[ابنیه تاریخی ایران]:زيگورات چغازنبیل

[bmh]

چغازنبيل؛ يادگار عيلامي‌ها محوطه تاريخی چغازنبيل در استان خوزستان واقع در جنوب غربي ايران، در 35 كيلومتری جنوب شرقی شهر باستانی شوش قرار گرفته است. ساخت اين شهر كه حدود 1250 سال پيش از ميلاد مسيح در دوران عيلامي ها آغاز شد، بعد از حمله آشوری‌ها ناتمام ماند. هزاران خشت وآجر استفاده نشده‌ای که در اين محوطه باقی مانده، گواهي بر اين موضوع است. چغازنبيل به سال 1979 در فهرست آثار جهاني يونسكو ثبت شد. file:///I:/ايران/شوش/CHN%20%20NEWS_files/tchoghazanbil.jpg

محوطه تاريخی چغازنبيل در استان خوزستان واقع در جنوب غربي ايران، در 35 كيلومتری جنوب شرقی شهر باستانی شوش قرار گرفته است. ساخت اين شهر كه حدود 1250 سال پيش از ميلاد مسيح در دوران عيلامي ها آغاز شد، بعد از حمله آشوری‌ها ناتمام ماند. هزاران خشت وآجر استفاده نشده‌ای که در اين محوطه باقی مانده، گواهي بر اين موضوع است. چغازنبيل به سال 1979 در فهرست آثار جهاني يونسكو ثبت شد.

تاريخچه چغازنبيل
چغازنبيل در اوايل قرن 13 قبل از ميلاد توسط پادشاه ايلامی «اونتاش نپيريشا» در نزديكی رود دز ساخته شده و «دوراونتاش» ناميده شد. معناي دوراونتاش «قلعه اونتاش» است. البته در برخي متون ميخی از اين شهر با عنوان «ال اونتاش» به معنی شهر اونتاش نام برده شده است. در مركز شهر معبد عظيمی به صورت مطبق بنا شده كه امروزه دو طبقه از آن هنوز پابرجاست. اين معبد «ذيقورات» نام دارد که به دو تن از خدايان بزرگ عيلاميان يعنی «اينشوشيناك» و «نپيريشا» اهدا شده. معبد چغازنبيل بزرگترين اثر معماری بر جاي مانده از تمدن ايلامی است كه تا كنون شناخته شده است.
دورتا دور ذيقورات را ديواري احاطه مي‌كرده كه در مجاورت آن در جبهه شمال غربي معابدي براي خدايان «كريريشا»، «ايشني‌كرب» و «هومبان» بنا شده است. همچنين معابد ديگري در جبهه شمال شرقي قرار داشته‌اند. مجموعه اين معابد توسط حصار ديگري احاطه مي‌شده است. در خارج از اين حصار بقاياي اندکي از خانه‌هاي شهر در سطح زمين ديده مي‌شوند. دورتادور شهر سومين ديوار قرار داشته كه كل شهر را محصور مي‌كرده. طول اين حصار خارجي حدود چهار كيلومتر است. در زاويه شرقي شهر و در نزديكي حصار خارجي، كاخ‌هاي شاهي قرار داشته‌اند. در زير يكي از اين كاخ‌ها پنج مقبره زيرزميني كشف شده است كه احتمالا به خانواده شاهي تعلق داشته‌اند. در طرف مقابل شهر و بر روي ضلع شمال غربي حصار خارجي مخزني براي آب موجود است.
«ذيقورات» با تشديد بر روی حروف «ق» و «ر» كلمه‌يی اكدی است. در ايران اين كلمه عموماً "زيگورات" نوشته می‌شود. واژه زيگورات از فعل « زيگورو» به معنای "بلند و برافراشته ساختن" مشتق شده است. واژه چغازنبيل نيز متشکل از دو جز «چغا» به معنای تپه و زنبيل به معنای سبد است. گويا قبل از حفاری معبد، ويرانه‌های تپه مانند آن يک زنبيل واژگونه را تداعی می‌کرده است و به همين علت شهر كهن «دور اونتاش» را به اين نام خوانده اند.

دلايل ثبت
معيار 3: مجموعه چغازنبيل گواهي استثنايي بر تمدن كهن و از دست رفته عيلامي ها است.
معيار 4: چغازنبيل نمونه‌اي برجسته از پرستشگاه عيلامي ها است كه با معماري ويژه آن دوران بنا شده است.

بناهاي مهم چغازنبيل
حصار اول: اين حصار در بر گيرنده ذيقورات و معابد و بنای نيايشگاه است كه در آن 6 دروازه وجود دارد و از طريق همين دروازه‌ها زائران به محوطه معبد وارد می‌شدند. اين حصار دارای ناودان‌هايی است كه وظيفه دفع آب را بر عهده داشته‌اند. مصالح به كار رفته در حصار اول خشت و گل‌كوبيده هستند. به اين حصار «تمنوس» مي گفته اند.
حصار دوم: حصاري است كه حصار اول و بخشي از بناهاي تاريخي چغازنبيل را در بر گرفته است.
جصار سوم: حصار سوم چغازنبيل نشانگر محدوده شهر بوده است و حصارهای اول و دوم و مجموعه بناهای چغازنبيل را در بر می‌گيرد. مصالح به كار گرفته شده در ساخت اين حصار، عموما خشتی هستند.
در روی اين ديوار ناودان‌هايی به فاصله‌های تقريبی 47 تا 50 متر قرار گرفته‌اند. اين ناودان‌ها به گونه‌ای ساخته شده‌اند كه آب را به بيرون حصار و به فاصله دوری هدايت كنند تا مانع نفوذ آب به زير ديوار و اطراف ناودان شوند.

