[ابنیه سنتی ایران] کاروانسرا

mpb

مدیر تالار مهندسی معماری
مدیر تالار
ویژگى‌هاى ساختمان‌هاى وابسته به راه

ویژگى‌هاى ساختمان‌هاى وابسته به راه







ساباط
این واژه که تقریباً به همهٔ زبان‌هاى خاورى و باخترى و آرامى و ایرانى و فرنگى و تازى رفته در زبان‌هاى ایرانى و منجمله فارسى ریشه کهن دارد. جزء اول آن سا به معناى آسایش و جزء دومش پسوند بات نمودار ساختمان و بنا و آبادى و عمارت است و در آخر بسیارى از واژه‌ها چون رباط و کاربات و خرابات و جز این‌ها آمده و روى هم‌رفته به‌جاى آسایشگاه و استراحتگاه امروز به‌کار مى‌رفته است.

ساباط به کلیه بناهایى که به‌منظور آسودن بپا مى‌شده چه در شهر و چه در بیرون از آن اطلاق مى‌شده، در شهرستان‌هاى جنوبى ایران هنوز هم این واژه درست در جاى خود به‌کار مى‌رود.



در راه اصفهان - یزد میان یزد و اردکان و نائین هنوز خوشبختانه دو دستگاه از این ساباط بر جاى مانده و آب‌انبارهایى پر از آب خنک دارد و پناهگاه بسیار خوبى براى مسافران این راه دراز و خشک و بیابانى است.


رباط
رباط منحصراً به ساختمان‌هاى کنار راه و به‌ویژه بیرون از شهر و آبادى اطلاق مى‌شود. رباط علاوه بر حوض و آب‌انبار داراى اتاق‌هاى متعددى است که گرداگرد حیاطى را فرا گرفته و مسافران مى‌توانند یک یا چند شب در آن بیاسایند.


کاربات
کاربات چنان‌که پیداست خانه کاروان است و پیش از اسلام به‌جاى کاروانسرا به‌کار مى‌رفته و آن نیز مانند رباط داراى اتاق و حوض و یا پایاب است و گاهى فقط دو یا سه اتاق دارد و نمونه آن در آبادى‌هاى کنار شاهراه کهن فارس خودنمایى مى‌کند.




کاروانسرا
به رباط‌هاى بزرگ و جامع کاروانسرا مى‌گویند چه در شهر و چه بیرون از آن باشد. کاروانسرا علاوه بر اتاق و ایوان داراى باره‌بند و طویله و انبار است واغلب ورودى آن را بازار کوچکى به‌نام غلاف‌خانه تشکیل مى‌دهد و بر روى سردر آن چند اتاق پاکیزه قرار گرفته که به کار کاروان‌سالار اختصاص دارد. گاهى در دو سوى در کاروانسرا و رباط برج‌هایى جاى گرفته که در مواقع ناامنى مورد استفاده مدافعان و راهداران قرار مى‌گرفته است.


خان
خان نیز همانند کاروانسرا است و این ویژه در زبان تازى به‌طور مطلق به‌جاى کاروانسرا به‌کار گرفته شده است.


طرح رباط و کاروانسرا
ساباط داراى سه تا هفت دهانه سرپوشیده است که دو سوى آن تختگاه‌هاى کوچکى به اندازه یک تخت یا نیمکت قرار دارد و اغلب دهانه میانى آن درگاه آب‌انبارى است که آب خنک و گوارا دارد.

رباط و کاروانسرا گاهى بسیار ساده و منحصر به حیاط دور بسته است که حوض یاپایابى در وسط دارد و آخیه و آخور ستوران در زیر سکو و ایوان پیشان اطاق‌ها یا کنار صفه‌هاى بیرون است و در نقاط سردسیر به‌جاى حیاط گنبد خانه‌اى در میان دارد و گاه علاوه بر اتاق و ایوان و حیاط داراى باره‌بند و انبار و بازار و بالاخانه و برج و بارو و علاف‌خانه است.

در دالان کاروانسراهاى باشکوه چند حجره آراسته براى پذیرایى از مسافران نامدار و سرشناس ساخته شده و گاهى بالاى سردر، چند اتاق خوش‌منظر و مجلل دارد.

