اصول اکتشافات ژئوشیمیایی

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
بسمِ اللهِ الرّحمنِ الرّحیم


اصول اکتشافات ژئوشیمیایی
بخش اول: نمونه ­برداری و آنالیز نمونه­ ها


طراحی و نمونه­ برداری:

۱- مقدمه
بطور تجربی ثابت شده است که اکتشافات ژئوشیمیایی با استفاده از رسوبات آبراهه‌ای می‌تواند در پیجوئی های ناحیه ­ای و اکتشافات نیمه تفصیلی کاربرد موثری داشته باشد. علت امر آن است که این رسوبات حاصل فرسایش و حمل مواد از بالا­دست بوده و بنابراین معرف مناسبی از محیط های واقع در مسیر حرکت آب می‌باشند. از مزایای دیگر این محیط شرایط اکسیدان در اغلب آنهاست که موجب تحرک عناصر کانساری و در نتیجه افزایش وسعت‌ هاله‌های آنهاست. همچنین بزرگی میدان اثر نمونه‌ها، سهولت نمونه­برداری و آماده­سازی نمونه ها از سایر مزایای عمده این روش می باشد. البته تأثیر عواملی همچون طراحی اصولی، نمونه­برداری بهینه، آنالیزهای با حد تشخیص مناسب ودقت بالا و پردازش اطلاعات نیز نبایستی از نظر دور بماند.

به منظور تشخیص آنومالی­های واقعی و تمیز انواع مرتبط با ذخایر معدنی از سایر انواع در هر ناحیه‌ای لازم است تا جزء ثابتی از رسوبات آبراهه‌ای (برای مثال جزء ۸۰- مش ) و یا کانی سنگین (جزء ۲۰- مش ) مورد آزمایش قرار گیرد. قطر این جزء ثابت تابع شرایط آب و هوایی، توپوگرافی، نوع ماده معدنی و فاصله از منشاء کانی­سازی می­ باشد.


۲- طراحی محل نمونه‌ها
بطورکلی در طراحی محل نمونه‌ها علاوه بر در نظر گرفتن نقشه زمین‌شناسی، نقشه ژئوفیزیک هوایی (در صورت دسترسی)، عوامل ساختاری و سیستمهای گسلی و واحدهای بالقوه و مستعد کانی‌سازی موارد زیر نیز مد نظر می­باشد:
– دستیابی به توزیع یکنواخت نمونه‌ها در سطح منطقه
– رعایت نسبی چگالی نمونه‌برداری بر اساس شرح خدمات
– توزیع همگون و حتی‌الامکان متناسب نمونه‌ها در سطح حوضه آبریز و تعداد انشعاب آن
– اولویت طراحی نمونه‌ها از آبراهه‌هایی که سنگ بستر خود را قطع کرده‌اند
– در نظر داشتن اصل مهمSample Junction
– بررسی امکانات جاده‌ای و مواصلاتی
– پرهیز از مناطق کشاورزی و فرودست روستاها​

پس از طراحی محل نمونه‌ها بر روی نقشه‌ توپوگرافی، با استفاده از امکانات نرم افزاری، موقعیت UTM محل نمونه‌ها و شماره گذاری آنها انجام می گردد. این مختصات در GPS کارشناسان ذخیره و در اختیار گروههای نمونه‌برداری قرار گرفت.


۳- نمونه‌برداری و اهمیت آن
نتایج آنالیز نمونه‌هایی که توسط کارشناسان از پهنه‌های مختلف برداشت می‌شود مبنای تهیه اطلاعاتی خواهد بود که اساس تمام مراحل داده‌پردازی و تدوین گزارش را در بر دارد. خطای نمونه‌برداری که عمدتاً ناشی از عدم آگاهی و توجه ناکافی به این امر مهم است باعث تسلسل خطا در بخشهای بعدی گزارش خواهد­شد. این امر لاجرم تأثیر نامطلوبی بر روند کار گذاشته و تصحیح اصولی این خطا (خطای نمونه‌برداری) فقط با تکرار نمونه‌برداری امکان‌پذیر خواهد بود. بنابراین آشنایی به اهمیت نمونه‌برداری، دانش و تجربه کافی شخص نمونه‌بردار و از همه مهمتر وجدان آگاه و مسئولیت پذیری از ابزارهای اساسی در اجرای موفق این مرحله خواهدبود.

باید در نظر داشت که برداشت هر نمونه صحیح در صورت وجود شواهد کانساری می‌تواند آغازی بر فعالیتهای بعدی و لاجرم امیدواری به کشف آن باشد، چنانچه نمونه‌ها بطریقه اصولی و مطابق استاندارد برداشت نشوند، امر شناسایی این شواهد صورت نگرفته و شاید صدها سال دیگر نیز مورد توجه قرار نگیرد. علاوه بر این خسران که تا حدودی به وجدان و مسئولیت هر فرد برمی‌گردد، ضررهای فراوان مالی نیز از این عدم توجه، تحمیل خواهد شد .

با توجه به تجارب گذشته، مسجل شده­است که بخش عمده‌ای از عدم دسترسی به اطلاعات مطلوب، ناشی از نمونه‌برداری غیر اصولی و غلط بوده و ضرورت اجتناب از آن بر مسئولین پروژه‌های اکتشافات ژئوشیمیایی، مدیران پروژه و کارشناسان ذیربط واجب است.


۴ _استفاده از GPS
کارشناسان نمونه­بردار با آگاهی کامل از نقاط ضعف و قوت GPS در دستور العمل اجرایی خویش این نکات را مدنظر داشتند:
– مختصات قرائت شده از متن نقشه های توپوگرافی ۰۰۰/۱:۵۰با توجه به توانائیهای نرم افزاری خالی از خطا نبوده، این مختصات بنام مختصات دفتری (office coordinate) نامیده شده­است.
– از مختصات ذخیره شده در GPS(مختصات دفتری) تنها در یافتن آبراهه‌های اصلی و در مناطقی که توجیه نقشه‌ها مشکل بوده استفاده شده و در وهله اول نقشه‌های توپوگرافی به عنوان مبنای نقطه یابی در نظرگرفته شده­است.
– مختصات محل برداشت نمونه­ها (مختصات صحرائی Field coordinate) با مختصات دفتری مقایسه شده و میزان جابجایی و خطای GPS و سایر خطاها بر ‌آورد شده­است.
– از مختصات صحرایی در کنترل ناهنجاریها و بازدیدهای بعدی استفاده شده­است.
– مختصات صحرایی که توسط GPS و با توجه به دقت دستگاهی و توانائیهای آن قرائت شده، در برگه‌های نمونه برداری (Sampling Card) ثبت شده­است.​

۵_ عملیات صحرایی نمونه‌برداری
عملیات نمونه‌برداری در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با اعزام حداقل ۴ اکیپ نمونه‌برداری در مناطق نه­گانه انجام شد. مراحل عملیاتی پروژه با تمهیداتی در زمینه اسکان اکیپ‌ها‌، شناسایی اولیه جاده‌ها، تهیه خودروهای صحرائی و لوازم مورد نیاز نمونه‌برداران با نظارت مدیر عملیات صحرائی انجام گردید.

هر گروه نمونه‌برداری متشکل از یک کارشناس، دو کارگر، خودرو صحرائی و راننده به همراه تجهیزات نمونه‌برداری از جمله : GPS، نقشه توپوگرافی ۱:۵۰،۰۰۰منطقه که محل نمونه‌ها قبلاً روی آن مشخص شده­بود، کارت­های استاندارد نمونه­برداری (sampling card)، سرند ۸۰ مش، بیلچه، کیسه‌های پلاستیکی ضخیم و اسپری رنگ جهت علامت­گذاری و درج شماره نمونه در محل نمونه عازم ماموریت شدند.

کارشناسان پس از پیدا­کردن محل نمونه در محل نمونه با استفاده از نقشه و تطبیق آن با مختصات ذخیره شده درGPS با در نظر گرفتن موارد دستورالعمل فوق و اطمینان از مناسب بودن محل نمونه – به صورتی که نمونه برداشت شده حتی المقدور معرف نواحی بالادست باشد – نمونه‌ها را برداشت نمودند.

در صورت مشاهده مواردی منجمله کانی‌سازی و آلتراسیون در آبراهه‌های فرعی که در آنها نمونه‌ای طراحی نشده بود، به کارشناس نمونه‌بردار اختیار طراحی و برداشت نمونه از آبراهه‌های مذکور داده شده­است.


۵_۱_کارت‌های نمونه‌برداری استاندارد (Sampling Card)
یکی از وظایف اصلی کارشناس نمونه‌بردار، علاوه بر برداشت نمونه، تکمیل کارت نمونه‌برداری است که با استفاده ازGlobal Geochemical Sampling Center طراحی و بهینه شده­است (جدول شماره ۳-۱). یکی از اهداف طراحی این کارتها برطرف کردن نقاط ضعفی بود که در اکثر مناطق نمونه‌برداری به ویژه در کشورهای عقب مانده و در حال توسعه مشاهده می‌شد. این نقاط ضعف شامل اعمال سلیقه فردی، تنوع در روشهای ثبت اطلاعات، نارسایی اطلاعات ثبت شده، عدم توجه به بعضی موارد مهم و سرنوشت‌ساز از جمله آلتراسیون، مینرالیزاسیون، آلودگی و … می‌باشد.


بخشهای عمده این کارتها عبارتند از :
الف: اطلاعات کلی شامل شماره نمونه، نام پروژه، نام محل، سیستم مختصات مورد استفاده، مختصات نمونه و نام نمونه‌بردار …(بخش اطلاعات کلی General Data)
ب: ویژگیهای محیط نمونه‌برداری شامل رطوبت، رنگ و ترکیب دانه‌بندی رسوبات (آیتم‌های ۱ تا ۵)
ج: داده‌های مرتبط با شیب محدوده، ساختارهای مختلف و توپوگرافی (آیتم ۶)
د: لیتولوژی نمونه‌های نابرجا (Float)و لیتولوژی رخنمونهای برجا (Outcrop) محدوده (آیتمهای ۹ و ۱۰)
هـ: آلودگی احتمالی در محدوده (آیتم ۱۱)​

تمامی بخش­ها و باکس­های طراحی شده )بویژه بخش اطلاعات کلی (General Data توسط کارشناس و در هنگام نمونه‌برداری تکمیل شده­است.

در ضمن در صورت مشاهده آلتراسیون و کانی‌سازی، کارشناس نمونه‌بردار موظف به توضیح آن در ستون Comments خواهد بود.


۵_۲_ مدیریت عملیات صحرایی
با توجه به اهمیت بسیار بالای نمونه‌برداری و با هدف به حداقل رساندن خطاهای این مرحله، مدیریت عملیات صحرایی در اختیار یکی از کارشناسان زبده مشاور قرار داده شده که بصورت تمام وقت در عملیات صحرایی شرکت نموده­است. از جمله اهم وظایف این مدیریت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
– سازماندهی بهینه گروهها وانتخاب بهترین مسیرهای دسترسی (با توجه به بازدید مقدماتی).
– همراهی گروهها بصورت متناوب و کنترل مستقیم عملیات نمونه‌برداری.
– کنترل مجدد نمونه‌ها و تکمیل چک لیست نمونه‌برداری روزانه هر اکیپ و تحویل گرفتن نمونه‌ها.


Untitled7.jpg
جدول شماره (۳-۱): کارت نمونه‌برداری استاندارد (نمونه‌های ژئوشیمی رسوبآبراهه‌ای)​

– نظارت دقیق و مداوم بر تکمیل نقشه پیشرفت کار و کارتهای نمونه‌برداری در پایان هر روز کاری.​
– بررسی نمونه‌های سنگی برداشت شده توسط گروهها و انتخاب آنها جهت مطالعات بعدی.​
– کنترل مناطقی که بعنوان محدوده‌های بالقوه پتانسیل‌دار توسط گروههای نمونه‌برداری معرفی شده­است.​
– نظارت مؤثر بر خشک کردن نمونه‌های خیس و الک نمودن آنها در راستای کاهش آلودگی و به حداقل رساندن خطاهای انسانی.​
– نظارت موثر بر شستشو و آماده­سازی نمونه­های کانی­سنگین در صورتیکه این نمونه­ها در کمپ صحرایی یا در منطقه شستشو و آماده­سازی می­شوند.​
– تکمیل لیست نهایی و کنترل نهایی نمونه‌ها، بسته­بندی و ارسال آنها به دفتر شرکت.​


با توجه به موارد ذکر شده در منطقه مورد مطالعه، تعداد ۲۴۰ نمونه ژئوشیمی، ۳۸ نمونه کانی­سنگین و ۱۰ نمونه مینرالیزه برداشت گردید.
 

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
۵_۳_ نمونه­ های کانی­سنگین
روش برداشت کانیهای سنگین و مطالعه نتایج آن می‌تواند با توجه به توانمندی‌های بعضاً انحصاری این روش به صورت یک روش تکمیلی در کنار اکتشافات ژئوشیمیایی رسوبات آبراهه‌ای قرار گیرد. با توجه به این امر در شرح خدمات پروژه مزبور برداشت، آماده‌سازی، جدایش و مطالعه این نمونه‌ها نیز در دستور کار قرار گرفته است. تعداد۳۸ نمونه کانی سنگین در این منطقه برداشت گردید.


۵_۳_۱_ تعریف کانیهای سنگین(Heavy minerals)
کانیهای سنگین به بخشی از رسوبات تخریبی حوضه‌های رسوبی (Sedimentary catchment) اطلاق می شود که وزن مخصوص آنها بیش از ۹/۲ گرم بر سانتیمتر مکعب باشد. این کانیها از لحاظ ویژگیهای فیزیکی دامنه گسترده‌ای را در میادین هوازدگی فیزیکی، مقاومت فرسایشی در اثر حمل و نقل، وزن مخصوص، خواص مغناطیسی، رنگ و… نشان می‌دهند. آنها از دیدگاه ترکیب شیمیایی و نحوه واکنش در محیطهای گوناگون نیز تنوع و تکثر نشان می‌دهند. فاز تشکیل آنها (فازهای سیلیکاته، سولفیدی، اکسیده)، نحوه واکنش آنها در محیطهای مختلف (محیط های اسیدی، خنثی، قلیایی)، میزان حلالیت آنها در آب، از جمله پارامترهایی است که در تجمع (ته نشست) و یا پراکندگی آنها نقش به سزایی را ایفا می‌نمایند. کانی های سنگین با توجه به تعریف بالا، دامنه گسترده‌ای را نشان می‌دهند و با توجه به نیازها می‌توان آنها را در دسته بندی‌های ویژه‌ای قرار داد.


۵_۳_۲- نحوه نمونه برداری نمونه‌های کانی سنگین
نمونه های کانی سنگین با رعایت دستورالعملهای خاص برداشت شدند. موارد مهم در این دستورالعمل شامل گسترش حوضه آبریز، پهنای آبراهه، شیب توپوگرافی، رژیم بارندگی، اجتناب از حواشی آبراهه ها و انتخاب مئاندرها و رسوبات با دانه بندی مختلف و ناهمگن می باشد. در آبراهه های با عرض بیش از ۳ متر، نمونه های کانی سنگین در امتداد یک خط شکسته و در چندین نقطه از عرض آبراهه برداشت می شود. عمق برداشت نمونه بین ۵۰-۳۰ سانتیمتر است. نمونه ها در آّبراهه های خشک در حجم ۵-۳ لیتر از زیر الک ۲۰ مش و در آبراهه های خیس بطور مخلوط و الک نشده به حجم ۱۰ لیتر برداشت می شود. آماده سازی نمونه­های کانی سنگین در دو مرحله در کمپ صحرایی و آزمایشگاه صورت می گیرد:
الف: آماده سازی در کمپ صحرایی شامل گل‌شویی در آب و لاوک‌شویی نمونه‌ها با هدف تغلیظ کانیهای سنگین انجام می‌شود.

ب: آماده‌سازی در آزمایشگاه شامل عملیات حجم سنجی،تقسیم کردن نمونه درصورت لزوم، جدایش ثقلی با بروموفورم، حجم سنجی بخش کنسانتره کانیهای سنگین حاصله از جدایش ثقلی،‌ جدایش مغناطیسی در دو مرحله و نهایتاً‌ جدایش سه فراکسیون مختلف AA (کانیهای دارای خاصیت مغناطیسی شدید)، AV (کانیهای دارای خاصیت مغناطیسی متوسط) و NM (کانیهای فاقد خاصیت مغناطیسی) خواهد بود.​


۵_۳-۳_ مطالعه نمونه‌های کانی سنگین
بخشهای سه گانه مذکور با میکروسکوپ دو چشمی (بینوکولر) مطالعه می‌شوند. مبنای مطالعات، نظرات و تجربیات یک مینرالوژیست مجرب است که در این زمینه تبحر داشته و به روشهای کمکی (میکروشیمی، سختی سنجی، رنگ آمیزی و …) آشنایی کامل داشته باشد. مطالعه تمامی فراکسیونهای نمونه و مشخص کردن ذرات مشاهده شده و تکمیل جدول مربوطه بر اساس میزان کانی‌های مطالعه شده در هر بخش منجر به تکمیل مطالعات کیفی در زمینه کانیهای سنگین می‌گردد.


۵_۳-۴- نمونه های سنگی (Rock chip)
براساس موارد ذکر شده در شرح خدمات پروژه و با توجه به شواهد کانی­سازیاحتمالی و آلتراسیون، کارشناسان ضمن برداشت نمونه­های ژئوشیمیائی از برونزدهای حاوی پتانسیل، نمونه­هایی را جهت اهداف از پیش تعیین شده برداشت کرده­اند. بنابراین همزمان با این فعالیتها تعداد ۱۰ نمونه سنگی جهت آنالیز ICP/MS برداشت گردید.


۶- روش آنالیز و حد حساسیت (Detection Limit)
نمونه‌های ژئوشیمی پس از برداشت در سایز#۸۰- به کارگاه آماده‌سازی منتقل می‌شوند و سپس تمامی نمونه ها تا سایز (۲۰۰-) مش پودر می‌شوند. از این مقدار ۱۰۰ گرم آن جهت آنالیز به آزمایشگاه Amdelاسترالیا ارسال و مابقی نمونه‌ها بایگانی می‌گردد.

روش آنالیز نمونه ها در عناصر پایه (Base metal) و عناصر کمیاب (Trace element) بر اساس انحلال در ۴ اسید و عیار سنجی بوسیله دستگاه ICP-MS بوده و طلا نیز به روش FIRE ASSAY آنالیز گردیده است.

در جدول شماره (۳-۲) روش آنالیز و حد حساسیت عناصر آنالیزی مشخص شده است. نتایج آنالیز بصورت ارسالی از آزمایشگاه در پیوست شماره ۵ آمده است.


ELEMENTUNITD.LMETHODELEMENTUNITD.LMETHODELEMENTUNITD.LMETHODELEMENTUNITD.LMETHOD
Auppb۱Fire assayCa
ppm۱۰IC3EAs
ppm۰.۵IC3MW
ppm۰.۱IC3M
Crppm۲IC3ELippm۰.۵IC3EBPpm۰.۵IC3MCsppm۰.۱IC3M
Mnppm۲IC3EPppm۵IC3EBippm۰.۱IC3MNbppm۰.۵IC3M
Srppm۰.۱IC3EVppm۲IC3ECoppm۰.۲IC3MUppm۰.۰۲IC3M
Bappm۰.۲IC3EMgppm۱۰IC3ECuppm۰.۲IC3MTeppm۰.۲IC3M
Beppm۰.۲IC3EKppm۱۰IC3EMoppm۰.۱IC3MCdppm۰.۱IC3M
Tippm۱۰IC3ENappm۱۰IC3ENippm۲IC3MRbppm۰.۱IC3M
Feppm۱۰۰IC3ESppm۵۰IC3EPbppm۰.۲IC3MThppm۰.۰۲IC3M
Alppm۱۰IC3EZrppm۵IC3ESbppm۰.۱IC3MYppm۰.۰۵IC3M
Lappm۱۰IC3EHgppm۰.۰۵IC3MZnppm۰.۲IC3MCeppm۰.۵IC3M
Scppm۱IC3EAgppm۰.۰۱IC3MSnppm۰.۲IC3MTlppm۰.۱IC3M
جدول شماره (۳-۲): روش آنالیز حد حساسیت و روش آنالیز عناصر​
 

P O U R I A

مدیر مهندسی شیمی مدیر تالار گفتگوی آزاد
مدیر تالار
۷- داده‌پردازی
۷-۱- جایگزینی داده‌های سنسورد
داده‌های سنسورد به داده‌هایی اطلاق می‌شود که به صورت مقادیرکمتر از و یا بیشتر از حد حساسیت دستگاهی (>,<) گزارش شده‌اند. این داده‌ها با توجه به مقادیر بسیار زیاد و یا بسیار کم عناصر و با عنایت به حد تشخیص دستگاه گزارش می‌شوند. بدیهی است که سنجش مقادیر کمتر از حد حساسیت دستگاه در توانایی دستگاه نبوده و آنرا با نماد (<) نشان می‌دهد. با توجه به اینکه این مقادیر، ویژگی کمیتی (Quantitative) نداشته، لذا نمی‌توانند بصورت یک داده عددی در سیستم داده پردازی وارد شوند. در ضمن حذف آنها از سیستم نیز منجر به نادیده گرفتن بخشی از اطلاعات می‌شود. جایگزینی و تخمین داده‌های سنسورد با روشهای مختلفی انجام می‌شود که از جمله این روش‌ها می‌توان به روش بیشترین درست نمایی کوهن(Cohen Maximum Likelihood)، روش ترسیمی و روش‌های جایگزینی ساده اشاره کرد.روشهای جایگزینی ساده شامل جایگزینی نصف و یا ۳/۴ حد حساسیت برای مقادیر کوچکتر از (<) و ۴/۳ حد حساسیت برای مقادیر بزرگتر از (>) حد حساسیت دستگاهی می‌باشد.

در این پروژه نصف حد تشخیص دستگاهی (Detection Limit) جهت جایگزینی داده‌های سنسورد لحاظ گردیده است. جدول ۳-۳ عناصر حاوی داده‌های سنسورد، تعداد، درصد و مقادیر جایگزینی آنها را نشان می‌دهد.

ElementsNo. of CensoredTotal SamplePercent%Detection LimitReplaced Value
Au۱۸۲۴۰۷.۵۱ ppb۰.۵
Hg۱۸۸۲۴۰۷۸.۳۳۰.۰۵ ppm۰.۰۲۵
B۲۴۰۲۴۰۱۰۰۰.۵ ppm
Bi۱۴۲۴۰۵.۸۳۰.۱ ppm۰.۰۵
Te۲۴۰۲۴۰۱۰۰۰.۲ ppm
Cd۱۱۲
۲۴۰​
۴۶.۶۶%۰.۱ ppm۰.۰۵
جدول ۳-۳: عناصر حاوی داده‌های سنسورد و مقادیر جایگزینی آنها در منطقه گزیک​


البته جایگزین کردن نصف حد تشخیص ممکن است در عناصری که در صد بالایی از آنها را داده‌های سنسورد تشکیل می‌دهد راهکار چندان مناسبی نباشد. از جمله این عناصر، جیوه می‌باشد، داده‌های عناصر تلور و بور ۱۰۰% سنسورد گزارش شده و عملاً فاقد کارایی می‌باشد.

۷-۲-نمودار هایی که استفاده می شود:
۷-۲-۱-هیستوگرام ها
۷-۲-۲-با کس پلات ها


۸-پارامترهای اماری
_ماکزیمم
_مینیمم
_واریانس
_میانه
_میانگین
_خطای استانداردمیانگین
_انحراف معیار
_کشیدگی
_چولگی
_ضرایب تغییرات​


۹-ترسیم نقشه ها و شرح آنها
۹-۱- مقدمه
یکی از راههای درک ارتباط بین داده‌ها و اطلاعات بررسی شده در یک پروژه اکتشافی، ترسیم نقشه است. نقشه‌ها بصورت نمادین، حاصل مراحل داده پردازی، تحلیل و تخمین مناسب داده‌ها بوده و کمک بسیار موثری در درک ارتباطات بین اجزای موجود و تعبیر و تفسیر نتایج و نهایتاً طراحی بهینه فاز بعدی می‌کنند.

نقشه‌ها با توجه به در برداشتن کلیه اطلاعات اعم از موقعیت نمونه‌ها، نحوه توزیع عیاری، وضعیت توپوگرافی و سیستم آبراهه‌ها، موقعیت جاده‌ها، روستاها و شهرها و سایر اطلاعات بعنوان یکی از مهمترین اسناد هر گزارش محسوب می‌شوند. بنابراین خصیصه‌های ساده بودن و دقیق بودن نقشه‌ها کمک بسیاری در مفهوم بودن آنها می‌کند. نقشه‌ها معرف مناطق حاوی بالاترین پتانسیل اکتشافی هستند اما این پتانسیل نبایستی به مفهوم تمرکز ماده (مواد) معدنی در مناطق ناهنجار باشد، بلکه هدف نهایی، معرفی مناطقی است که در آنها گروهی از نمونه‌ها بطور مشترک در دسته ای از عناصر ناهنجاری نشان داده اند.


۹-۲- شرح نقشه ناهنجاری های عنصر مس
عیار عنصر مس در نمونه‌های رسوب آبراهه‌ای از حداقل ۱۸.۴ تا حداکثر ۶۶.۴ppm با عیار میانگین ۲۹.۶۴ گرم در تن بر آورد شده است. میزان متوسط این عنصر در سنگهای مختلف از حداقل ۳۰ تا حداکثر ۵۵ ppm در نوسان است. با توجه به عیار نمونه ها، تهی شدگی(Depletion) این عنصر در منطقه مورد مطالعه مشهود است وبالطبع انتظار کانی سازی مس در منطقه مورد مطالعه وجود ندارد. نقشه ناهنجاریهای نسبی این عنصر در شکل۳-۷ و جدول ۳-۱۳ مشخص گردیده است. بر اساس اطلاعات جدول و نقشه آنومالیها نتایج زیر مشخص شده است:
– ناهنجاری نسبی این عنصر در دو منطقه مشخص شده است. لازم به ذکر است که اطلاق ناهنجاری به این عنصر بصورت نسبی بوده و معنای غنی شدگی کانساری ندارد.
– در نمونه های کانی سنگین برداشت شده از کانیهای خانواده مس مالاکیت و آنهم تنها در یک نمونه(نمونه ۷۰) مشاهده شده است.
– ماکزیمم عیار مس در نمونه های سنگی برداشت شده در منطقه ۲۹۲۰ppm ودر نمونه AHARI-2 گزارش شده است که ارتباطی با ناهنجاری ژئوشیمیایی مس در منطقه ندارد.علت این عدم ارتباط می تواند ناشی از دو مسئله باشد، اول اینکه میزان برونزد کانی سازی در حدی نیست که بتواند تغذیه مناسب حوضه را انجام دهد و دوم اینکه سایز الک انتخابی جهت نمونه برداری مناسب نبوده و بخش عمده ای از کانی سازی بصورت درشت دانه بوده که سهمی در نمونه برداشت شده، نداشته است.​


بخش دوم:پرهیز از خطاها

۲-۱- خطاهای انسانی

باآموزش های لازم و کافی می توان اهمیت کارهای صحرایی و ازمایشگاهی را تعلیم داد.

۲-۲- خطاهای ازمایشگاهی
شاید این نکته در مورد بسیاری از ازمایشگاهها صادق باشد که نتایج انها همراه با خطای بالاوعدم دقت و صحت داده هاست .مگرانکه عکس ان ثابت شود.پس می بایست با در دست داشتن راهکارهای کنترلی انها را واداربه اجرای اصول صحیح در زمینه انالیز کرد.


۲ـ۲ـ۱ـ انتخاب ازمایشگاه وروش انالیز
۲ـ۲ـ۲ـ دقت
دقت روشهای تجزیه یا به بیانی توانایی بدست اوردن نتایج یکسان در صورت تکرارازمایش برای روشهای گوناگون متفاوت است. در این امرمیزان تکرارپذیری یک روش سنجیده می شود.در مراحل اکتشافی مشروط برانکه تمامی نمونه ها با یک روش انالیز شوند اهمیت دقت در اولویت واقع می شود.


۲ـ۲ـ۲ـ۱ـ انواع نمونه ها جهت کنترل کیفیت ازمایشگاه:
ـ نمونه های تکراری در سایت.
ـ نمونه های استاندار.
ـ نمونه های کنترلی.
ـ نمونه های تکراری ازمایشگاهی.
ـ نمونه های بین ازمایشگاهی.
ـ نمونه های در حد زمینه .​



۲ـ۳ـ محاسبه خطا های ازمایشگاهی:
– تعیین میزان خطا با استفاده از فرمول R.A.E%=2/n∑|X1-X2|/X1+X2]*100

که در این فرمول X1و X2مقادیر نمونه های اصلی وتکراری.n تعداد نمونه تکراری و R.A.E خطای نسبی انالیز (Relative Analyical Error) است.میزان خطای مجاز بر اساس این فرمول ۱۰٪ در نظر گرفته شده است.

– محاسبه خطا با فرمول V=π/۴[∑│x۱– x۲│/n]۲ , SD=√V

CL95%= 1/96* SD , R_A_E%= CL*100/TOTAL mean

دراین فرمول واریانسV= ؛ انحراف معیار SD= ؛ نتایج نمونه اصلی وتکراری =X1,X2

تعدادنمونه تکراری n= ؛حد اعتبار CL= ؛خطای نسبی=R.AE


۳- صحت (Accuracy)
صحت رابه توان بدست آوردن میزان واقعی برای ترکیب نمونه معنی کرده اند وکنترل آن ازطریق آنالیزنمونه های استاندارد توسط آزمایشگاه ومحاسبه آن ازطریق فرمولهای زیرمقدور خواهد بود.


(Concentration –Assay)......................................................
Mean Percent Difference (MPD%) = ———————————- * 100
Concentration.............................................................

و یا
SD.................................................................
Relative Standard deviation (RSD%) = ————————- * ۱۰۰
Mean...............................................................

دراین فرمولها‍Concentration نتایج نمونه های استاندارد ,Assay نتایج آزمایشگاه وMean میانگین وSDانحراف معیارمی باشد.


۴- کنترل نهایی کیفیت آزمایشگاه
کنترل نهایی کیفیت آزمایشگاه درپروژه هایی که مرتبط با نمونه برداری سطحی و یا نمونه های حفاری است بصورت زیر اعمال می گردد.


۱-۴- نمونه های سطحی:
برای نمونه های سطحی( رسوبات آبراهه ای , خاک وسنگ )موارد زیرتوصیه میگردد:
– استفاده از یک آزمایشگاه وانتخاب حتی المقدوربه یک روش آنالیز باتعدادعناصرواکسیدهای موردنظر
– قراردادن یک نمونه تکراری در سایت(Field duplicate) در بین هر۲۰نمونه (۵۰نمونه)
– شماره گذاری نمونه های اصلی وتکراری بایک روش ( درصورت عدم حضور نماینده آزمایشگاه)
– قراردادن یک نمونه استاندارد با نمونه کنترلی دربین هر۲۰نمونه ( یاهر۵۰نمونه)با شماره مشابه نمونه ها
– مسئولیت ورود دادها وامورمرتبط بانمونه ها به کارشناس زبده​


۲-۴- نمونه های حفاری:
برای نمونه های حفاری حتی المقدور رعایت اصول زیر ضروری است
– تهیه یک سری نمونه های کنترلی از زونهای مختلف وتولوژی های گوناگون
– قراردادن یک نمونه استاندارد یانمونه کنترلی دربین هر۲۰نمونه
– انتخاب نمونه های استاندارد مناسب باحدودعیاری زونهای مختلف
– قراردادن نمونه های تکراری آزمایشگاهی(Assay Duplicate) دربین هر۲۰ نمونه
– مقایسه بین آزمایشگاه های مختلف با ارائه نمونه های کنترلی ویانمونه های استاندارد درطول پروژه​
 

Similar threads

بالا