اصول و روش های کلرزنی آب

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
اصول و روش های کلرزنی آب

مبانی کلرزنی
برای حصول اطمینان از درستی کلرزنی قواعد زیر بایستی رعایت شود:
۱ ـ آب مورد گندزدایی، صاف و بدون کدورت باشد.
۲ ـ کلر مورد نیاز آب مشخص گردد، نقطه شکست کلر و کلر باقی مانده آزاد حائز اهمیت است.
۳ ـ در هر حال زمان تماس حدود یک ساعت برای ازبین بردن زیستوارک‌های حساس در مقابل کلر منظور گردد.
۴ ـ حداقل کلر باقیمانده پس از یک ساعت ۰٫۵ میلی گرم در لیتر پیشنهاد می‌شود. این مقدار در بیماری‌های همه گیر‌ روده تا ۱ میلی گرم در لیتر نیز توصیه شده است.
۵ ـ مقدار کلر مورد نیاز هر نوع آب برابر خواهد بود با مقدار کلری که به آب اضافه می‌شود تا پس از یک ساعت مقدار ۰٫۵ میلی گرم در لیتر کلر باقی مانده داشته باشد.
روش کلرزنی
با توجه به حجم آب مورد گندزدایی و وسعت پروژه، روش کلرزنی تعیین می‌گردد. کلر ممکن است به یکی از اشکال زیر در دسترس باشد:
الف) گازکلر Cl2
ب) کلرامین NH2 Cl و NHCl2
ج) پرکلرین High Test Hypochlorit) H.T.H)
د) دی اکسید کلر Clo2
کلر اولین ماده انتخابی در گندزدایی آب است زیرا ارزان، موثر و کاربرد آن بسیار ساده است. برای جلوگیری از آثار سمی آن توسط دستگاه کلرزنی به آب اضافه می‌شود. ترکیب آمونیاکی کلر نیز برای گندزدایی آب به کار می‌رود لیکن اثر آن کندتر از اثر کلر است. این امر باعث محدودیت استفاده از آن شده است.
پرکلرین یا H.T.H یا هیپوکلریت پر قدرت، یکی از ترکیبات کلسیم است که ۷۰ـ۶۰ درصد کلر دارد. محلول ساخته شده از H.T.H و ترکیبات دیگر کلردار برای گندزدایی آب بکار می‌رود.
ـ پرکلرین Ca(OCL)2 به صورت پودر یا کریستال ریز در بسته هایی با وزن مشخص تهیه و توزیع می‌گردد.
ـ گرد سفید کلر CaOCL2 که کلر قابل استفاده آن ۳۹ـ۳۳٫۵% است.
ـ محلول هیپوکلریت سدیم Naocl که دارای ۵ـ۳ و ۱۶ـ۱۰ درصد وزنی کلر قابل استفاده است.
به هر حال علی رغم ترکیبات جانبی کلر با مواد آلی آب و خطرات احتمالی آن برای سلامت هنوز کلر به عنوان یک ماده شیمیایی گندزدا برای بهسازی آب آشامیدنی مورد استفاده است.
روش کلر زنی مخازن آب
کلرینه کردن آب مخازن: ابتدا حجم مخزن را معین نموده، سپس به ازای هر متر مکعب ( ۱۰۰۰لیتر ) آب از ۳ تا ۵ گرم پـــــــودرپرکلرین استفاده می شود. کلرینه کردن مخازن به روش هــای دستی و مکانیکی انجام می شود که در روش دستی لازم است حتماً پس از اضافه کردن محلول کلر آب مخزن به هم زده شود. بعد از گذشت نیم ساعت در صورت مناسب بودن نتیجه کلرسنجی آب قابل مصرف است. قابل ذکر است که نتیجه کلرسنجی در کلیه ساعات شبانه روز و در نقاط مختلف شبکه لوله کشی باید در حد مطلوب باشد. حد مطلوب آخرین شیر مصرفی شبکه ۰٫۵ تا ۱ PPM (قسمت در میلیون)
طرز تهیه و استفاده از محلول کلر مادر
از ترکیب سه قاشق مرباخوری ( ۱۵ گرم ) از پودر پرکلرین۷۰درصد در یک لیتر آب، کلر مادر بدست می آید که باید در یک بطری تیره رنگ یا پوشیده با کاغذ آلومینیوم نگهداری شود. ۳ تا ۷ قطره از این محلول کلرمادر در یک لیتر آب بمدت ۳۰ دقیقه آنرا بهداشتی و قابل شرب می نماید.
نحوه گندزدایی مخازن تعمیر شده و یا جدیدالاحداث
طبق جدول زیر مقدار کلر مورد لزوم محاسبه می گردد:
حجم مخزن به متر مکعب درصد خلوص کلر کلر مورد مصرف به کیلو گرم ساعت ماند کار
۱۰۰ ۷۰ ۳/۴ ۱۲
۲۰۰ ۷۰ ۶/۸ ۱۲
قبل از گند زدائی، جدار داخلی مخازن با برس سیمی تمیز و شست و شو می گردد و با توجه به حجم مخزن می توان به ازای هر متر مکعب ۴۳ گرم پرکلرین(۷۰ درصد به صورت محلول) آماده نمود. بعد از این مرحله چندین بار با آب مخزن را شستشو می دهیم.
 

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
مبانی کلرزنی


برای حصول اطمینان از درستی کلرزنی قواعد زیر بایستی رعایت شود:


1 ـ آب مورد گندزدایی، صاف و بدون کدورت باشد.


2 ـ کلر مورد نیاز آب مشخص گردد، نقطه شکست کلر و کلر باقی مانده آزاد حائز اهمیت است.


3 ـ در هر حال زمان تماس حدود یک ساعت برای ازبین بردن زیستوارک‌های حساس در مقابل کلر منظور گردد.


4 ـ حداقل کلر باقیمانده پس از یک ساعت 0.5 میلی گرم در لیتر پیشنهاد می‌شود. این مقدار در بیماری‌های همه گیر‌ روده تا 1 میلی گرم در لیتر نیز توصیه شده است.


5 ـ مقدار کلر مورد نیاز هر نوع آب برابر خواهد بود با مقدار کلری که به آب اضافه می‌شود تا پس از یک ساعت مقدار 0.5 میلی گرم در لیتر کلر باقی مانده داشته باشد.


روش کلرزنی


با توجه به حجم آب مورد گندزدایی و وسعت پروژه، روش کلرزنی تعیین می‌گردد. کلر ممکن است به یکی از اشکال زیر در دسترس باشد:


الف) گازکلر Cl2


ب) کلرامین NH2 Cl و NHCl2


ج) پرکلرین High Test Hypochlorit) H.T.H)


د) دی اکسید کلر Clo2


کلر اولین ماده انتخابی در گندزدایی آب است زیرا ارزان، موثر و کاربرد آن بسیار ساده است. برای جلوگیری از آثار سمی آن توسط دستگاه کلرزنی به آب اضافه می‌شود. ترکیب آمونیاکی کلر نیز برای گندزدایی آب به کار می‌رود لیکن اثر آن کندتر از اثر کلر است. این امر باعث محدودیت استفاده از آن شده است.


پرکلرین یا H.T.H یا هیپوکلریت پر قدرت، یکی از ترکیبات کلسیم است که 70ـ60 درصد کلر دارد. محلول ساخته شده از H.T.H و ترکیبات دیگر کلردار برای گندزدایی آب بکار می‌رود.


ـ پرکلرین Ca(OCL)2 به صورت پودر یا کریستال ریز در بسته هایی با وزن مشخص تهیه و توزیع می‌گردد.


ـ گرد سفید کلر CaOCL2 که کلر قابل استفاده آن 39ـ33.5% است.


ـ محلول هیپوکلریت سدیم Naocl که دارای 5ـ3 و 16ـ10 درصد وزنی کلر قابل استفاده است.


به هر حال علی رغم ترکیبات جانبی کلر با مواد آلی آب و خطرات احتمالی آن برای سلامت هنوز کلر به عنوان یک ماده شیمیایی گندزدا برای بهسازی آب آشامیدنی مورد استفاده است.



روش کلر زنی مخازن آب
کلرینه کردن آب مخازن: ابتدا حجم مخزن را معین نموده، سپس به ازای هر متر مکعب ( 1000لیتر ) آب از 3 تا 5 گرم پـــــــودرپرکلرین استفاده می شود. کلرینه کردن مخازن به روش هــای دستی و مکانیکی انجام می شود که در روش دستی لازم است حتماً پس از اضافه کردن محلول کلر آب مخزن به هم زده شود. بعد از گذشت نیم ساعت در صورت مناسب بودن نتیجه کلرسنجی آب قابل مصرف است. قابل ذکر است که نتیجه کلرسنجی در کلیه ساعات شبانه روز و در نقاط مختلف شبکه لوله کشی باید در حد مطلوب باشد. حد مطلوب آخرین شیر مصرفی شبکه 0.5 تا 1 PPM (قسمت در میلیون)
طرز تهیه و استفاده از محلول کلر مادر


از ترکیب سه قاشق مرباخوری ( ۱۵ گرم ) از پودر پرکلرین۷۰درصد در یک لیتر آب، کلر مادر بدست می آید که باید در یک بطری تیره رنگ یا پوشیده با کاغذ آلومینیوم نگهداری شود. ۳ تا ۷ قطره از این محلول کلرمادر در یک لیتر آب بمدت ۳۰ دقیقه آنرا بهداشتی و قابل شرب می نماید.

نحوه گندزدایی مخازن تعمیر شده و یا جدیدالاحداث
طبق جدول زیر مقدار کلر مورد لزوم محاسبه می گردد:
حجم مخزن به متر مکعب​
درصد خلوص کلر​
کلر مورد مصرف به کیلو گرم​
ساعت ماند کار​
100​
70​
3/4​
12​
200​
70​
6/8​
12​
قبل از گند زدائی، جدار داخلی مخازن با برس سیمی تمیز و شست و شو می گردد و با توجه به حجم مخزن می توان به ازای هر متر مکعب 43 گرم پرکلرین(70 درصد به صورت محلول) آماده نمود. بعد از این مرحله چندین بار با آب مخزن را شستشو می دهیم.
 

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
دستگاه کلر زن (کلریناتور)

دستگاه کلر زن (کلریناتور)

طریقه استفاده از دستگاه :
1. مخزن همزن را تا بیست سانتی متری دهانه ، از آب پر نمایید .
2. به مقدار لازم پودر کلر را در داخل آن بریزید .
3. همزن را روشن کرده اجازه دهید 2 الی 10 دقیقه محلول همزده شود سپس همزن را خاموش نمایید .
4. حداقل ده دقیقه اجازه دهید تا آهک تشکیل شده رسوب نماید .
5. در دستگاههای تک مخزنه محلول آماده تزریق می باشد .
6. در دستگاههای دو مخزنه با باز کردن شیر واسط ، محلول در مخزن تزریق پر شده و قابل استفاده می باشد .

نصب دستگاه :

1. دستگاه ، در مکانی با شرایط فوق قرار داده شود .2. برق دستگاه به برق شهر و برق پمپ چاه وصل گردد .(فرمان پمپ تزریق بهتر است از پمپ چاه تغذیه شود. )3. به لوله آب یک بوشن 4/3 وصل گردیده و سپس انژکتور تزریق به آن بسته شود .4. یک شیر جهت تامین آب دستگاه به نزدیکی دهانه مخزن کشیده شود .نگهداری دستگاه کلرزن مایع :
1. مخزن دستگاه حداقل هر هفته یکبار تمیز گردد.2. حداقل هر ماه یکبار دستگاه سرکه شویی گردد.(یک لیوان سرکه توسط پمپ مکش شده سپس 10 دقیقه در داخل پمپ و مسیر تزریق بماند تا رسوبات را پاک نماید )3. از وارد آوردن ضربه به قسمتهای مختلف دستگاه به خصوص انژکتورها و میله همزن خودداری گردد.4. پیچ دبی را فقط در حالتی که دستگاه روشن می باشد تنظیم نمایید.5. ظاهر دستگاه را حداقل هفته ای یکبار تمیز نمایید.6. در صورت وجود رسوبات بر روی دستگاه بخصوص هد و انژکتورها آن را با سرکه و یا اسید شستشو بدهید.7. در صورتی که دستگاه بیشتر از یک روز از سرویس خارج می گردد باید سرکه شویی شود.

عوامل مهم موثر در گندزدائی با کلر :

1. غلظت کلر :با بالا رفتن میزان غلظت کلر توان گندزدائی آن افزایش می یابد.
2. زمان تماس کلر با آب : با افزایش زمان تماس کلر با آب ، تاثیرگندزدائی کلر بیشتر میگردد. لذا به غلظت کلرکمتری نیاز می باشد.
3. PH آب : با افزایش PH آب تاثیرگندزدائی کلر کمترمیگردد. لذا به غلظت کلر بیشتری نیاز می باشد.
4. دمایی آب : با افزایش دمای آب ، تاثیر گندزدائی کلر بیشتر میگردد .لذا به غلطت کلر کمتری نیاز است .
5. مواد خارجی موجود در آب : با افزایش کدورت آب ( به دلیل امکان تماس کمتر کلر با میکرارگانیسمها ) تاثیر گندزدائی کلر کمتر می گردد.لذا به غلظت کلر بیشتری نیاز می باشد

اندازه گیری میزان کلر توسط کیتهای کلرسنجی (OTO یا DPD):
OTO : 5 قطره از محلول OTO را در داخل کیت کلرسنجی OTO ریخته سپس آن را تا خط نشان با آب پر نمائید درب آن را ببندید.با معکوس کردن کیت ، محلول را بهم بزنید.بر حسب میزان غلظت کلر ، رنگ محلول فوق از زرد کمرنگ تا زرد پررنگ تغییر می نماید . با مقایسه رنگ ایجاد شده با رنگ روی بدنه کیت می توان میزان کلرباقیمانده کل را برحسب میلی گرم در لیتر(PPM ) قراعت نمود.
DPD قرصی : یک عدد قرص را در داخل کیت DPD انداخته سپس آن را تا خط نشان با آب پر نمائید درب آن را ببندید.با معکوس کردن کیت ، محلول را بهم بزنید.بر حسب میزان غلظت کلر ، رنگ محلول فوق از قرمزکمرنگ تا قرمز پررنگ تغییر می نماید.با مقایسه رنگ ایجاد شده ، با رنگ روی بدنه کیت DPD می توان میزان کلر باقیمانده کل و یا آزاد ( بر حسب نوع قرص مورد استفاده ) را به میلی گرم در لیتر(PPM ) محاسبه نمود.
کیت های سنجش کلر توسط شرکت پارس اندیش ایلیا قابل عرضه می باشد.

طریقه تنظیم میزان کلر آب :
طبق استاندارد شماه 1011 ( ویژگیهای میکروبیولژیکی آب ) ایران میزان کلر آزاد باقی مانده در انتهای شبکه آبرسانی در شرایط عادی 0.8 – 0.5 میلی گرم در لیتر ( PPM ) می باشد. و این زمانی است که ,زمان تماس کلر با آب حداقل 30 دقیقه ، PH آب مابین 9 - 6.5 ، تیرگی آب (کدورت ) حداکثر 5 NTU باشد .لذا میزان تزریق توسط کلرزن را باید طوری تنظیم نمائیم که کلر باقی مانده آزاد مابین 0.8 – 0.5 باشد. و این در صورتی است که شبکه آبرسانی ما شرایط فوق را دارا باشد.(زمان تماس،PH،کدورت)جهت افزایش و یا کاهش میزان کلر تزریقی به شبکه آب می توان با چرخاندن پیچ دبی پمپ تزریق (فقط در زمان روشن بودن پمپ ) از صفر تا 100 درصد میزان تزریق را افزایش دادو یا برعکس.ودر صورت عدم جوابگو بودن پیچ دبی می توان با کم و یا زیاد ریختن پودر کلر، به داخل مخزن دستگاه ، میزان تزریق کلر را تنظیم نمود
 
بالا