منبع:یک معمار

 

M I N A

دستیار مدیر مهندسی معماری
کاربر ممتاز
کاروانسرای خانات در دل تهران

کاروانسرای خانات در دل تهران

چهارراه مولوی، خیابان صاحب جمع، میدان امین السلطان. اینجا جایی است كه مجموعه ای تاریخی و فرهنگی را بنام كاروانسرای خانات در دل خود جای داده است.
كاروانسرای خانات با قدمتی بیش از یك قرن، از نخستین كاروانسراهای درون شهری تهران بود كه بدون هیچ گونه تخریب و ویرانی با مرمت و بازسازی مالكان شخصی همچنان به حیات خود ادامه می دهد.

این كاروانسرا با مساحت 10هزار مترمربع با الهام از معماری باغ های ایرانی شكل گرفته كه 52 حجره را در محوطه خود جای داده است، بدین گونه كه در هر ضلع كاروانسرا، 13 حجره وجود دارد كه امروزه در اجاره عمده فروشان خشكبار است. صحن كاروانسرا همچنین دارای دو ایوان است كه یكی از آنها در شرق به ورودی بزرگی راه می یابد و دیگری در غرب محوطه به ورودی دوم كاروانسرا می رسد. در دو سوی ورودی اصلی نیز حجره های بزرگی قرار دارند كه به بازار و میدان سابق امین السلطان كه امروزه چیزی از آن باقی نمانده منتهی می شوند.


درمورد وجه تسمیه كاروانسرا به اسم خانات شاید بتوان گفت وجه تسمیه آن به دلیل وجود حجره های زیاد كاروانسرا باشد زیرا که خان به معنای حجره است و خانات نیز به معنی حجراتمی باشد.


ساخت کاروانسرای خانات را به اواخر دوران ناصرالدین شاه قاجار و سالهای حدود 1300 هجری قمری نسبت داده اند. لازم بذکر است در نقشه تهران که در سال 1309 ه ق توسط نجم الملک تهیه شده ، عمارت کاروانسرا وجود دارد.


کاروانسرا در جوار جاده برون شهری تهران یعنی «جاده حضرت عبدالعظیم» بنا گردید. (که از خارج بافت تهران قرار داشت) تا اواسط سلطنت ناصرالدین شاه تهران هنوز در حصار صفوی که در سال 961قمری بنا گردیده بود، محصور بود .


درمورد وجه تسمیه كاروانسرا به اسم خانات شاید بتوان گفت وجه تسمیه آن به دلیل وجود حجره های زیاد كاروانسرا باشد زیرا که خان به معنای حجره است و خانات نیز به معنی حجرات می باشد




خیابان امیر کبیر و خیابان ری و خیابان مولوی و خیابان وحدت اسلامی اضلاع حصار تهران را در جهات اربعه تشکیل می دادند و در این زمان حصار قدیمی تهران خراب و حصار جدیدی ناصری گرداگرد آن ساخته شد و بدین ترتیب ضلع جنوبی حصار از خیابان مولوی به خیابان شوش تغییر کرد و با توسعه شهر کاروانسرای خانات داخل تهران افتاد.
اراضی آن محدوده در سال های پایانی دوره ناصری تا اواخر قاجار به امین السلطان تعلق داشت. (صدر اعظم پادشاهان ناصرالدین شاه ، مظفرالدین شاه و محمد علی شاه.)
کاروانسرای خانات در همین اراضی و ضلع شرقی میدان امین السلطان احداث گردید.بنا در سال 1357 دچار حریق شد و ورودی های غربی و شرقی در آتش سوزی مسدود شد. و سپس کاروانسرا به بنگاه و بعد به انبار تغییر کاربری داد.


مرمت و بازسازی كاروانسرا

کاروانسرای خانات توسط موسی خان امین الملک در سال 1329 ه ق به آقای سید علی اردهالی واگذار و سپس در اختیار سید جعفر اردهالی و در نهایت محمد اردهالی (بعلاوه جمعی از مستاجران و خرده مالکان) قرار داشت.


عمارت کاروانسرای خانات، بزرگترین بنا در نوع خود در داخل بافت مرکزی شهر تهران و همچنین داخل بافت تاریخی بوده که فاقد حریم مصوب می باشد.
کاروانسرای خانات در همین اراضی و ضلع شرقی میدان امین السلطان احداث گردید.بنا در سال 1357 دچار حریق شد و ورودی های غربی و شرقی در آتش سوزی مسدود شد. و سپس کاروانسرا به بنگاه و بعد به انبار تغییر کاربری داد




در مهرماه سال 1382، كاروانسرای خانات به عنوان بخشی از تاریخ پایتخت كه یادآور دوران پرشكوه رونق بازرگانی بود به پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی در آثار ملی به ثبت رسید و مرمت و بازسازی كاروانسرا با پیشنهاد خانواده اردهالی یكی از مالكان خصوصی كاروانسرا كه مدیریت آن مكان را بر عهده دارد و تحت حمایت شهرداری منطقه 12 و سازمان میراث فرهنگی در اواخر خرداد 1382 آغاز و در اسفند 1387 به انجام رسید.

بعد از ثبت جهانی نوروز در سال 1388 با همكاری سازمان میراث فرهنگی و شهرداری منطقه 12، برای نخستین بار جشن ملی عید نوروز به مدت دو سال (سال های 89 و 90) در این كاروانسرا برپا شد.


شهرداری به كاروانسرا خانات خیلی لطف داشته و تورهای گردشگری را برای بازدید به این مكان می آورند. اردهالی همچنین بعد از بازسازی كاروانسرا، سفره خانه ای به سبك و سیاق قدیم در این مكان برپاکرد در سفره خانه، برنامه های قصه گویی و نقالی قرارداد تافرهنگ و هویت مان را زنده نگه داریم.
فضای بیرونی کاروانسرای خانات که ایوان بیرونی اطراف دیوارهای کاروانسرا را تشکیل می‌داد، اکنون تبدیل به دکان‌های فروش حبوبات و گیاهان دارویی و ادویه شده است. شیروانی‌های فلزی و تغییراتی که در فضای بیرونی انجام شده معماری بیرونی کاروانسرا را از میان برده است و تنها فضای داخلی کاروانسرا بازسازی و احیا شده است.


آنها که پیش‌تر تا یک دهه قبل به کاروانسرای خانات رفت‌وآمد داشتند، جنگ خروس‌ها را در برابر در بزرگ کاروانسرای قدیمی به خاطر دارند. حتی نام کوچه‌مرغی‌ها را به یاد می‌آورند. آن روزها همه از معامله پرندگان و حیوانات در این نقطه از شهر آگاه بودند. کاروانسرای خانات ولی در همهمه این شهر جان سالم به در برد. آنها که بر سر جنگ خروس‌ها شرط می‌بستند ورودی کاروانسرا را تخلیه کردند و از کوچه مرغی‌ها هم دیگر خبری نیست.
فراوری : طاهره رشیدی






































 
  • Like
واکنش ها: mpb

rezabatool

عضو جدید
سلام.مکان تقریبا همه کاروانسراهای بین راهی باقیمانده -یا حداقل خرابه ای از اون باقیمانده -بر روی گوگل ارت را میتونید در این فایل ضمیمه ببینید.این فایل را خودم تهیه کرده ام و فکر میکنم میتونه برا ی حفظ این اثار گرانقدر مفید باشه.شما اگر مثلا بخواهید ببینید کاروانسرای چهل پایه کجاست کلیه سایتهای اینترنتی و کتابهای مربوطه را هم که مطالعه کنید نمیتونید مکان این کاروانسرا را پیدا کنید چون فقط ذکر شده در جاده کرمان به مشهد همه هم با همین یه جمله از همدیگه کپی کرده اند.درحالیکه در این فایل مکان دقیقش را میتونید ببینید.(البته این کار با جستجوی چند روزه در گوگل ارت حاصل شد ).امیدوارم دولت و میراث فرهنگی هرچه زودتر طرحی برای حفظ این سرمایه های بینظیر تهیه و قبل از نابودی اونها به اجرا بگذارند.(متاسفانه بعد از نوشتن این مطلب نتونستم فایل ضمیمه را اپلود کنم-سایت خطا میده و مینویسه invalid file .ضمیمه یه فایل گوگل ارت با پسوند kmz هست.؟؟؟
 

Ashkan-kamrani

عضو جدید
کاروانسرای قصر بهرام سمنان+عکس

کاروانسرای قصر بهرام سمنان+عکس

کاروانسرای قصر بهرام د‌ر ۱۵۴ کیلومتری جنوب تهران و بر سر راه جاد‌ه سنگی قد‌یمی و کاروانروی کویری اصفهان ـ کاشان ـ گرمسار قرار د‌ارد.

این جاد‌ه د‌ر طول مسیر خود‌ از کنار کاروانسرای عین‌الرشید‌ می‌گذرد و به جاده سنگفرش نیز معروف است.

کاروانسرای عین‌الرشید‌ د‌ر ۴ کیلومتری جنوب غربی کاروانسرای قصر بهرام واقع شد‌ه است. کاروانسرای شاه عباسی قصر بهرام یکی از جاذبه‌های تاریخی این منطقه است.
این بنا که بیشتر شبیه کاروانسراهای شهری است و شبــــاهت آن به کاروانسراهای میان راه کمتر است، به گفته برخی از کارشناسان برخلاف نامش ساختمانی برای اقامت سلاطین صفوی د‌ر مواقع شکار و سفرهای شاهانه بود‌ه است.
ظاهر بیرونی این کاروانسرا به شکل مربع است و نمای آن از سنگ‌های بزرگ و منظم آهکی و سفید‌رنگ است. قصر د‌ارای چهار برج بلند‌ و نیم د‌ایره و د‌و د‌روازه شمالی و جنوبی است.
این قصر به صورت چهار ایوانی است و اتاق‌ها د‌ر اطراف حیاط یا صحن مرکزی قرار د‌ارند‌. حیاط مرکزی محوطه‌ای بزرگ و ۸ ضلعی است و ۲۴ اتاق د‌ر اطراف آن وجود‌ د‌ارد‌.
حوض چهارگوشی به عمق حد‌ود‌ ۲ متر د‌ر وسط حیاط مرکزی وجود دارد. حیاط بزرگ ساد‌ه‌ای با طاق بلند‌ ضربی نیز د‌ر طرف شرقی این کاروانسرا وجود‌ د‌ارد‌.
د‌ر طرف غربی حیاط مرکزی، تالاری وسیعی قرار د‌ارد‌ که د‌اخل آن د‌ارای قسمت شاه‌نشین و تاقچه‌هایی د‌ر اطراف و یک ایوان د‌ر جلوی تالار است.
کاروانسرای شاه عباسی قصر بهرام که به کاروانسرای عباس‌آباد‌ نیز مشهور است و د‌ر حال حاضر به عنوان پاسگاه شکاربانی پارک ملی کویر و نیز مهمانسرایی برای اقامت گرد‌شگران و محققین مورد‌ استفاد‌ه قرارمی‌گیرد‌.
این کاروانسرای سنگی توسط سازمان حفاظت محیط زیست با نظارت سازمان میراث فرهنگی تعمیر و مرمت شد‌ه است.


لینک منبع: http://www.shahrsazionline.com/7279/کاروانسرای-قصر-بهرام-سمنان/
 

Ashkan-kamrani

عضو جدید
کاروانسرای قلعه شور اصفهان+عکس

کاروانسرای قلعه شور اصفهان+عکس

کاروانسرای قلعه شور از جمله آثار دوره قاجار است و در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان اصفهان در روستایی به همین نام قرار دارد.

این کاروانسرا در دوره قاجار و در زمان ظل‌السلطان ساخته و در سال ۱۳۳۲ مرمت شده است.
کاروانسرای قلعه شور از جمله بناهای ۴ ایوانی بوده با پلانی مربع و حیاط مرکزی نگین شکل. این بنا دارای ۲ محور تقارن بوده و هر جبه آن دارای یک ایوان مرکزی و ۲ اتاق در طرفین است.
پشت اتاق‌ها شترخوان‌ها قرار گرفته که دسترسی به آن‌ها از طریق ۲ راه باریک در سرسرای ورودی و ۴ راه در قسمت نیم‌هشت‌های حیاط امکان پذیر است.
گوشه‌های حیاط در دو طرف راهرو، ۲ اتاق برای اقامت مهتران وجود دارد. نمای بیرونی این کاروانسرا شامل سردر ورودی است که ۶ ردیف طاقنما در طرفین آن قرار گرفته است. پوشش سقف‌های این بنا نیز طاق و چشمه است.

کاروانسرای قلعه شور در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۶۹۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.


لینک منبع: http://www.shahrsazionline.com/7264/کاروانسرای-قلعه-شور-اصفهان/
 

Ashkan-kamrani

عضو جدید
کاروانسرای قلعه خرگوشی یزد+عکس

کاروانسرای قلعه خرگوشی یزد+عکس

کاروانسرا قلعه خرگوشی نزدیک باتلاق گاوخونی در جاده قدیمی یزداصفهان قرار دارد.

فاصله بین این کاروانسرا و عقدا حدود ۶۰ کیلومتر است و این بنا از آثار دوره صفوی است. این کاروانسرا شامل صفه‌ها، حجره هاه، اصطبل و دیواره‌ای روی پشت بام، با ۲ متر عرض است.
این کاروانسرا ۲ طبقه و طبقه دوم آن شاه نشین است. در داخل رباط ۱۸ صفه وجود دارد. صفه بزرگ‌تر و صفه دیگری که در قسمت جنوبی قرار دارد، دارای محراب و نماز گاه است.
در چهار گوشه رباط، چهار مدخل برای ورود به طویله دیده می‌شود و مخزن آب به صورت آب انبار در وسط رباط ساخته شده است.
از تزیینات بنا می‌توان به کاربندی آجری سر در ورودی و کتبیه سنگی به خط علی رضا عباسی خطاط معروف عصر شاه عباس اشاره کرد.
این کتیبه، روی ۱۵ قطعه سنگ سبز رنگ به طول ۸ متر و عرض ۶۰ سانتی متر و در ۳ ضلع مدخل نصب شده است.
این کاروانسرا کاملا داخل طبیعت بکر و وسط کویر قرار گرفته و می‌توان از آن به عنوان یک رصدگاه بسیار زیبا و مناسب استفاده کرد.

نزدیک‌ترین آبادی تا این کاروانسرا در فاصله ۷ کیلومتری است که یک روستای تک خانواره است.
از دور این کاروانسرا منظره‌ای بسیار زیبا دارد. داخل آن اتاقک‌های سنگی وجود دارد که محل اتراق مسافرین بوده در ضمن محلی هم برای نگهداری حیوانات وجود دارد.
سنگ‌های بکار رفته در آن از جنس گرانیت است. در این رباط چشمه آبی هم هست و می‌توان ازآن نوشید.




لینک منبع: http://www.shahrsazionline.com/7311/کاروانسرای-قلعه-خرگوشی-یزد/
 

Ashkan-kamrani

عضو جدید
کاروانسرای زیرو یزد+عکس

کاروانسرای زیرو یزد+عکس

کاروانسرای زیرو که به آن زیرآب نیز گفته می‌شود، با قدمت دوره صفویه در نزدیکی روستای مغستان از توابع شهرستان اردکان، در استان یزد قرار دارد.

کاروانسرای زیرو با کاروانسراها‌ی خرگوشی و یغمیش ازجمله کاروانسراهای معروف اردکان هستند. سازه و حتی روپوش‌ها و سقف کاروانسرای زیرو عمدتاً از قلوه‌سنگ ساخته شده است.
سبک معماری بنا، یکی از نشانه‌هایی است که اکثر کارشناسان معماری برای تاریخ‌گذاری روی یک بنا به آن استدلال می‌کنند. سبک کاروانسرا‌های دوران صفوی از یک نوع نقشه در مناطق مرکزی ایران تبعیت می‌کرده و آن سبک چهارایوانی اصفهانی بوده است؛ ولی کاروانسرای زیرو از سبک تک ایوانی با حیاط مرکزی تبعیت می‌کند.
این کاروانسرا در قسمت‌های شمالی، جنوبی و شرقی در میانه‌ ضلع خود، رواقی بزرگ‌تر دارد، ولی از ایوان غربی که همان ورودی است، کوتاه‌تر و کم عمق‌تر است. نوع قوس‌ها با قوس‌های رایج در کاروانسراهای سبک اصفهانی متفاوت بوده، قوس‌ها تیزه‌دار ولی تند‌تر و پای طاق‌ها بلندتر و ایوان ورودی رفیع ساخته شده است.
ورودی شترخوان‌ها از دو ضلع جنوبی و شمالی بوده و برای رسیدن به دو شتر‌خوان که در دو ضلع غربی و شرقی قرار دارد باید از میان دو اتاق گذشت.
کاروانسرای زیرو در سال ۱۳۸۶ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۱۹۹۰۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.




لینک منبع: http://www.shahrsazionline.com/7232/کاروانسرای-زیرو-یزد/
 

Ashkan-kamrani

عضو جدید
کاروانسرای یغمیش یزد+عکس

کاروانسرای یغمیش یزد+عکس

کاروانسرای یغمیش که به آن یاغمیش نیز گفته می‌شود از آثار دوره صفویه شهرستان صدوق در استان یزد است. شهرستان صدوق در شمال غرب ندوشن در استان یزد واقع شده است.

این کاروانسرای مستحکم به مساحت ۳۵ × ۴۵ متر از سنگ و آجر ساخته شده است. ابعاد آجرهای موجود در دیوارهای این اثر قدیمی ۲۰ در۲۰ در ۴ سانتی‌متر می‌باشد که قالبی یکسان با بناهای موجود دوران صفوی دارد.
از عجیب‌ترین مشخصه‌های این بنا، شالوده‌ سنگی بنا می‌باشد. معماری سنگی بنا کامل و بی نقص بوده در حدی که گمان می‌رود معمار آن، بسیار آگاه به سازه‌های سنگی بوده است. قطر دیوار از ابتدا تا انتها تغییر داشته و چیدمان سنگ و ملات چنان جداناپذیر می‌باشد که تمامی فاصله بین سنگ‌ها با ملات به خوبی پر شده و کار دقیق معمار و بنا، دلیلی را برای بندکشی دوباره بین سنگ‌ها نمی‌گذارد.
ارتفاع بیش از ۹ متر دیوارها و نیز وجود برج‌های چهارگوشه بنا و نیز برج‌های نیمه در میان اضلاع شرقی، غربی و جنوبی که جنوبی کمی هم بلندتر می‌باشد و نیز سردر بیش از ۱۵ متر با دو برج، همه و همه حاکی از وضعیت امنیتی بد منطقه و اهمیت راه‌گذری از این منطقه می‌دهد.
تأمین آب از طریق چاه می‌باشد که در داخل کاروانسرا قرار دارد و این اهمیت وجود آب در این منطقه بیابانی را می‌رساند. نبود قنات و تأمین آب داخلی و نیز مکان‌هایی برای انبارکردن آذوقه، بیانگر این مطلب است که زمان‌هایی رباط در محاصره نیز بوده است.
صاحب جامع مفیدی در وصف این رباط یا کاروانسرا می‌نویسد:

  • “به سرحد یزد و اصفهان در میان بیابان واقع است. جایی است خوفناک و مکانی است پر وحشت. در قدیم الایام قلعه ای ساخته بودند از سنگ؛ اما خرابی تمام در بنیان آن راه یافته بود. ایالت و شوکت پناه، جانی خان قورچی باشی در زمان اقتدار به تعمیر آن همت گماشت و در نهایت استحکام به اتمام رسانید و بر اطراف آن برج های عالی ترتیب داده و در ساحت آن چاهی حفر نمود که مترددین از آن مستفیض می گردند و بانی را به دعا یاد می‌کنند.”
وضع فعلی کاروانسرا نیز موید نوشته صاحب مفیدی است. یعنی دیوار های قسمت قدیمی رباط همه از سنگ سرخ و بسیار محکم است و بعداً تعمیرات و مرمت‌هایی که در آن شده، با آجر به انجام رسیده و مخصوصاً برج ها و گاوپهلوهایی به آن الحاق شده است.
سردر ورودی که در طرف دیوار شمالی است تماماً از آجر و احداث عصر صفوی است. دو برج متصل به سردر به محیط خارجی پانزده متر از آجر و یک گاوپهلو و جرز که حکم شمع و حمال برای دیوار دارد در همین قسمت ساخته شده. در دو زاویه دیوار سمت راست یا مغرب دو برج و در وسط آن یک برج سنگی هست و یک شمع آجری هم در همین سمت دیده می شود.

در دیوار سمت چپ یا مشرق دو برج سنگی اصلی و دو گاوپهلوی آجری متصل دیده می شود. بلندی دیوار ها قریب نه متر است. بالای سر شاه نشین برجی از آجر به بلندی سه متر ساخته اند و در همانجا سه سوراخ تعبیه شده که جای ریختن روغن داغ و آب جوش بوده است.
دو متر از سر دیوار برج های اطراف قلعه از آجر ساخته شده. در داخل رباط صفه ها، و عقب سر آنها طویله و اصطبل ها همه از آجر بنا گردیده و به طور کلی این رباط از حیث استحکام و استواری از رباط های مهم و نسبتاً سالم صفحات یزد و از لحاظ نقش و طرح هم استادانه و خوش کار است.
یغمیش از نظر ریشه‌شناسی، ریشه و وجه تسمه‌، چندان مشخص نیست ولی در کتب تاریخی یغمیش را نامی مغولی و برگرفته از آثار یغمیش شحنه اصفهان در عصر غازان‌خان می‌دانند [ایرج افشار، یادگارهای یزد].
این بنای جالب و عجیب شالوده‌ای سنگی و با ملات گل وآهک دارد. البته این شالوده‌ اوّلی بنا بوده که به احتمال زیاد، به دوران حکومت ایلخانان مغول برمی‌گردد. ولی در دوران صفوی با آجر و افزودن چند پاپیل و پشت بند به استحکام بنا افزوده‌اند، از جمله سردر ورودی که با دو برج آجری و دروازه میانی ایجاد شده و برج‌های گوشه‌ای ضلع شمالی.
در ضمن در قسمت‌های شرقی و غربی با دو پیلک نیم‌برج جهت استحکام بخشیدن به دیوارها افزوده اند. مصالح اصلی بنا بومی بوده و از سنگ لاشه منطقه می‌باشد و نیز آهک را نیز از معادن اطراف برداشت کرده‌اند. ولی مرمت دوران صفوی با آجر می‌باشد.
کاروانسرای یغمیش در سال ۱۳۸۲ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۸۵۵۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.



لینک منبع: http://www.shahrsazionline.com/7244/کاروانسرای-یغمیش-یزد/
 

Ashkan-kamrani

عضو جدید
کاروانسرای نیک پی زنجان+عکس

کاروانسرای نیک پی زنجان+عکس

کاروانسرای نیک پی در استان زنجان، ۳۵ کیلومتری شمال‌غرب زنجان، بخش زنجان‌رود و در روستای نیک‌پی قرار دارد.

این کاروانسرا داخل روستا و در نزدیکی تپه‌ای تاریخی به نام قبرستان قرار گرفته و در اطراف آن خانه‌های روستایی قرار دارد.
کاروانسرای قدیمی و زیبای نیک پی که از آثار دوره صفوی به شمار می‌آید، در روزگار بر پایی خود اهمیت و عضمت زیادی داشته است.
این کاروانسرا که از نوع کاوران سراهای ۴ ایوانی است، از آجرهای قرمز رنگ ساخته شده اما به شدت ویران گشته و تنها بخش کمی از آن باقی مانده است.
کاروانسرای نیک پی با پلان ۴ گوش، دارای صحن و میانسرای ۸ ضلعی غیرمنظم بوده و گرداگرد آن را حجره‌های ۱۴ گانه دربر گرفته است.
طاق و قوس در این اثر تاریخی به صورت ضربی طراحی شده و عنصر قرینه‌سازی به زیباترین شکل در آن رعایت شده است.
در بیشتر سفرنامه‌های جهانگردان و مستشرقینی که از منطقه زنجان دیدن کرده‌اند از کاروان سرای نیک پی نام برده شده و بیشتر آنها در این مکان اقامتی داشته‌اند که نشان از اهمیت آن در روزگاربرپایی خود دارد.
کاروانسرای نیک پی در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۳۵۲۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.




لینک منبع: http://www.shahrsazionline.com/7251/کاروانسرای-نیک-پی-زنجان/
 

Similar threads

بالا