بناهاي داخل حصار اول:
1 _ معبد ذيقورات يا زيگورات: در مركز شهر چغازنبيل معبد عظيمی به صورت مطبق بنا شده است. اين معبد «ذيقورات» نام دارد که به دو تن از خدايان بزرگ عيلاميان يعنی «اينشوشيناك» و «نپيريشا» اهدا شده. معبد چغازنبيل بزرگترين اثر معماری بر جاي مانده از تمدن ايلامی است كه تا كنون شناخته شده است. معبد زيگورات شامل چهار جبهه است.
الف _ جبهه شمال شرقي: اين جبهه از محوطه دروني حصار اول بيشترين ميزان تخريب را دارد. عمود بر دروازه جبهه، مسيری كفسازی شده تا دروازه شمال شرقی وجود دارد. پلكان سنگي دروازه شمال شرقی ورودی سرسرای خارجی اين دروازه را تشكيل می‌دهد. در ورودی سرسرا در حدود 50/1 متر پهنا دارد. در جلوی اين در ورودی دو لولا و كلون سنگی يافت شده‌اند. از مهمترين يافته‌های اين جبهه پيدا كردن قطعات متعددی از يك حيوان به صورت برجستگی‌های مدور و از جنس سفال لعابدار بود كه پس از جمع آوری و مرمت مشخص شد كه مجسمه يك گاونر نسبتا بزرگ است. اين حيوان حكم يك نگهبان دروازه را برای زيگورات چغازنبيل داشته است.
ب _ جبهه جنوب شرقي: اين جبهه به وسيله يك راه كف سازي شده به دروازه شاهي متصل شده است كه در انتهاي آن و در برابر دروازه جنوب شرقي دو رديف سكو به موازات هم ديده مي شود. اين سكوها مخصوص قراردادن هداياي پيش كشي بوده است.
ج _ جبهه شمال غربي: اين جبهه از زيگورات روبروی مجموعه معابد شمال‌غرب قرار دارد، كه شامل سه معبد بسيار مهم (گال، ايشنی كرب و كريريشا) می‌باشند. در سمت غربی اين جبهه مسيری كفسازی شده وجود دارد كه تا دروازه غربی و از آنجا به معابد چهارگوش غربی متصل می‌شود. در طرف راست ورودی اتاق رواق مانندی وجود دارد.
د _ جبهه جنوب غربي: اين جبهه به وسيله سه راه كف سازي شده به نيايشگاه هاي سه گانه متصل مي شود. در اين جبهه سكويي وجود دارد كه از آن به عنوان سكوي قربانگاه و نيز ساعت آفتابي استفاده مي شده است.
2 _ معبد الهه اينشوشيناك (ب): اين معبد كه به الهه اينشوشيناك هديه شده دارای 5 اتاق است كه همگی آنها در يك رديف قرار دارند. در مدخل ورودي معبد، يك سردر هلالی از خشت و ملات گچ وجود دارد. در زير تاق ورودی دروازه معبد كه به «دروازه مجلل» معروف است، آجرنوشته‌هايی ديده می‌شود كه در هر دو سمت دروازه قرار دارند. در دروازه مجلل از جنس چوب و مزين به نقش‌هايی با شيشه بوده است. معبد اينشوشيناك دارای سالمترين و بهترين‌ كلون‌ها و لولاهای در و همچنين پاشنه‌های سنگی است. معبد ديگري در نزديكي اين معبد قرار دارد كه آن هم اينشوشيناك (آ) نام داشته است اما طبق يافته هاي باستان شناسان اين معبد نسبت به معبد اينشوشيناك (ب) از اهميت كمتري برخوردار بوده است.
3 _ مجموعه معابد شمال غربي: اين سه معبد موقعيت ممتازي در شهر باستاني «دور اونتاش» داشته اند. اين مجموعه در مجاورت حصار درونی در جبهه شمال غربی ذيقورات قرار دارند و از دو نيايشگاه برای ايشن‍ی كاراپ و كی‌ر‌يريشا كه مستقيماً به روی صحن شمال غربی باز می‌شوند و نياشگاه سوم كه برای خدای گال ساخته شده تشكيل مي شوند.
4 _ معبد چهارگوش غربي: هر يك از اضلاع اين معبد 17 متر است و هريك از چهار زاويه آن به سمت يكی از جهات اربعه قرار دارد. ورودی اين معبد در شمال شرقی آن تعبيه شده است، سقف تمام اتاق ها در اين معبد با خشت خام به صورت طاق هلالی از نوع آهنگ پوشانده شده است.
5 _ معبد چهارگوش جنوب شرقي: هر يك از اضلاع اين معبد كه زوايای آن به طرف جهات اربعه است 18 متر است. حياطی در زاويه غربی بنا قرار گرفته است، كه اتاق‌های معبد به اين حياط وابسته‌اند. ورودی آن در روی وجه جنوب شرقی قرار گرفته و بر دالان كوچكی باز می‌شود.
6 _ نيايشگاه هاي سه گانه: روبروي جبهه جنوب غربي سه نيايشگاه شناسايي شده اند و اشيايي از آنها به دست آمده كه نذوراتي بوده است كه سربازان آشور ميلي به غارت آنها نداشته اند. از اشياي يافت شده در اين سه نيايشگاه مي توان به قرص هايي تزئيني كه براي تزئين در به كار مي رفته اند، مهره هايي از جنس خمير شيشه، مجسمه هاي گراز، گاو كوهاندار، لاك پشت، پرندگان و حيوانات كوچك از جنس خمير شيشه و انگشتري از جنس قلع با روكشي از طلا كه در آن دايره اي از آهن قلم زني شده است، اشاره كرد.
7 _ دروازه بزرگ: دروازه بزرگ بزرگترين و عريض‌ترين دروازه‌ای است كه در ديوار حصارهای اطراف ذيقورات تعبيه شده است و مخصوص تردد شاه و درباريان بلندمرتبه بوده است. در اين دروازه كلون‌های سنگی مشابهی بسته م‍‍ی‌‌شده كه توسط بست‌های فلزی به در چوبی متصل بوده‌اند.
8 _ دروازه ارابه ها: اين دروازه در گوشه جنوبی حصار اول واقع شده است. و كف‌پوشی از سنگ بر روی سطح دروازه ديده می‌شود. درز اين كف‌پوش سنگی را با با ملات قير معدنی پر كرده‌اند. بر روی اين سنگ فرش آثاری شبيه به آثار چرخ گاری ديده می‌شود و به همين دليل اين دروازه به نام دروازه ارابه‌ها مشهور شده است. چهارپايان را براي قرباني كردن در معابد از اين دروازه وارد مي كرده اند.
9 _ دروازه شمال شرقي: اين دروازه بزرگترين و مهمترين دروازه تمنوس است كه چهار برج دارد. دو برج در خارج و دو برج ديگر در داخل حصار واقع شده است. تمام كف دروازه با آجرهای شكسته‌ای كه هنوز هم لكه‌هايی از آنها باقی مانده فرش شده بوده است.
10 _ دروازه اينشوشيناك و دروازه غربي دو دروازه ديگر حصار اول بوده اند.

بناهاي داخل حصار دوم
1 _ معابد هيش‌ميتيك و روهوراتيو: اين معبد كه در نزديكي دروازه شمال شرقي تمنوس قرار دارد وقف دو الهه مذكر به نام هاي هيش‌ميتيك و روهوراتيو بوده است. در اين معبد 21 آجر كتيبه دار يافت شد كه نام اين دو خداي باستاني عيلاميان را بر خود داشتند.
2 _ دروازه شمال شرقي: اين دروازه در روبروی دروازه شمال شرقی حصار اول قرار دارد. كف پوشی كه سطح اين دروازه را پوشانده است، از طرفی به جبهه جنوب شرقی ذيقورات متصل شده و از طرف ديگر تا جبهه شمال غربی و نزديك معبد گال امتداد دارد. در درون اين دروازه و در سمت شرقی آن يك پلكان يافت شده است.
3 _ دروازه شوش: اين دروازه در ديوار جنوب غربی قرار دارد و به سمت شهر شوش است. چهار برج به اين دروازه تكيه زده بوده اند كه گذرگاه باريكي را به وجود می‌آوردند. اين گذرگاه باريك نشان می‌دهد كه از اين دروازه فقط عده معدودی گذر می‌كرده‌اند و وارد تمنوس می‌شده‌اند. كف اين دروازه با خشت شكسته فرش شده و زمين بيرون اين دروازه را با سنگريزه فرش كرده اند.
4 _ دروازه مسدود شده: در 163 متری زاويه شرقی و 81 متری گذرگاه شاهی قرار دارد. اين دروازه از نظر معماری و ابعاد، نسبتاً ساده است و به نظر می‌رسد كه تمام اين دروازه را مسدود كرده‌اند. دليل چنين حذفی روشن نيست. از اين دروازه گذرگاهی شروع می‌شود كه آن را به سه قسمت مركزی دروازه با دری يك لنگه منتهی می‌كند.
5 _ گذرگاه شاهي: در ديوار جنوب شرقی دروازه ديگری وجود دارد كه به گذرگاه شاهی معروف است. قسمت مركزی اين دروازه با كفسازی زيبايی از آجرهای سالم پوشيده شده بود، كه در امتداد طول ديوار جنوب غربی‌اش سكوئی به عرض 2 آجر وجود دارد. اين دروازه، تنها دروازه‌ای است كه پلكانی خم شده به شكل آرنج در آن وجود داشته و همين پلكان صعود به بالای برج ها و ديوار حصار را آسانتر می‌كرده است.
6 _ برج نوركيپرات: اين برج كه پيش‌آمدگی آن بطرف بيرون است، در وسط ديوار جنوب شرقی و درنزديكي گذرگاه شاهی قرار دارد. در ساخت اين برج از آجر استفاده شده است.
7 _ مجموعه غربي: ديوارهای پيدا شده در اين مجموعه از آجر شكسته ساخته شده بودند. ضخامت اين ديوارها بسيار كم است. يك آشپزخانه ابتدايی هم در اين مجموعه قرار دارد. اين بنا برای سكونت كارگران ساخته شده ‌بوده است.
8 _ مجموعه شمال غربي: اين مجموعه با ديوارهايی از آجر شكسته ساخته شده است. ديوارهايی كه سه حياط و دو اتاق ساخته شده به درازا را محاط می‌كردند. در درون اين مجموعه محوطه محصوری پيدا شد، كه با دو ديواره از خشت خام درست شده بود. در اين محوطه گذرگاه عريضی وجود دارد، كه به طرف حصار تمنوس می‌رود. در اين گذرگاه آثاری از يك ناودان و دو سكوی خشتی وجود دارد.
9 _ مجموعه شرقي: اين مجموعه، كه در ضلع شرقی حصار اول (تمنوس) واقع شده متشكل از چهار نيايشگاه است. نمای تمام اين نيايشگاه ها رو به گذرگاه شاهی است. اين مجموعه توسط راهی كفسازی شده كه فقط قسمتهای ناچيزی از آن باقی مانده است، به گذرگاه شاهی متصل می‌شود.
10 _ زاويه شمالي تمنوس: در اين بخش 9 مورد كفسازی شده با آجر شكسته از زير خاك پيدا شد، كه همه به موازات همديگر بودند. طول اين كفسازی‌ها به 30 متر می‌رسيد و عرض هر يك از آنها بطور متوسط 50/4 متر بود.
در اين منطقه هم چنين مصالح ساختماني و اتاق هاي نيمه تمامي يافت شد كه نشان از يك عمليات ساختماني نيمه تمام بود. يافته شدن مصالح بنايي و نيز سه نواري كه يكي از آنها پر از قير معدني و يكي ديگر مملو از گچ بود صحت اين فرضيه را تائيد كرد. در كنار اين مصالح دو حلقه چاه كشف شد كه با توجه به آب شور و غير قابل شرب اين چاه ها گمان مي رود از آب آنها براي عمليات ساختماني استفاده مي كرده اند.
11 _ مجموعه جنوب شرقي: اين مجموعه شامل سه حياط است كه در اطراف آنها اتاق هايي ساخته شده است. اين اتاق ها بلند و باريكند و سكوهايي نيمكت مانند دارند. ساختمان اين بخش نيز به دليل هجوم ويرانگر آشوري ها ناتمام مانده است.

بناهاي ديگر چغازنبيل
ورودي شاهي: اين ورودی مجلل كه در ديوار حصار خارجی شهر در ضلع جنوب شرقی نزديك به كاخ شماره 3 باز شده است از 3 قسمت تشكيل می‌شود.
الف _ دروازه بزرگ: كه در حصار اول قرار داشت و شرح آن در بخش بناهاي داخل حصار اول آمد.
ب _ حياط بزرگ: زوايای اين حياط به طرف جهات اربعه است و پيادرويی از آجر شكسته به عرض 70/2 در حاشيه درونی آن وجود دارد. در ضلع جنوب غربی و در تمام طول حياط 2 رديف موازی از اتاق‌ها ديده می‌شود كه بين آنها و ديوار حصار شهر بن‌بستی وجود دارد كه آبهای حياط از آنجا جاری می‌شده اند. در ضلع باريك بنا و در طول حصار تنبوشه‌ای سفالين به قطر 15 سانتيمتر از زير ديوار ميانی می‌گذرد كه آب اتاق درونی را به طرف اتاق طرف بيرونی هدايت می‌كرده است. كانال كوچكی از اتاق رديف خارجی عبور می‌كند و پس از گذشتن از زير ديوار در درون تنبوشه‌ای ديگر آب را به بيرون يعنی به طرف جنوب غربی می‌ريزد. در 16 متری اينجا راه آب مشابهی آب اتاق‌های مجاور را با شرايطی ديقيقاً مشابه تخليه می‌كند و بالاخره راه آب سومی كه مشابه راه آب قبلی است در 6 متری زاويه غربی اتاق‌ها قرار گرفته است. روی ضلع شمال شرقی حياط فقط يك رديف اتاق وجود داشت.
ج _ دروازه شاهي: دروازه شاهي كه مقابل دروازه بزرگ قرار دارد، فقط يك درگاهی دارد كه با دو لنگه در بسته می‌شود. كف اين دروازه با خشت خام فرش شده است و روی آن را با سنگفرشی از سنگ های تخت پوشانده اند. در اينجا پلكانی امكان دسترسی به پشت بام را فراهم می‌كند. گذرگاهی به عرض 4 متر ارتباط بين اين حياط و اين دو اتاق را تأمين می‌كند. فقط اتاق‌هايی كه در طول شمال شرقی قرار دارند دارای پوشش كفی با خاك كوبيده شده هستند. در جريان كشف دروازه شاهی، در سه محل مختلف خمره‌هايی پيدا شدند كه در وجه خارجی ديوارها كار گذاشته شده بودند. اين خمره‌ها بقايای اطفال سن پايين را در برداشته كه آنها هم آهكی شده بودند. اين دروازه كه به دروازه شاهي معروف است، دروازه عدالت نيز ناميده شده است. در درون اين دروازه بوده كه شاه عدالت را به سبك شاهانه اجرا می‌كرده است.
كاخ آرامگاه ها: در ضلع جنوب شرقی چغازنبيل و در نزديكی حصار سوم، مجموعه بناها‌يی قرار دارد كه به آن محوطه شاهی گفته مي شود. كاخ آرامگاه‌ها در اين محوطه قرار دارد. اين نام را به دليل وجود پنج مقبره‌ زير زمينی سرداب مانند در اين كاخ، بر آن گذاشته‌اند. اين مقابر آرامگاه پادشاهان و شاهزادگان ايلامی بوده اند. علاوه بر اين آثاری از تزئينات شيشه‌ای و گل‌ميخ‌های لعابدار در كاخ به دست آمده است.
كاخ شماره 2: اين كاخ سه حياط دارد و با خشت خام ساخته شده است. در اين كاخ چندين اتاق و يك حمام نيز وجود دارد.
كاخ شماره 3: اين كاخ كه در نزديكی زاويه شرقی حصار بيرونی شهر قرار دارد، دو حياط دارد. حياط‌های اين كاخ نيز مانند كاخ شماره 2 توسط اتاق هايي متصل به هم ولی با امكانات و راحتی بيشتر نسبت به اتاق‌های كاخ شماره 2 محاط شده است.
نيايشگاه نوسكو: اين بنا كه در محوطه سكونت شاه قرار دارد به شكل (تي) انگليسي است و نيايشگاه خصوصي شاه و خانواده سلطنتي بوده است.
مخزن: چسبيده به حصار خارجی رو به جبهه شمال غربی ذيقورات، تاسيساتی متشكل از يك مخزن در خارج ديوار و يك حوض واقع در درون حصار وجود دارد و شبكه ارتباطی آنها يك سيستم متشكل از نهرهای كوچك بوده است. آب ذخيره شده در مخزن از طريق همين سيستم وارد حوضی كوچك می‌شده و ساكنان چغازنبيل آب مصرفی خود را از اين حوض بيرون می‌كشيدند. برای اينكه آب به اين مخزن برسد كانالی نزديك به 50 كيلومتر حفر مي شود. اين كانال از رود كرخه شروع می‌شود.

 

[Bache porroo]

زیگورات -- قلعه شوش

زیگورات -- قلعه شوش

[FONT=times new roman, times, serif]کهن ترین مرکز شهرنشینی جهان​

در 45 كيلومتري جنوب شرقي شهر شوش يكي از اعجب انگيزترين آثار باستاني جهان متعلق به 3200 سال پيش مشهور به زيگورات چغازنبيل وجود دارد . چغازنبيل به ساختمان طبقاتي معبد ايلاميان كه توسط اونتاش گال پادشاه اين قوم در سال 1250 قبل از ميلاد ساخته شد اطلاق مي شودكه اين شهر را دور اونتاش نيز مي نامند. اين شهر متشكل از سه حصار تودرتوي خشتي است. دروازه اين شهر در قسمت شرقي بنا واقع شده است. در حد فاصل حصار اول و دوم كاخ هاي شاهي و آرامگاه سلاطين قرار دارند. در حد فاصل حصار دوم و سوم آثار و بقاياي تصفيه خانه آب مربوط به آن دوره است و در مركز حصار سوم معبد چغازنبيل قرار دارد. ابعاد معبد اصلي 105*105 متر است و تمام ساختمان از 5 طبقه ساخته شده است كه امروزه حدود 5/2 طبقه آن باقي مانده است. ارتفاع اين بنا 53 متر بوده و امروزه حدود 25 متر آن باقي مانده است.
چغازنبيل به بناي زيگورات محدود نمي شود بلكه مشتمل به حصاري است كه با وسعت 800*1200 متر حول يك مجموعه گرد آمده است . محوطه مقدس چغازنبيل از طريق هفت دروازه با محيط اطراف ارتباط دارد . در درون اين مجموعه سه معبد با حياطهاي سنگ فرش وانبارهاي متعدد آلات وادوات جنگي قرار دارد.
اين معبد در سال 640 پيش از ميلاد به دست آشور بانيپال ويران شده است.
عمليات باستان شناسی اين بنا در سال 1325 آغاز شدو تا سال 1341 ادامه داشت . باستان شناس و تاريخ نگار معروف گيرشمن به همراه همسرش در حفاری های آن شرکتداشتند.
چند وقت پيش از طرف يكى از شركتهاى وابسته به شركت نفت قرار بود TNT در اطرافآن كارگذاشته و براى نفت، لرزهنگارى شود كه جلوى آن گرفته شد.
محوطه باستاني شوش در شهر شوش، محوطه وسيعي را در برمي‌گيرد، كه بناها و سازه‌هاي معماري بسيار متنوعي پيش از تاريخ تا دوران اسلامي را در خود جاي داده است. كاخ «آپادانا» يكي از باشكوه‌ترين كاخ‌هاي آن از شهرت عالمگير برخوردار است.
كاخ آپادانا به دستور داريوش بزرگ پادشاه هخامنشي در حدود سال‌هاي 515_521 پيش از ميلاد در شوش روي آثار و بقاياي عيلامي بنا نهاد شد. ديوارهاي كاخ از خشت و ستون‌هاي آن از جنس سنگ است.
كاخ داريوش داراي قسمت‌هاي مختلفي از جمله تالار بار عام، دروازه و كاخ پذيرايي و همچنين داراي سه حياط مركزي است. ديوارهاي كاخ از خشت با نماي آجري و ستون‌هاي آن از سنگ است. كاخ داريوش واحدهاي مختلفي از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه و كاخ پذيرايي و همچنين سه حياط مركزي دارد. ديوارهاي داخلي كاخ با آجر لعابدار منقوش با طرح‌هاي سربازان گارد جاويدان، شير بالدار و نقش گل نيلوفر آبي مزين بوده‌اند كه بقاياي به‌جاي‌مانده آنها در موزه‌هاي خارجي و داخلي نگهداري مي‌شوند​

موقعيت جغرافيايي​

شوش يكي از شهرستان‌هاي استان خوزستان است كه از شمال بهشهرستان‌هاي دهلران، خرم آباد و انديمشك از شرق به دزفول از جنوب شرقي به شوشتر،از جنوب به اهواز و از جنوب غربي و غرب به دشت آزادگان محدود است. شهر شوش مركزشهرستان شوش در َ15 ْ48 طول جغرافيائي و َ12 ْ32 عرض جغرافيايي و ارتفاع 71 متري ازسطح دريا واقع شده است. شهر شوش در110 كيلومتري جنوب شرقي اهواز قرار دارد.​

اقلیم شهرستان شوش
هواي شوش گرم و خشك است. در مركز اين شهرستان بيش ترين درجه حرارتدر تابستان ها 53 درجه بالاي صفر و كم ترين آن در زمستان ها يك درجه بالاي صفر است.ميزان باران ساليانه اين مركز به طور متوسط 250 ميلي متر است. اين شهرستان در جلگهخوزستان قرار گرفته است و هيچ گونه ناهمواري در آن مشاهده نمي شودبه طور كلي اينشهرستان يك دست دشتي و هموار است. منابع آبي شهرستان شوش را رودخانه ها تشكيل ميدهند رودخانه مشهور كرخه كه به نام گاماسياب از دامنه هاي الوند سرچشمه گرفته و درلرستان موسوم به رود سيمره مي شود در خوزستان معروف به كرخه بوده و از شمال به جنوبشهرستان شوش جريان يافته و در انتها به باتلاق هورالعظيم وارد مي شود.
درختان گز، كنار و كهور عمده ترين پوشش گياهي اينمنطقه را تشكيل مي دهند. هم چنين گياهان مرتعي براي چراي دام موجود است. روباه،شغال، گرگ، گراز، آهو، كفتار، دراج، كبك، قرقاول، غاز و مرغابي از جمله جانوران اينشهرستان به شمار مي روند . ​

مطالب زیادی دارم که ازسایت های مختلف ( میراث فرهنگی استان - شوشیناک - سوسا و ......) جستجو کردم اگر کم بود بگید تا .....​

[/FONT]

 

[Bache porroo]

چغازنبیل

چغازنبیل

اگه کیفیت پائینه ببخشید توروخدا.حجم هر کدومش تا 2مگ میرسید اما آپلود نمی شد.مجبور شدم کم کنم حجمو ...... هی میگفت آپلود نا موفق بود

 

[bmh]

چغازنبيل
عباس احمدی
کشف چغازنبيل

نمايی از چغازنبيل

در سال ١٩٣٥ ميلادی هنگامی که شرکت نفت ايران و انگليس در حوالی رود دز به حفاری‌های نفتی مشغول بود، يکی از کارمندان نيوزيلندی شرکت به نام «براون» متوجه مجموعه‌ی عظيمی شبيه تپه شد که در مکانی مرتفع قرار گرفته بود. او از آن مجموعه که در زير خاک مدفون بود آجری کتيبه‌دار پيدا کرد. در همان زمان يک گروه باستان‌شناس در فاصله‌ی ٣٥ کيلومتری در شوش به کاوش‌های باستان‌شناسی مشغول بود. براون آن آجر را نزد گروه برد تا شايد از راز آن تپه پرده بگشايند. اين‌گونه بود که حفاری‌های نفتی، نام زيگورات چغازنبيل را در اذهان زنده کرد. بعدها کاوش‌های باستان‌شناسی بين سال‌های ١٩٥١ تا ١٩٦٢ ميلا‌دی توسط رومن گيرشمن (Roman Girshman) باستان‌شناس فرانسوی انجام شد که اطلاعات مفيدی را از دل خاک در مورد چغازنبيل بيرون کشيد.


معرفی زيگورات
در بين‌النهرين اعتقاد مردم بر اين بود که خدايان متعددی دنيا را کنترل و اداره می‌کنند و هر شهری را خدايی است که از آن محافظت می‌کند. مردم در مرکز شهر برای خدايان معبد درست می‌کردند تا در آن زندگی کنند که گاه به شکل زيگورات بود. معابد کوچک‌تری هم ساخته می‌شد تا مردم هدايا و پيشکش‌های خود را تقديم خدايان کنند.

زيگورات (Ziqqurat) ساختمانی هرمی شکل بود که در چند طبقه ساخته می‌شد و با پلکان‌های متعدد به طبقات بالا می‌رسيد. زيگورات‌ها در بين‌النهرين قدمتی چندهزارساله دارند که در فاصله‌ی سال‌های ٢٢٠٠ تا ٥٥٠ قبل از ميلاد ساخته شده‌اند.

نمونه‌ای از يک زيگورات

درمورد فلسفه‌ی وجودی زيگورات‌ها سه نظريه عنوان شده است: اول، آن‌ها برای مصون نگه‌داشتن گندم از سيلاب بهاری ساخته می‌شدند. دوم، اين زيگورات‌های سترگ تقليدی از کوه‌های مقدس دورتادور فلات ايران بود. بنابراين اگرچه پيدايش اين بناها در خاک بين‌النهرين بود ليکن الهام‌بخش آن‌ها ايران و معنای آن‌ها از اين سرزمين گرفته شده بود. بنابر نظريه‌ی سوم که البته معروف‌ترين قول است، زيگورات نردبان صعود به آسمان بوده است.


پس از چندهزار سال هنوز هم تعدادی از اين زيگورات‌ها يافت می‌شود، به عنوان مثال زيگورات اور (Ur ziqqurat) در جنوب بين‌النهرين و زيگورات چغازنبيل در ايران. زيگورات اور که ٢١١٠ سال قبل از ميلاد ساخته شده قديمی‌ترين و زيگورات چغازنبيل بزرگ‌ترين زيگورات جهان هستند.

شهر چغازنبيل

اونتاش نپيريشا، بنيان‌گذار چغازنبيل

محدوده‌ی حکومت ايلامی‌ها خوزستان، لرستان، پشت‌کوه و کوه‌های بختياری بود که از غرب به دجله، از شرق به قسمتی از پارس، از شمال به راه بابل و همدان و از جنوب به خليج فارس محدود می‌شد و پايتخت آن شهر باستانی شوش بود.

با به حکومت رسيدن اونتاش نپيريشا (Untash Napirisha) در قرن ١٣ قبل از ميلاد (١٣٤٠–١٣٠٠ قبل از ميلاد)، چغازنبيل به عنوان پايتخت مذهبی و سياسی ايلامی‌ها در نزديکی رود دز ساخته شد و دوراونتاش (Dur Untash) ناميده شد. دوراونتاش به معنای قلعه‌ی اونتاش است. در بعضی از متون به خط ميخی اين شهر ال‌اونتاش (Ul Untash) ذکر شده که به معنی شهر اونتاش است.

اين شهر از سه حصار تودرتوی خشتی تشکيل شده و دروازه‌ی اصلی آن بر روی حصار بزرگ در ضلع شرقی قرار دارد. در حد فاصل حصار اول و دوم کاخ‌های شاهی و آرامگاه‌های سلاطين ايلام قرار دارند. در بين حصار دوم و سوم بقايای تصفيه‌خانه‌ی آب ديده می‌شود که جزو قديمی‌ترين تأسيسات آب‌رسانی به شمار می‌رود. آب آن از رودخانه‌ی کرخه در فاصله‌ی چهل و پنج کيلومتری از طريق کانالی تأمين می‌شد. در مرکز حصار سوم معبد اصلی (زيگورات) قرار دارد.
تصوير بنيان‌گذار چغازنبيل –اونتاش نپيريشا– بر روی سنگ همراه با مجسمه‌ی مفرغی همسرش ملکه نپيراسو (Napirasu) هم‌اکنون در موزه‌ی لوور پاريس نگه‌داری می‌شوند. مجسمه‌ی ملکه، وی را در حال عبادت در برابر خدايان نشان می‌دهد. هم‌چنين بر روی دامن ملکه نام وی به همراه چند دعا به خط ميخی درج شده است.


زيگورات چغازنبيل


مجسمه‌ی مفرغی ملکه نپيراسو

زيگورات چغازنبيل معبد اصلی (زيگورات) مربعی به ضلع ١٠٥ متر است که اضلاع آن در جهات اصلی شرقی، غربی و شمالی و جنوبی واقع شده‌اند. اصل اين معبد با به‌کارگيری ميليون‌ها آجر و در پنج طبقه به ارتفاع ٥٢ متر ساخته شده بود که در حال حاضر تنها دو طبقه از آن باقی مانده است. به غير از طبقه‌ی اول و پنجم، تمامی طبقات از خشت پر شده بودند. طبقه‌ی پنجم که مرتفع‌ترين طبقه محسوب می‌شد و تنها کاهن‌ها و خانواده‌ی شاهی اجازه‌ی ورود به آن طبقه را داشتند، جای‌گاه قراردادن خدای اينشوشينک (god Inshushinak) يا خدای خاص شهر شوش بود. در حقيقت اونتاش، پادشاه ايلامی، اين بنا را برای اينشوشينک ساخت. ايلامی‌ها معتقد بودند که هنگام غروب، خدايشان از آخرين طبقه‌ی زيگورات به آسمان پرواز می‌کند و روز بعد باز می‌گردد.

بر روی ديوارهای معبد آجرهايی به خط ميخی مشاهده می‌شود که همگی دارای متنی يکسان هستند و بيان‌گر نام پادشاه و هدف او از ساخت اين معبد است: «من اونتاش، پسر هوبانومنا، شاه انزان و شوش هستم. پس از آن که مصالح ساختمانی را به دست آوردم، من در اين‌جا شهر اونتاش و حريم مقدس را برپا نمودم و آن را در يک ديوار خارجی و يک ديوار داخلی محصور کردم. من معبد بلندی ساختم که شبيه آن‌چه شاهان پيش ساخته‌اند نبود و آن را به خدای اينشوشينک مقدس وقف کردم. باشد که ساختمان و زحمت من موقوفه‌ی ايشان شود و لطف و عدل اينشنوشينک در اين‌جا برقرار بماند.»




ميز قربانی
در اطراف معبد و بر روی کف اصلی دو سکوی مدور بريده مشاهده می‌شود که نظرات مختلفی در مورد آن‌ها ابراز شده، برخی آن‌ها را قربانگاه و برخی ديگر مربوط به ستاره‌شناسی و ساعت خورشيدی دانسته‌اند. در موزه‌ی لوور پاريس ميزی موسوم به ميز قربانی (Sacrificial Table) از جنس برنز موجود است که به احتمال زياد متعلق به اين جايگاه است (تصوير).دورتادور ميز قربانی دو مار و پنج زن ديده می‌شوند. اندازه، دقت و ظرافت بالای به‌کاررفته در ساخت اين ميز حکايت از مهارت فراوان فلزکاران دوره‌ی ايلامی دارد.



ميز قربانی


ميراث جهانی
چغازنبيل در سال ١٩٧٩ ميلا‌دی از طرف يونسکو در فهرست ميراث جهانی قرار گرفت. اين محوطه يکی از چند اثر ثبت شده‌ی ايران در فهرست ميراث جهانی است. اهميت اين محوطه‌ی تاريخی به عنوان مهم‌ترين اثر به‌جای‌مانده از دوران حکومت ايلامی، قدمت ٣٠٠٠ ساله‌ی آن همراه با جاذبه‌های طبيعی از جمله عوامل مؤثر در به ثبت‌رسيدن اين مجموعه به‌عنوان ميراث جهانی بوده‌اند. فرسايش طبيعی و خسارت‌های ناشی از جنگ ايران و عراق، آسيب‌های فراوانی را متوجه اين شهر کهن نمود. برای جلوگيری از تخريب هر چه بيشتر اين منطقه، در سال ١٩٩٨ ميلادی، توافقی بين سازمان ميراث فرهنگی ايران، يونسکو، بنياد اعتباری ژاپن و مؤسسه‌ی کراتره فرانسه (مؤسسه‌ی بين‌المللی حفاظت از بناهای خشتی)، برای اجرای طرح مطالعاتی حفاظت و مرمت محوطه‌ی تاريخی چغازنبيل در زمينه‌های مختلف علمی صورت گرفت. در راستای اجرای اين طرح، يک پايگاه دائمی پژوهشی شامل آزمايشگاه، بخش حفاظت و مرمت، کتاب‌خانه، بخش رايانه‌ای و بخش مطالعات سفال در قسمت اداری موزه‌ی هفت‌تپه ايجاد و تجهيز شده است.
تهديد چغازنبيل توسط حفاری‌های نفتی
اخيراً گزارش‌هايی درباره حفاری برای اکتشاف نفت در منطقه‌ی چغازنبيل در خبرگزاری‌ها انتشار يافته است. مسئول واحد حقوقی سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری خوزستان هشدار داده است که:

شهر تاريخی چغازنبيل

«شرکت نفت در حريم زيگورات چغازنبيل، اقدام به حفر چاه‌هايی کرده است. اين چاه‌ها در سه مسير انفجاری برای کاوش لا‌يه‌های زيرزمينی اين منطقه حفر شده‌اند. باستان‌شناسان هشدار می‌دهند هرگونه انفجار به تخريب اين اثر باستانی منجر می‌شود»١.

اين خبر دوباره چغازنبيل را در زبان‌ها انداخت و تأثر و نگرانی عميق دوست‌داران و محافظان فرهنگ ايران‌زمين را برانگيخت.
«آيا حفاری‌های نفتی که در سال ١٩٣٥ چغازنبيل را از دل تاريخ بيرون کشيد، اين بار آن را از صفحه‌ی تاريخ محو خواهد کرد؟!»



منابع

- وب سايت خبرگزاری ميراث فرهنگی
- وب سايت موزه‌ی لوور
- وب سايت موزه‌ی بريتانيا
- وب سايت خبری کوروش
- روزنامه‌ی حيات‌نوی اقتصادی، ٣٠ آبان ١٣٨٤
- روزنامه‌ی جوان، ٢٤ شهريور١٣٨٤
- وب سايت چغازنبيل





پاورقی:

١ روزنامه حيات نوی اقتصادی، ٣٠ آبان ١٣٨٤

 

[shz_mohsen]

زیگورات

زیگورات

​

خيلي وقت بود كه ميخواستم راجع به زيگوراتها بدانم تا اينكه اوائل سال 1383 سفري به شهر باستاني كاشان داشتم (قديمي ترين شهر جهان) بين راه كاشان و باغ فين تپه سيلك قرار دارد. بغير از آثار و ظروف بسيار زيبا و قديمي بدست آمده تعدادي اسكلت انسان مشاهده كرديم كه بصورت موزه كوچكي در محوطه سيلك بنمايش گذاشته بودند. در اينجا از آقاي صادق ملك شهميرزادي سرپرست طرح بازنگري سيلك و همكاران محترمشان تشكر ميكنم كه اين اطلاعات مفيد را در اختيار بنده گذاشتند. همچنين ميراث فرهنگي شهرستان كاشان و فرمانداري و ستاد توسعه گردشگري كاشان. از تپه سيلك و زيگورات بجا مانده تصاويري تهيه نموده و بهمراه چند زيگورات ديگر تقديم شما ميشود.

زيگورات چيست؟ زيگورات معماري مذهبي ويژه شهرهاي عمده بين النهرين(عراق كنوني) و ايران بوده است كه بصورت برج مطبق هرمي شكل بنا ميشد. ساخت زيگوراتها از 4200 تا 2500 سال پيش متداول بوده است.

زيگورات بناي خشتي تو پر فاقد فضاهاي داخلي است كه سطح خارجي آن داراي پوششي از آجر است. ابعاد قاعده زيگوراتهامربع و يا مستطيل و اندازه آنها بين 50 در50 يا 40 در 50 متر متغير است. از نظر موقعيت جغرافيايي تا قبل از كشف زيگورات سيلك بين سومر بابل آشور و جنوب غربي ايران توزيع شده اند.براي نخستين بار در فلات مركزي ايران نيز از بقاياي زيگوراتي در سيلك كاشان خاك برداري شده است. تاكنون هيچ يك از زيگوراتهاي شناسايي شده بطور سالم و كامل باقي نمانده است و لذا ارتفاع اصلي آنها مشخص نشده است. دست رسي به فوقاني ترين طبقه زيگورات بوسيله پله كان و يا راه شيب دار صورت مي گرفت. فضاهاي اطراف زيگورات ها را با درختكاري و يا مرغ فضاسازي ميكردند.

كهن ترين زيگورات بين النهرين كهن ترين زيگوراتي كه ناكنون در بين النهرين (عراق كنوني) توسط باستان شناسان خاكبرداري و شناسايي شده است زيگوراتيست كه اورنمو موسس سلسله سوم اور در سال 2100 قبل از ميلاد يعني 4100 سال پيش در شهر باستاني اور محل تولد حضرت ابراهيم نبي بنا كرده بود او اين زيگورات را در كنار معبدي كه براي نيايش خدايان ساخته بود بر پا داشته است. اين زيگورات در اصل داراي سه طبقه بوده است كه در حال حاضر تنها طبقه اول آن باقي مانده است. راه دست رسي به بالاترين طبقه بوسيله سه رشته پلكان رشته پلكان مياني و دو رشته پلكان جانبي صورت ميگرفت. زيگورات با خشت بنا شده بود و پوسته خارجي آن را از آجر ساخته بودند.

زيگورات چغازنبيل اين زيگورات در جنوب غرب ايران و در استان خوزستان نزديك شوش واقع شده است. سالم ترين زيگورات باقي مانده از جهان باستان است. هم از نظر معماري و هم از نظر راه دست رسي به بالاترين طبقه متفاوت از ساير زيگوراتهاست. با خشت ساخته شده كه سطوح خارجي آن با پوششي از آجر پوشانده شده است. اين زيگورات توسط اونتش گل پادشاه دوره ايلام مياني و در حدود 3250 سال پيش ساخته شده است.

منبعdaneshju.ir
​

 

[Bache porroo]

زیگورات

زیگورات

زيگورات چغازنبيل اين زيگورات در جنوب غرب ايران و در استان خوزستان نزديك شوش واقع شده است. سالم ترين زيگورات باقي مانده از جهان باستان است. هم از نظر معماري و هم از نظر راه دست رسي به بالاترين طبقه متفاوت از ساير زيگوراتهاست. با خشت ساخته شده كه سطوح خارجي آن با پوششي از آجر پوشانده شده است. اين زيگورات توسط اونتش گل پادشاه دوره ايلام مياني و در حدود 3250 سال پيش ساخته شده است.

محوطه تاريخی چغازنبيل در جنوب غربی ايران، استان خوزستان، 35 كيلومتری جنوب شرقی شهر باستانی شوش، در طول جغرافيايی 48 دقيقه و 30 ثانيه و عرض جغرافيایی 32 دقيقه قرار گرفته است. بلندترين نقطه اين مجموعه كه قله معبد بزرگ آن می‌باشد حدود 90 متر از سطح دريا ارتفاع دارد.
اين شهر در اوايل قرن 13 قبل از ميلاد توسط پادشاه ايلامی "اونتاش نپيريشا" (Untash Napirisha) در نزديكی رود دز ساخته شده و "دوراونتاش" (Dur Untash) ناميده می‌شده است. دوراونتاش به معناي قلعه اونتاش می‌باشد. در بعضی از متون ميخی اين شهر "ال اونتاش" (Al Untash) ذكر شده كه به معنی شهر اونتاش است. در مركز شهر معبد عظيمی بصورت مطبق بنا شده كه امروزه دو طبقه از آن هنوز پابرجاست. اين معبد موسوم به "ذيقورات" می‌باشد که به دو تن از خدايان بزرگ ايلاميان يعنی "اينشوشيناك" و "نپيريشا" اهدا شده است. معبد چغازنبيل بزرگترين اثر معماری بر جاي مانده از تمدن ايلامی است كه تا كنون شناخته شده است.
دورتا دور ذيقورات را ديواري احاطه مي‌كرده كه در مجاورت آن در جبهه شمال غربي معابدي براي خدايان "كريريشا", "ايشني‌كرب" و "هومبان" بنا شده است. همچنين معابد ديگري در جبهه شمال شرقي قرار داشته‌اند. مجموعه اين معابد توسط حصار ديگري احاطه مي‌شده است.
در خارج از اين حصار بقاياي اندکي از خانه‌هاي شهر در سطح زمين ديده مي‌شوند. دورتادور شهر سومين ديوار قرار داشته كه كل شهر را محصور مي‌كرده است. طول اين حصار خارجي حدود چهار كيلومتر مي‌باشد. در زاويه شرقي شهر و در نزديكي حصار خارجي، كاخ‌هاي شاهي قرار داشته‌اند.
در زير يكي از اين كاخ‌ها پنج مقبره زيرزميني كشف شده است كه احتمالا به خانواده شاهي تعلق داشته‌اند. در طرف مقابل شهر و بر روي ضلع شمال غربي حصار خارجي مخزني براي آب موجود است.
دو دوره مشخص ساختماني در برپايي ذيقورات رديابي شده است در مرحله اول، طبقه نخست به صورت اتاق‌هايي پيرامون يک حياط مرکزي ساخته شده است و در مرحله بعد حجم‌هاي مربوط به طبقات در ميان حياط مرکزي ساخته شده‌اند.....

 

[daniyal_1266]

زیگورات چغازنبیل

زیگورات چغازنبیل

چُغازَنبیل نیایشگاهی است باستانی که در زمان ایلامیها ساخته شده است. چغازنبیل بخش به‌جا مانده از شهر دوراونتش است.
این سازه در ۱۹۷۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو جای‌گرفت.
جایگاه

چغازنبیل در جنوب غربی ایران و در استان خوزستان جای‌گرفته‌است. این سازه در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر باستانی شوش در طول جغرافیایی ۴۸ دقیقه و ۳۰ ثانیه و پهنای جغرافیایی ۳۲ دقیقه می‌باشد.
تاریخچه


این نیایشگاه توسط اونتاش گال (پیرامون ۱۲۵۰ پ.م.)، پادشاه بزرگ عیلام، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شهر شوش، ساخته شده است.
مکان جغرافیایی زیگورات (معبد هرمی شکل چند طبقه)چغازنبیل در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه می باشد . ( در محور اصلی شوش به اهواز ) بلندی آغازین آن ۵۲ متر و ۵ طبقه بوده است. امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها ۲ طبقه و نیم از آن باقی مانده است. «چغازنبیل» که نام باستانی این بنا بشمار می‌آید، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه چُغا (به معنای تپه در زبان لری) و زنبیل است که اشاره ای است به مکان معبد که سابقا تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند. این مکان نزد باستانشناسان به دور-اونتَش معروف است که به معنای دژِ اونتش است. اونتاش گال پادشاه عیلامی است که دستور ساخت این شهر مذهبی را داده است. بنای چغازنبیل در میانه این شهر واقع شده است و مرتفع‌ترین بخش آن است.
این نیایشگاه توسط اونتاش گال (پیرامون ۱۲۵۰ پ.م.)، پادشاه بزرگ عیلام، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شهر شوش، ساخته شده است.
مکان جغرافیایی زیگورات (معبد هرمی شکل چند طبقه)چغازنبیل در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه می باشد . ( در محور اصلی شوش به اهواز ) بلندی آغازین آن ۵۲ متر و ۵ طبقه بوده است. امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها ۲ طبقه و نیم از آن باقی مانده است. «چغازنبیل» که نام باستانی این بنا بشمار می‌آید، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه چُغا (به معنای تپه در زبان لری) و زنبیل است که اشاره ای است به مکان معبد که سابقا تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند. این مکان نزد باستانشناسان به دور-اونتَش معروف است که به معنای دژِ اونتش است. اونتاش گال پادشاه عیلامی است که دستور ساخت این شهر مذهبی را داده است. بنای چغازنبیل در میانه این شهر واقع شده است و مرتفع‌ترین بخش آن است.
file:///C:/DOCUME%7E1/Daniyal/LOCALS%7E1/Temp/moz-screenshot.jpgچغازنبیل جزوه معدود بناهای ایرانی است که در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. ضمناً در بعضی از کتب تاریخی نام قدیمی شوش، چغازنبیل نامیده شده است.

 

[doomann]

وارد جاده خاکی ای می شوی که نا خود آگاه ترس وجودت را فرامیگیرد . کمی جلوتر می روی . فکر اینکه روزی عیلامیان اینجا بوده اند غیر قابل تصور است . از دور تابلوی به سمت معبد چغازنبیل را که می بینی کمی آرام میگیری ..

چند کیلومتر بعد از این تابلوی ساده و محقر با عظمتی از خشت خام و آجر های لعاب دار مواجه می شوی که زمینی با کفپوش دارد و تازه تو تنها 4 طبقه از آن بنای با عظمت را می بینی...​

به خودت جرات میدهی . جلوتر می روی ... هر کتاب تاریخ معماری را که ورق زده باشی می بینی که اولین تاق قوسی در همین مکان بوجود آمده و حالا از نزدیک لمسش می کنی​

نزدیک تر و نزدیک تر میشوی و میبینی که دور تا دور این بنا ی مربع شکل که حدود 103متر در 103 متر هست آجرهای مرتب و یکنواختی هست که اگر کمی خط میخی بلد باشی یا عیلامی می توانی بخوانی که روی تک تک این اجرها کسانی که در صدد خراب کردن این معبد بکوشند نفرین شده اند و لعنت ایزد بر آنها فرستاده شده است ...
از یاد نبرید مساحت 103 در 103 متر و تک تک این آجرها که دانه به دانه نوشته ها رویشان حک شده اند ...​

آری اینجا جایی است که ناودان دارد برای اینکه آب باران عظمت بنا را از بین نبرد . آجر های لعابکاری دارد برای اینکه ضربه پای وحوش و انسان دیواره ها را از بین نبرد و تصفیه خانه دارد برای داشتن آبی گوارا ، تنبوشه دارد برای هدایت آب به معبد و ...

باور نمی کنی در جهنم گرمای این خطه در برگشت منظره ایی می بینی از رود دز که تو را به یاد جنگلهای شمال می اندازد ...​

و در موزه آن که چند کیلومتر دورتر از آنجاست و در محلی است به نام هفت تپه آثار به جا مانده از عیلامیان و ماکت این بنا را می توانی ببینی ...

دور ور بر هفت تپه زیگوراتهای زیادی هست که البته به اندازه چغازنبیل معروف نیستند و بی نام نشان زیر باد و باران منتظر فنا شدن در قلب تاریخ هستند ...​

باور این موضوع کمی سخت است که روزی چغازنبیل در دامان کپه ای از خاک مدفون بوده است ...​

و به دست مردی به نام رومن گریشمن به ایرانیان و جهانیان تقدیم شده و جان تازه ایی گرفته است​

(نشسته نفر اول سمت راست )​

و در نهایت حاصل کار رومن از سال 1351 تا 1962 به اتفاق تمام آنهایی که در عکسهای گریشمن حکم مقیاس انسانی و منجیان چغا زنبیل را داشتند به اینجا رسید ...​

((قسمتی از سفرنامه خودم در سفر به استان خوزستان ( عکسهای سری اول مربوط به برداشت خودم از بناها بوده و عکسهای سیاه و سفید از گروه تحقیقاتی گریشمن در سال 1964 و در اختیار گروه بازسازی و مرمت چغازنبیل قرارگرفته است .))​

 

[JMSBeta]

زیگورات چغازنبیل

زیگورات چغازنبیل

زیگورات چغازنبیل؛ تبلور معماری مقدس
​

بناهای مقدس بر مبنای فلسفه‌ای كه از اعتقاد آدمیان برمی‌خیزد، ساخته می‌شوند. زیگورات چغازنبیل از همین دست بناهای مقدس است كه عناصر تفكر آمیخته با تقدس در آن دیده می‌شوند.

​

زیگورات چغازنبیل بنایی است چندطبقه و به صورت مربع كه طبقه اول آن از طبقات بالایی بزرگتر و وسیعتر است. اطراف این بنای مربع شكل، حصارهای دایره‌‌ای وجود دارند كه تداعی كننده تركیب مربع و دایره در وجود این بنای مقدسند. از این لحاظ، زیگورات چغازنبیل شبیه به خانه كعبه است. خانه كعبه بنایی سیاه و مربع (مكعب) شكل است كه مسلمانان با لباس سفید احرام به دور آن دایره‌وار می‌چرخند.
​

بنای زیگورات‌ها، اهرام، استوپاها، پاگوداها و بناهای «ماندالا» شكل كه همگی از بناهای مقدس به شمار می‌روند، از یك فلسفه همانند پیروی می‌كنند. در همه این‌ بناها، ساختمان‌هایی بلند از زمین به سوی آسمان و از فرش به سوی عرش می‌روند كه به نوعی تداعی‌گر كوه هستند و همه آن‌ها فضای مقدسی هستند كه تصور می‌شده در مركز عالم قرار گرفته‌اند.
​

بنا به اعتقادات اسلامی، در «مجمع التواریخ و القصص» و مأخذهای دیگر آمده است كه سنگ‌های خانه كعبه را فرشتگان از پنج كوه مقدس و حجرالاسود را از بهشت آورده‌اند. از آن پنج كوه نام طور سینا، طور زیتا (زیتون)، كوه جودی و كوه حرا مشخصا آمده است. این كوه‌ها از آن جهت مقدس‌ شمرده شده‌اند كه نظركرده خداوند بودند و پای پیغمبران به آنها رسیده بود: موسی و طور سینا، نوح و كوه جودی، عیسی و كوه زیتا، محمد و كوه حرا. در قاره آسیا و در نزدیكی اولان‌باتور، پایتخت مغولستان كوهی هست كه مغول‌ها آن را «بوگدوال» نام گذارده‌اند: به معنای «كوه خدا».
​

در واقع زیگورات‌ها، اهرام، مقابر و بناهای برجی شكل، گنبدها و معابد چندین طبقه بلند، پاگوداها و استوپاها، در همه جا نمادی از كوه و آسمان بودند. این موضوع در سرزمین‌هایی كه به طور طبیعی فاقد كوه بودند، بیشتر مشهود است، همانند: بین‌النهرین، مصرسفلی، جنگل‌های مكزیك و پرو.
​

بنای زیگورات چغازنبیل، مربعی شكل است كه حصارهای دایره‌ای به دور آن دیده می‌شوند. عدد چهار به عنوان عددی مقدس در معماری: چهار نشان‌دهنده چهار جهت اصلی، چهار فصل سال، اضلاع مربع، بازوان صلیب، چهار عنصر، چهار ستون عالم، چهار منزل قمر، چهار مزاج، چهار بهشت و... است.​

چهار در عهد قدیم، عددی نمادین است. مثل چهار رودخانه بهشت كه صلیبی شكل هستند، چهار بخش زمین و غیره. از دورترین اعصار، حتی اعصار نزدیك به پیش از تاریخ، از چهار برای نشان دادن آنچه مستحكم، ملموس و محسوس است، استفاده می‌شد. چهار به گونه‌ای، رقمی الهی است. در بسیاری از موارد، ‌هاله دور سر حضرت عیسی، چهار پرتو دارد یا به چهار بخش شده است. وجود عدد چهار در معماری مذهبی بسیار مشاهده می‌شود. طرح‌هایی كه از بهشت كشیده شده، مربع (مستطیل) شكل و دارای چهار درب هستند. مساجد ایرانی ـ اسلامی گاه چهار ایوانی (در چهار ضلع) هستند. زیگورات معبد چغازنبیل هم دارای چهار درب ورودی است. ​

زیگورات: تشبیه معابد به كوه‌های كیهانی در فرهنگ بابلیان جایگاه خاصی دارد و این ویژگی را در قالب فرم زیگورات‌های آنان می‌توان دید كه صعود از آن را رسیدن به قله عالم می‌دانستند. کلمه زیگورات یا زیقورات از فعل آکدی «زقارو» (Zegharoo) به معنای بلند و برافراشته ساختن، گرفته شده است. زیگورات بنایی چند طبقه است که مساحت هر طبقه از طبقه پایینی کوچکتر است؛ بنابراین، نمای هر طرف آن به شکل یک پلکان است. این زیگورات‌ها محل نگهداری مجسمه خدایان و انجام مراسم مذهبی بوده‌اند.​

زیگورات چغازنبیل: اكنون با توضیحاتی كه داده شد و مطالبی كه در زیر ارایه می‌شود، درخواهیم یافت كه معماری و بنای زیگورات چغازنبیل بر پایه تفكری مقدس شكل گرفته است. مهمترین معبد شهر باستانی دوراونتاش، زیگوراتی است که در مرکز شهر قرار دارد. این زیگورات وقف خدایان «اینشوشیناک» و «ناپیراشا» (گال) شده است. «گیرشمن» بر پایه تجربیات خود و شواهد موجود معتقد بود که این زیگورات در زمان آبادانی پنج طبقه داشته و ارتفاع آن حدود 52 متر بوده که تنها 5/2 طبقه از آن با ارتفاع 23 تا 24 متر پابرجاست. ​

برخلاف زیگورات‌های بین‌النهرین که هر طبقه را روی طبقه قبلی می‌ساختند، در این زیگورات ساخت هر طبقه از سطح زمین آغاز شده است. طبقه اول این زیگورات مربعی شکل و طول هر ضلع آن برابر با 2/102 متر یعنی تقریباً برابر طول یک زمین فوتبال است. جهات گوشه‌‌های زیگورات منطبق با چهار جهت اصلی یعنی شمال، جنوب، شرق و غرب است.
​

معبد اعلی که در بالاترین طبقه زیگورات یعنی طبقه پنجم بوده اكنون از بین رفته است، اما به نظر می‌رسد مجسمه خدایان ناپیراشا و اینشوشیناک در این معبد نگهداری می‌شده. در هنگام خاکبرداری از زیگورات هفتاد آجر نبشته‌دار پیدا شد که روی آنها به زبان ایلامی و اکدی مطالبی بوده که نشان می‌دهد این معبد جایگاه خدایان ناپیراشا و اینشوشیناک بوده است. در وسط هر یک از چهار ضلع زیگورات پلکانی وجود دارد و هر یک از آنها با دروازه‌ای مسدود می‌شده است. این پله‌ها راه صعود به طبقات بالاتر بوده‌اند.

یکی از راه‌های محاسبه تعداد طبقات زیگورات در نظر گرفتن شیب همین پله‌ها است. بدین معنی که اگر پله‌ها با همین شیب به سمت بالا ادامه پیدا کنند، در طبقه پنجم به نزدیکی مرکز زیگورات، یا ورودی معبد اعلی می‌رسد. در بدنه زیگورات چغازنبیل، پس از هر ده ردیف آجر ساده یک ردیف آجر نبشته‌دار به کار برده شده است. تا سال 1965 در شهر دورانتاش 5275 آجر نبشته و خشت نبشته به زبان‌های ایلامی و آکدی کشف شده است. 659 عدد از این آجرها بر بدنه زیگورات باقی مانده‌اند. این نوشته‌ها از وجود ادبیاتی بسیار قوی در 3250 سال پیش در سرزمین ایلام حکایت می‌کند.
​

زیگورات چغازنبیل درون حصارهای دایره‌ای شكل قرار گرفته است. حصار، دیوار و حلقه سنگ‌چین كه مكان‌های مقدس را در بر می‌گیرند، جزو كهن‌ترین ساختارهای معماری حرم‌ها به شمار می‌روند. ​

این زیگورات در سی کیلومتری جنوب شهرستان دزفول واقع است​

 

[سعید معمار]

زیگورات

زیگورات

زیگورات معماری مذهبی ویژه شهرهای عمده بین النهرین(عراق كنونی) و ایران بوده است كه بصورت برج مطبق هرمی شكل بنا میشد. ساخت زیگوراتها از ۴۲۰۰ تا ۲۵۰۰ سال پیش متداول بوده است. ● زیگورات چیست؟خیلی وقت بود كه میخواستم راجع به زیگوراتها بدانم تا اینكه اوائل سال ۱۳۸۳ سفری به شهر باستانی كاشان داشتم (قدیمی ترین شهر جهان) بین راه كاشان و باغ فین تپه سیلك قرار دارد. بغیر از آثار و ظروف بسیار زیبا و قدیمی بدست آمده تعدادی اسكلت انسان مشاهده كردیم كه بصورت موزه كوچكی در محوطه سیلك بنمایش گذاشته بودند. در اینجا از آقای صادق ملك شهمیرزادی سرپرست طرح بازنگری سیلك و همكاران محترمشان تشكر میكنم كه این اطلاعات مفید را در اختیار بنده گذاشتند. همچنین میراث فرهنگی شهرستان كاشان و فرمانداری و ستاد توسعه گردشگری كاشان. از تپه سیلك و زیگورات بجا مانده تصاویری تهیه نموده و بهمراه چند زیگورات دیگر تقدیم شما میشود.زیگورات معماری مذهبی ویژه شهرهای عمده بین النهرین(عراق كنونی) و ایران بوده است كه بصورت برج مطبق هرمی شكل بنا میشد. ساخت زیگوراتها از ۴۲۰۰ تا ۲۵۰۰ سال پیش متداول بوده است.زیگورات بنای خشتی تو پر فاقد فضاهای داخلی است كه سطح خارجی آن دارای پوششی از آجر است. ابعاد قاعده زیگوراتهامربع و یا مستطیل و اندازه آنها بین ۵۰ در۵۰ یا ۴۰ در ۵۰ متر متغیر است. از نظر موقعیت جغرافیایی تا قبل از كشف زیگورات سیلك بین سومر بابل آشور و جنوب غربی ایران توزیع شده اند.برای نخستین بار در فلات مركزی ایران نیز از بقایای زیگوراتی در سیلك كاشان خاك برداری شده است. تاكنون هیچ یك از زیگوراتهای شناسایی شده بطور سالم و كامل باقی نمانده است و لذا ارتفاع اصلی آنها مشخص نشده است. دست رسی به فوقانی ترین طبقه زیگورات بوسیله پله كان و یا راه شیب دار صورت می گرفت. فضاهای اطراف زیگورات ها را با درختكاری و یا مرغ فضاسازی میكردند.● كهن ترین زیگورات بین النهرینكهن ترین زیگوراتی كه ناكنون در بین النهرین (عراق كنونی) توسط باستان شناسان خاكبرداری و شناسایی شده است زیگوراتیست كه اورنمو موسس سلسله سوم اور در سال ۲۱۰۰ قبل از میلاد یعنی ۴۱۰۰ سال پیش در شهر باستانی اور محل تولد حضرت ابراهیم نبی بنا كرده بود او این زیگورات را در كنار معبدی كه برای نیایش خدایان ساخته بود بر پا داشته است. این زیگورات در اصل دارای سه طبقه بوده است كه در حال حاضر تنها طبقه اول آن باقی مانده است. راه دست رسی به بالاترین طبقه بوسیله سه رشته پلكان رشته پلكان میانی و دو رشته پلكان جانبی صورت میگرفت. زیگورات با خشت بنا شده بود و پوسته خارجی آن را از آجر ساخته بودند.● زیگورات چغازنبیلاین زیگورات در جنوب غرب ایران و در استان خوزستان نزدیك شوش واقع شده است. سالم ترین زیگورات باقی مانده از جهان باستان است. هم از نظر معماری و هم از نظر راه دست رسی به بالاترین طبقه متفاوت از سایر زیگوراتهاست. با خشت ساخته شده كه سطوح خارجی آن با پوششی از آجر پوشانده شده است. این زیگورات توسط اونتش گل پادشاه دوره ایلام میانی و در حدود ۳۲۵۰ سال پیش ساخته شده است.● زیگورات دور شاروكینزیگوراتی كه در پایتخت آشور و در دورشاروكین بنا شده بود اولین زیگوراتی بود كه توسط باستان شناسان شناسایی گردید. سارگون دوم پادشاه آشور میانی در حدود ