طنز و فُلكلور و تصنيف و يا شعرهاي كوچه و بازاري در هر عصر و زمانه اي در كشور ما زاييده ذهن خلاق و سرشار از غم و شادي مردم بوده و در نگاه، به ادبيات و فرهنگ عامه، نمونه هاي بسياري از آن به صورت كتاب منتشر شده و برخي نيز از ذهن نسلي به ذهن نسل ديگر منتقل شده و گاه نيز براي هميشه به فراموشي سپرده شده است.
طنز پردازي و نكته سنجي درفُلكلور عمومي به ويژه هنگامي كه مردم با پديده هاي صنعتي جديد مواجه شده اند، در تاريخ ادبيات عامه ما همواره وجود داشته و به نظر مي رسد كه اين امر درباره اتومبيل بيش از ساير پديده ها در ميان عموم مردم رايج شده باشد.
بعد از ظهور ماشين دودي( تهران- شهرري) و با آمدن نخستين اتومبيل ها و سپس اتوبوس ها، بذله گويي و ساختن تصنيف هاي ساده وعاميانه درباره اين پديده ها امري رايج بود و پيرمردها به خصوص راننده هاي60-70 ساله و علاقمندان به فرهنگ عامه، هنوز اين تصنيف ها و بذله گويي ها را به خاطر دارند.
يكي از اين تصنيف ها زبان حال مسافران در رابطه با ماشين هاي قراضه مسافربري است كه آن را براي ستون» فرهنگ مردم« اين شماره انتخاب كرده ايم. ماجراي تعميرات و نگهداري و استفاده از روانكارها براي اولين اتومبيل ها كه به كشور وارد شد، خود داستان مفصلي دارد كه اميدواريم تحقيق جامعي روي آن صورت گيرد.
ماشين مشدي ممدلياين هُوتولي1 كه من ميگَم فوردِ2 قديمِ »لاري«3 يه
رفتن توي اين هوتول، باعث شرمساريه
نه باب كورسِ4 شهريه، نه قابلِ سواريه
بار كشيده بسكي از قزوين و رشت و انزلي
ماشين مشتي ممدلي ارزون و بي معطليماشين مشتي ممدلي نه بوق داره نه صندليماشين مشتي ممدلي صندلياش فنر داره
بليت فروشِ مشتي و شوفور5 بي هنر داره
بهر مسافرينِ خود، زحمت و دردسر داره
رفتن با هوتول، بُوَد باعث كوري و شَلي
ماشين مشتي ممدلي ارزون و بي معطليماشين مشتي ممدلي نه بوق داره نه صندلياين هوتولي كه از قفس تنگتر و كوچيكتره
جاي چهل مسافرِ گنده و چاق و لاغره
شوفرهِ بسكي ناشيه هوتول هميشه پنچره
راه نرفته در ميره، لاستيك چرخ اولي
ماشين مشتي ممدلي ارزون و بي معطليماشين مشتي ممدلي نه بوق داره نه صندلياين هوتول شكسته از سيستمِ قديميه
تايرِ اون قراضه و پيستون اون لحيميه
شوفورِ دايماً پيِ لوده گري و ليميه6
سر بالايي نمي كشه مگر با خيلي مَعطلي
ماشين مشتي ممدلي ارزون و بي معطليماشين مشتي ممدلي نه بوق داره نه صندلي
1- تحريف شده واژه اتول، يعني اتومبيل در زبان عاميانه
2- فورد، از اولين مدل اتومبيل هاي سواري كه درتهران بكار گرفته شد
3- لاري: تشبيه به خروس لاري، تندو تيز
4- مسابقه، سرعت
5- شوفور (كلمه فرانسوي) راننده، شوفر
6- شوخ و بذله گو
طنز پردازي و نكته سنجي درفُلكلور عمومي به ويژه هنگامي كه مردم با پديده هاي صنعتي جديد مواجه شده اند، در تاريخ ادبيات عامه ما همواره وجود داشته و به نظر مي رسد كه اين امر درباره اتومبيل بيش از ساير پديده ها در ميان عموم مردم رايج شده باشد.
بعد از ظهور ماشين دودي( تهران- شهرري) و با آمدن نخستين اتومبيل ها و سپس اتوبوس ها، بذله گويي و ساختن تصنيف هاي ساده وعاميانه درباره اين پديده ها امري رايج بود و پيرمردها به خصوص راننده هاي60-70 ساله و علاقمندان به فرهنگ عامه، هنوز اين تصنيف ها و بذله گويي ها را به خاطر دارند.
يكي از اين تصنيف ها زبان حال مسافران در رابطه با ماشين هاي قراضه مسافربري است كه آن را براي ستون» فرهنگ مردم« اين شماره انتخاب كرده ايم. ماجراي تعميرات و نگهداري و استفاده از روانكارها براي اولين اتومبيل ها كه به كشور وارد شد، خود داستان مفصلي دارد كه اميدواريم تحقيق جامعي روي آن صورت گيرد.
ماشين مشدي ممدلياين هُوتولي1 كه من ميگَم فوردِ2 قديمِ »لاري«3 يه
رفتن توي اين هوتول، باعث شرمساريه
نه باب كورسِ4 شهريه، نه قابلِ سواريه
بار كشيده بسكي از قزوين و رشت و انزلي
ماشين مشتي ممدلي ارزون و بي معطليماشين مشتي ممدلي نه بوق داره نه صندليماشين مشتي ممدلي صندلياش فنر داره
بليت فروشِ مشتي و شوفور5 بي هنر داره
بهر مسافرينِ خود، زحمت و دردسر داره
رفتن با هوتول، بُوَد باعث كوري و شَلي
ماشين مشتي ممدلي ارزون و بي معطليماشين مشتي ممدلي نه بوق داره نه صندلياين هوتولي كه از قفس تنگتر و كوچيكتره
جاي چهل مسافرِ گنده و چاق و لاغره
شوفرهِ بسكي ناشيه هوتول هميشه پنچره
راه نرفته در ميره، لاستيك چرخ اولي
ماشين مشتي ممدلي ارزون و بي معطليماشين مشتي ممدلي نه بوق داره نه صندلياين هوتول شكسته از سيستمِ قديميه
تايرِ اون قراضه و پيستون اون لحيميه
شوفورِ دايماً پيِ لوده گري و ليميه6
سر بالايي نمي كشه مگر با خيلي مَعطلي
ماشين مشتي ممدلي ارزون و بي معطليماشين مشتي ممدلي نه بوق داره نه صندلي
1- تحريف شده واژه اتول، يعني اتومبيل در زبان عاميانه
2- فورد، از اولين مدل اتومبيل هاي سواري كه درتهران بكار گرفته شد
3- لاري: تشبيه به خروس لاري، تندو تيز
4- مسابقه، سرعت
5- شوفور (كلمه فرانسوي) راننده، شوفر
6- شوخ و بذله گو
