مجموعه فرهنگي ـ تاريخي نياوران در باغ بزرگي به مساحت حدود 11 هکتار در شمال تهران قرار دارد که از زيبايي و جذابيت طبيعي و تاريخي فراواني برخوردار مي باشد. بناهاي اين مجموعه متعلق به دوره هاي قاجار و پهلوي مي باشد.
ابتدا شاهان قاجار اين مکان خوش آب و هوا را جهت اقامت ييلاقي خويش برگزيدند. فتحعلي شاه قاجار براي تفريحات تابستاني خود دستور مي دهد تا در منطقه اي خوش آب و هوا خارج از شهر تهران که وسعتي بسيار کمتر از امروز داشت باغي مصفا بسازند. درکنار روستايي که «گُرده وي» يا «گُرده به» خوانده مي شد و در نياوران امروز قرار داشت به جاي نيزاري که در همسايگي روستا واقع بود باغ را ساختند. باغ ييلاقي فتحعليشاه که در جاي نيزار ايجاد شد را «ني آوران» ناميدند که بعدا به نام «نياوران» مشهور شد. محمد شاه نيز در همين باغ بناي کوچک و ساده اي بنا کرد و به دنبال او ناصرالدين شاه« کاخ صاحبقرانيه» را در اين باغ ساخت. آخرين بنايي که در دوران قاجار در اين باغ ساخته شد مشهور به کوشک احمدشاهي است.
در زمان حکومت پهلوي دوم، برخي از بناهاي کوچک اين باغ تخريب شد و کاخ نياوران با سبکي مدرن جهت سکونت وي و خانواده اش ساخته شد.
اکنون محوطه کاخ شامل کاخ نياوران، کاخ صاحبقرانيه،کوشک احمدشاهي و گلخانه ها و مدرسه اختصاصي پهلوي مي باشد.
در سال 1357 اين کاخ توسط نيروهاي انقلابي تسخير شد و در سال 1360 به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي تحويل داده شد. در سال 1365 کاخ موزه نياوران براي اولين بار گشايش يافت. در سال 1368 مرکز آموزش عالي ميراث فرهنگي در محل مدرسه اختصاصي راه اندازي شد و يکسال بعد فضاهاي جانبي آن به خوابگاه پسران اختصاص يافت. در سالهاي بعد موزه جهان نما (1376)، کاخ صاحبقرانيه (1377) و کوشک احمدشاهي (1379) نيز در معرض بازديد عموم قرار گرفت.
ابتدا شاهان قاجار اين مکان خوش آب و هوا را جهت اقامت ييلاقي خويش برگزيدند. فتحعلي شاه قاجار براي تفريحات تابستاني خود دستور مي دهد تا در منطقه اي خوش آب و هوا خارج از شهر تهران که وسعتي بسيار کمتر از امروز داشت باغي مصفا بسازند. درکنار روستايي که «گُرده وي» يا «گُرده به» خوانده مي شد و در نياوران امروز قرار داشت به جاي نيزاري که در همسايگي روستا واقع بود باغ را ساختند. باغ ييلاقي فتحعليشاه که در جاي نيزار ايجاد شد را «ني آوران» ناميدند که بعدا به نام «نياوران» مشهور شد. محمد شاه نيز در همين باغ بناي کوچک و ساده اي بنا کرد و به دنبال او ناصرالدين شاه« کاخ صاحبقرانيه» را در اين باغ ساخت. آخرين بنايي که در دوران قاجار در اين باغ ساخته شد مشهور به کوشک احمدشاهي است.
در زمان حکومت پهلوي دوم، برخي از بناهاي کوچک اين باغ تخريب شد و کاخ نياوران با سبکي مدرن جهت سکونت وي و خانواده اش ساخته شد.
اکنون محوطه کاخ شامل کاخ نياوران، کاخ صاحبقرانيه،کوشک احمدشاهي و گلخانه ها و مدرسه اختصاصي پهلوي مي باشد.
در سال 1357 اين کاخ توسط نيروهاي انقلابي تسخير شد و در سال 1360 به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي تحويل داده شد. در سال 1365 کاخ موزه نياوران براي اولين بار گشايش يافت. در سال 1368 مرکز آموزش عالي ميراث فرهنگي در محل مدرسه اختصاصي راه اندازي شد و يکسال بعد فضاهاي جانبي آن به خوابگاه پسران اختصاص يافت. در سالهاي بعد موزه جهان نما (1376)، کاخ صاحبقرانيه (1377) و کوشک احمدشاهي (1379) نيز در معرض بازديد عموم قرار گرفت.
کاخ نياوران در گوشة شمال شرقي باغ نياوران، بناي کاخ نياوران با مساحتي در حدود 9000 مترمربع در دو طبقه و يک نيم طبقه قرار دارد. عمليات احداث اين بنا در سال 1337 ﻫ.ش، با طرحي ايراني آغاز گرديد. معمار طراح کاخ مهندس "محسن فروغی" و مهندسین مشاور ناظر بر اجرا "شرکت مهندسین مشاور عبدالعزیز فرمانفرماییان و همکاران" و سازنده بنا "شرکت ماپ" بوده است. در ابتدا این کاخ را به عنوان محلي براي پذيرايي سلطنتی و اقامت ميهمانان عالی رتبه دربار طراحی نمودند اما در حین عملیات اجرایی با اعمال تغییراتی در کاربری به محل سکونت محمدرضا پهلوي و خانواده او اختصاص يافت. احداث این کاخ در نهایت با وقفهای که در ساخت آن پیش آمد در سال 1346 هش به اتمام رسید و در سال 1347 هش مورد بهرهبرداری قرار گرفت و تا واپسین ساعات خروج خانواده پهلوی از کشور محل اصلی سکونت محمدرضا پهلوی و خانواده وی بود. طرح چهار ضلعي کاخ و فضاسازي معماري داخلي آن الهام گرفته از معماري ايراني با بهره گيري از فن آوري مدرن است. تزئينات آن نيز تلفيقي از هنر پيش از اسلام و پس از اسلام است که گچبري توسط استاد عبداللهي، آينه کاري توسط استاد علي اصغر و کاشي کاري نماي خارجي توسط استاد ابراهيم کاظم پور و ايليا انجام شده است. کف بنا از جنس سنگ گرانيت سياه و سقف آن از جنس آلومينيوم است که از وسط باز مي شود. دکوراسيون و مبلمان داخلي کاخ توسط يک گروه فرانسوي طراحي و اجرا شده است. طبقه همکف اين بنا شامل سرسراي بزرگي است که کليه اتاق ها در اطراف آن شکل گرفته اند، از آن جملـه ميتوان به سينماي اختصاصي، اتاق غذاخوري، سالن پذيرايي، اتاق انتظار و راهروهاي فرعي و همچنين تالار آبي اشاره کرد. در نيم طبقة اين بنا اتاق کار، اتاق کنفرانس و دفتر منشي فرح ديبا و اتاق خواب ليلا و اتاق نديمه او قرار دارد. در طبقه سوم اتاق خواب واستراحتگاه نيمروزي محمدرضا پهلوی، اتاق آرایش و لباس فرح دیبا وهمچنين اتاق هاي فرزندان شاه و نديمه هايشان قرار دارد. در انتهای مسیر بازدید اتاقی در راهپلهها قرار دارد که لباسهای رسمی و نظامی و مدالها و نشانهای محمدرضا پهلوی در آن نگهداری میشود. مجموعهای نفیس از تابلوهای نقاشی هنرمندان ایرانی و خارجی، ظروف چینی کارخانجات سور و رزنتال و اشیاء تزیینی و همچنین مجموعه فرشهای نفیس ایرانی زینت بخش این فضاها است. کاخ اختصاصي نياوران در دی ماه 1382 با هدف مرمت و بهسازی تعطیل شد و مدت 6 سال عملیات مرمت شامل نقاشی بنا، مرمت گچبریها و آیینه کاریها، ایجاد سیستم هواساز، تعویض سیستمهای برق و کابلها، تعمیر پوشش بام و عایق کاری و راهاندازی مجدد سقف متحرک، آسانسور، تعمیر سنگفرش و پارکت کف فضاهای مختلف، تجهیز مخزن و ایجاد سیستم حفاظت الکترونیک (دوربین مداربسته)با حفظ اصالت بنا انجام شد. مرمت مبلمان، پردهها و دیوارکوبهای پارچهای و مرمت تعداد زیادی از اشیا با رعایت اصول مرمتی و مطالعات کارشناسی در خصوص آثار از دیگر اقدامات انجام گرفته میباشد. پس از 6 سال تلاش و فعاليت براي حفظ ميراث ملي، کاخ اختصاصی نیاوران مجدداً جهت بازديد عموم علاقمندان به تاريخ، فرهنگ و هنر ايراني در اسفند 1388 بازگشايي گرديد. کوشک احمد شاهی اين عمارت، اواخر دوره قاجار جهت خوابگاه ييلاقی احمدشاه در ميان باغ نياوران با مساحتي بالغ بر 800 متر در دو طبقه با سقف شيرواني بنا گرديد. از ويژگي هاي عمدة اين بنا تزئينات و نماي آجري به کار رفته در سرتاسر نماي بيروني آن است. آجرها از نوع منقوش قالبي با طرح هاي متنوع به رنگ نخودی است. ورودي بنا در ضلع جنوبي قرار دارد که به وسيله چندين پله از کنار حوض بيضي شکل پوشيده از کاشي، به کوشک منتهي مي شود. عمارت احمدشاهي در دورة پهلوي دوم مرمت و الحاقات جديدي در آن صورت گرفت و مبلمان داخلي آن به طور کامل عوض شد تا به عنوان محل کار و سکونت رضا پهلوي مورد استفاده قرار گيرد. طبقه همکف اين عمارت شامل يک هال با حوضي از جنس مرمر در وسط مي باشد و 6 اتاق و 2 راهرو در اطراف آن قرار دارند. اشياء تزئيني از جنس نقره، برنز، عاج، چوب، هدايايي از کشورهاي مختلف مثل هند، تابلوهاي نقاشي و گوبلن و نشانها و مدالها در اين فضا به نمايش در آمده است همچنين ويتريني شامل اشياء و سنگهاي معدني تزئيني، سنگي از کره ماه و چندين فسيل گياهي و حيواني در معرض ديد قرار دارند. طبقه دوم عمارت از يک سالن مرکزي و ايوان سرتاسری چهارطرفه تشکيل شده است. در چهار طرف سالن مرکزي که به عنوان اتاق موسيقي استفاده مي شد، قفسه چوبي ويترين دار نصب شده است. دور تا دور ايوان را 6 ستون با مقطع مربع قطور با نماي آجري بدنه و 26 ستون مدور با نماي گچي فرا گرفته است. نقش شير و خورشيد گچبري شده بر پيشاني ديوارة ضلع شمالي ايوان به چشم مي خورد. پس از انقلاب، در جريان حفاظت و مرمت اين بنا، بخش پايين ديواره هاي آن نيز تعمير شد. و در ارديبهشت سال 1379 همزمان با هفته ميراث فرهنگي اين عمارت گشايش يافت. کاخ صاحبقرانيه ناصرالدين در سال 1267 ﻫ .ق دستور داد ساخت قصر نياوران را در دو طبقه شامل شاه نشين، کرسي خانه، حمام و 50-40 دستگاه خانه هر کدام شامل 4 اتاق و يک ايوان براي زنانش بسازند. او در سي و يکمين سال حکومتش خود را صاحب قران ناميد و اين کاخ را «کاخ صاحبقرانيه» نام نهاد. پس از او، مظفرالدين شاه تغييراتي در ساختمان ايجاد و قسمتي از حرمسرا را خراب کرد. فرمان مشروطيت نيز در حياط کاخ صاحبقرانيه، توسط او امضا گرديد. در دوران پهلوي اول اين کاخ براي برگزاري مراسم ازدواج محمدرضا پهلوي و فوزيه بازسازي مي شود، اما به علت سرماي شديد آن سال مراسم در مکان ديگري برگزار مي گردد. در زمان پهلوي دوم، فرح ديبا تغييراتي اساسي در قسمتهاي داخلي بنا و دکوراسيون آن ايجاد کرد و طبقه اول يعني حوضخانه براي پذيرايي ميهمانان و طبقه دوم به عنوان دفتر کار محمد رضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت. از ديگر اتاقهاي اين کاخ مي توان به کرسي خانه، چايخانه، ظرفخانه، اتاقهاي بازي، بار و پذيرايي در طبقه اول و اتاقهاي مذاکرات انتظار سفرا، منشي، هدايا، دندانپزشکي و استراحت محمدرضا پهلوي نام برد. همة درها و پنجره هاي چوبي اين بنا به شکل اُرُسي بوده و با شيشه هاي رنگي تزئين شده است. اين کاخ در سال 1374 مرمت شد و در ارديبهشت سال 1377 به عنوان موزه بازگشايي گرديد. موزه جهان نما جهان نما کامل ترین نامی است که برای نمایش آثار اهدایی به خاندان پهلوی و یا خریداری شده توسط آنان به بخش غربی کاخ صاحبقرانیه که در دهه پنجاه برای نگهداری این آثار آماده شده بود، داده شده است. زیرا این آثار از فرهنگهای مختلف جهان در قالب شیئی تاریخی یا اثری هنری از هنرمندانی همچون: پیکاسو، دالی، رنوار، گوگن، براک که در تاریخ هنر مدرن جهان تأثیری ژرف به جای گذاشته اند و یا آثار هنرمندان ایرانی صاحب سبک همچون پرویز تناولی، حسین زنده رودی، سهراب سپهری، بهمن محصص در زیر سقف های آن کنار هم گردآوری شده اند. تنگ سفالین مربوط به نیمه دوم هزاره اول پیش از میلاد از املش گیلان به همراه پیکره های مفرغی لرستان مربوط به هزاره دوم و اول پیش از میلاد به همراه اثری مفرغی «پیکره مرد ایستاده» از آلبرتو جاکومتی و سردیس بودا از سده دوم میلادی و آثاری از هنرهای آئینی "پیش کلمبیائی precolombien" و تمدنهای مصر باستان، ویکوس vicusو موشیکای mochica پرو، پیوندی ملموس در کمال گرایی دست ساخت های بشری، از اعماق تاریخ تا به امروز را به نمایش گذاشته اند آنچنانکه گویی جانی واحد در دستانی متفاوت و در زمان های مختلف ذوق خود را به تصویر کشیده و یا آنرا مجسم و متبلور نموده است، به واقـع در این فضای کوچک، جهانی به نمـایش در آمده است و به وضـوح می توان سیر تکامل و تحول قریحه و احساس بشری را در این مکان به نظاره ایستاد و خویشتن خود را که در بازتابی از ویترینهای شفاف جهان نما به ذهن تماشاگر متبادر می شود، باز شناخت. در سال 1355 شمسي، فضايي در ضلع غربي کاخ صاحبقرانيه جهت نگهداري آثار و اشياء هنري اهدايي به فرح ديبا و يا خريداري شده توسط وي با چهار سالن در طبقه همکف و يک سالن در زيرزمين در نظر گرفته شد. بر سقف تالار مياني اين موزه، نقاشي روي چوب با نقوش گل و مرغ شيراز به چشم مي خورد. اين موزه در بهمن ماه سال 1376 گشايش يافت. آثار موجود در اين موزه در دو بخش هنر پيش از تاريخ و آثار هنرهاي تجسمي معاصر ايران و جهان به نمايش درآمده اند. از جمله مي توان به آثار بجامانده از تمدن هاي باستاني پيش کلمبيايي، مفرغ هاي لرستان، سفالينه هاي املش، هنرهاي سرخپوستان آمريکاي شمالي مربوط به هزاره هاي اول و دوم پيش از ميلاد و آثاري از هنرمندان معاصر ايراني همچون سهراب سپهري، ناصر اويسي، فرامرز پيلارام، جعفر روحبخش، پرويز کلانتري، بهمن محصص، سيراک ملکونيان، ژازه طباطبايي، مش اسماعيل، پرويز تناولي و هنرمندان غير ايراني چون ژرژ براک، پل گوگن، پل کله، پابلو پيکاسو، کاميل پيسارو ، پير آگوست رنوار ، ديگو جاکومتي، فرنان لژه و مارک شاگال اشاره کرد. نقشه سایت
|
آخرین ویرایش توسط مدیر:
