش دهنده نقطه اشتعال در منسوجات و محصولات کاغذی.
3. عامل افزایش مقاوت لنت‌های ترمز و کلاچ در برابر سایش.
الیاف آزبست توسط استخراج از معدن، اره‌کشی، عملیات تخریب ساختمان‌هایی که در عایق‌سازی آنها از آزبست استفاده شده، و بطور کلی تخریب هر فرآورده آزبست دار به محیط زیست وارد می‌شوند. در شهرهای بزرگ یکی از مهمترین راه‌های ورود آزبست به هوا از طریق لنت ترمز و کلاچ خودرو است.
هنگام کار با آزبست باید لباس‌های مخصوص پوشید
بیماری‌های ناشی از استنشاق آزبست عبارتند از:
1. ضایعات ریوی.
2. سرطان ریه.
3. سرطان حنجره.
4. سرطان لوله گوارشی و اعضای دیگر.
آزبست در طبیعت وجود دارد و می‌تواند وارد آبها شود، مدارک علمی موجود بیانگر این واقعیت است که با وجود اینکه آزبست در شبکه آبرسانی وجود دارد، مخاطرات بهداشتی از آن مشاهده نمی‌شود و بررسی‌ها موید آنست که میزان آزبست موجود در آب آشامیدنی از نظر سلامتی، زیان آور نیست.
در کشورهای در حال توسعه به طور گسترده‌ای از لوله‌های آزبست سیمان استفاده می‌شود، بطوری که سی درصد لوله‌های انتقال رسانی آب شهری در هندوستان را شامل می‌شود و ۱۹ درصد از شبکه آبرسانی کانادا نیز از جنس آزبست سیمان است.

 

[پیرجو]

از دید تولید کنندگان محصولات آزبست، از آنجا که صنعت آزبست سیمان، نیاز به انرژی کمتری در مقایسه با محصولاتی که از پتروشیمی و استخراج فلزات بدست می‌آید، دارد، دوستدار محیط زیست است.
این در حالی است که در سال ۱۹۹۶ نخست وزیر فرانسه فرمانی مبنی بر قدغن کردن استفاده از آزبست صادر کرد. این فرمان شش ماده‌ای مقرر کرده بود که استفاده از آزبست در کلیه محصولات تا سال ۲۰۰۱ محدود و سپس بطور کامل قطع گردد تا از آلودگی زیست محیطی ناشی آزبست جلوگیری گردد.
بطور کلی اروپائیان معتقدند که آزبست سمی است و اثرات مخرب آن کاملا شناسایی شده‌است ولی کانادایی‌ها اعتقاد دارند که به صورت کنترل شده و با احتیاط می‌توان از آن استفاده کرد. از این درگیری تحت عنوان جنگ آزبست یاد شده‌است. روسیه، چین و کانادا ۶۵ درصد تولید آزبست در جهان را در اختیار دارند و کانادایی‌ها در حال گسترش فعالیتهای خود هستند.
عمده ترین کشورهای مصرف کننده آزبست در سال ۱۹۹۴ به ترتیب عبارتند از:
1. کشورهای مشترک المنافع
2. چین
3. ژاپن
4. برزیل
5. تایلند
6. هندوستان
7. کره جنوبی
8. ایران
9. فرانسه
10. اندونزی
11. مکزیک
12. کلمبیا
13. اسپانیا
14. آمریکا

 

[پیرجو]

• محصولات آزبستی سیمانی: شامل لوله‌های آزبست سیمانی، ناودانی و صفحات ایرانیت که در صنایع مختلف بکار می‌روند.
• جامه‌های نسوز: لباس، جلیقه، نمدها و دیگر مواد نسوز.
• کاغذهای آزبستی: از این نوع کاغذها به عنوان پوشش لوله‌ها و عایقهای الکتریکی استفاده می‌کنند.
• مواد مالشی و حرارتی: صفحه کلاچ، لنت ترمز، انواع واشر و غیره.
• به‌عنوان ماده پرکننده: در آسفالت، رنگ شیمیایی، کاشی، پلاستیک.

 

[پیرجو]

به‌دلیل سرطان‌زا بودن
استفاده از آزبست درلنت‌ترمز ممنوع شد

مدیركل دفتر بررسی آلودگی هوای سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینكه استان‌های مازندران، گیلان و خوزستان بیشترین مصرف‌كنندگان آزبست هستند، گفت: استفاده از آزبست در لنت ترمزهای تولید داخل از اول فروردین ماه سال 85 ممنوع می‌شود.









دكتر سعید متصدی افزود: با مشخص شدن ماده‌ای سلولزی كه برای جایگزینی ماده خطرناك «آزبست» در لنت‌های ترمز بسیار مناسب است، سازمان حفاظت محیط زیست مصمم شده كه این ماده را جایگزین «آزبست» كند. وی افزود: لنت ترمز از فیبرهای آزبست تشكیل شده كه در اثر اتصال به دیسك در حین ترمز كردن، ساییده و فرسایش ایجاد شده موجب انتشار فیبرهای آزبستی در هوا می‌شود.

مدیركل دفتر بررسی آلودگی هوای سازمان حفاظت محیط زیست تصریح كرد: تنفس فیبرهای آزبستی موجب بروز بیماری «آزبستوزیست» می‌شود كه این بیماری می‌تواند موجب بروز بیماری‌های تنفسی تا سرطان ریه شود.

متصدی در خصوص میزان انتشار آزبست از لنت ترمزها گفت: این امر بستگی به میزان آزبست به‌كار رفته در لنت، میزان پیمایش، مقاومت لنت در مقابل فرسودگی و میزان استفاده از ترمز در مسافت طی شده دارد. همچنین ترافیك سبب افزایش استفاده از ترمز و به دنبال آن انتشار آزبست از لنت به محیط می‌شود.

 

[hadi.textile64]

آزبست(آسبست) Asbestose يا پنبه کوهي يك نام عمومي است كه به تعدادي از كاني هاي سيليكاتي فيبري شكل كه تغييرات وسيعي از نظر تركيب شيميايي دارند ، اطلاق مي شود .
از برخي اختصاصي اين كانيها مي توان به شكل فيبري و اليافي آنها اشاره كرد،به طوري كه طول اين الياف در مقابل با قطرشان بسيار بيشتر است .
پنبه کوهي در فارسي قديم به نام آذرشست معروف بوده است که شايد آسبست از همين کلمه گرفته شده باشد.
به عبارت ديگر مي توان گفت آزبست يك اصطلاح اقتصادي است كه به گروهي از كانيهاي سيليكاته آبدار اطلاق مي شود بطوريكه مي توان آنها را به آساني به صورت الياف نازك سوزني شكل درآورد. كاني هايي كه به نام آزبست شناخته مي‌شوند مي‌توان در دو گروه عمده سرپانيتن و آمفيبول ها رده بندي كرد. 95 درصد از آزبست جهان از نوع كريزوتيل است كه به گروه سرپانتين تعلق دارد و بقيه از نوع گروه آمفيبول ها مي‌باشند .
از كاني‌هاي گروه آزبست مي‌توان به اكتينوليت،آموسيت، آنتوفيليت و ترموليت نيز اشاره كرد

مشخصات ويژه اي كه آزبست را از ساير كانيها متمايز مي كند عبارتند از :
ـخواص نوري غير معمول
-مقاومت كششي غير معمول
-انعطاف پذيري
-نسبت ظاهري طول به عرض بالا
-ساخت اليافي بلورها به طور منفرد يا دوقلوها ، با پهناي خيلي كم
پهناي اين الياف كمتر از 5/0 ميكرون است كه طول آنها ممكن است تا حد سانتيمتر نيز برسد . رشد الياف در جهت رشد اصلي بلورها است . ساختمان الياف منفرد و آرايش آنها ممكن است . در انواع كانيهاي آزبست متفاوت باشد. ساخت الياف ممكن است داراي يك جهت بندي تصادي حول محور اصلي باشد . اين امر مخصوصا در مورد كريزوتيل كه ساخت لوله اي دارد ، ديده مي شود . همچنين لازم به ذكر است كه اكثر كانيهاي آزبست در سيستم مونوكلينيك متبلور مي شوند .
از مهمترين خواص الياف آزبست مي توان به مقاومت كششي و خمشي آنها اشاره كرد كه موجب استحكام فوق العاده الياف آزبست مي شود . همچنين به علت خاصيت انعطاف پذيري ، اين الياف را مي توان به سادگي تاباند و از آنها نخهاي آزبستي تهيه كرد . رشته هاي آزبست را مي توان به الياف بسيار نازكي تقسيم كرد . به علت نازكي بسيار الياف آزبست و اثر طول نمونه بر مقاومت اجسام‌، اندازه گيري مقاومت كششي آزبست بطور دقيق بسيار مشكل است .

آزبستها به دو گروه تقسيم مي شوند:
• خانواده سرپانتين ها :
كاني مهم اين گروه كريزوتيل (سرپانتين فيبري) است. 95 % آزبست جهان از نوع کريزوتيل است که ساختمان بلورين کريزوتيل مشابه کائولن است ،تنها به جاي ژيپسيت در شبکه آن بروسيت قرار دارد.سختي کاني هاي اين گروه بين 4-5/2 و وزن مخصوص آنها بين 3/3-4/2 متغير است .

• خانواده آمفيبول ها :
داراي پنج كاني:آنتوفيليت،كروسيدوليت،اكتينوليت وآموسيت مي باشد. سختي کاني هاي اين گروه بين 6-4 و وزن مخصوص آنها بين 3/3-4/2 متغير است .
آزبست هاي خانواده آمفيبول ساختمان مشابه دارند . دو صفحه Si4O11 توسط کاتيون ها به يکديگر متصل مي شوند و به دليل ضعيف بودن پيوند کاتيون ها با اين صفحات ، در اين امتداد به سهولت قابل تقسيم به الياف ظريف تر هستند . تمامي آمفيبول ها اين خاصيت را ندارند .
از مهمترين خواص اين کاني ها مي توان به شکل فيبري آنها اشاره نمود که ضخامت کريستال ها نسبت به طولشان به اندازه اي کوچک است که اين الياف ، خواص مکانيکي مشابه الياف آلي از خود نشان مي دهند .همين خاصيت ، اين کاني ها را داراي قدرت کششي بالا و مقاومت زياد در برابر اسيدها ، بازها و حرارت مي کند.
الياف آزبست كلاً به سه صورت مشاهده مي شوند :

1-الياف عرضي :
اين نوع الياف مهمترين نوع آزبست مي باشند . در اين نوع ، الياف بطور عرضي در طول رگه رشد كرده اند كه اين عرض از 13 اينچ تا كمتر از يك اينچ متغير است .

2-الياف طولي :
الياف در اين نوع اغلب با سطوح رگه موازي هستند . اين نوع الياف در ارتباط با گسلها يا جا به جايي هاي زمين شناسي كه لغزش صفحات سنگ وجود داشته باشد ، تشكيل مي شوند .

3-الياف توده اي :
اين نوع الياف بطور يكنواخت نبوده و به همديگر پيچيده اند و از نظر تجاري و اقتصادي ارزش خاصي ندارند .

کريزوتيل از نظر انعطاف پذيري بهترين نوع آزبست شمرده مي شود، ولي مقاومت شيميايي آن اندک است. برعکس، آنتوفيليت داراي خاصيت انعطاف پذيري اندک و مقاومت شيميايي بالاست . در جدول زیر خصوصيات مربوط به آزبستها آمده است .

http://www.ngdir.ir/Data_SD/MineMineral/Pics/8094.jpg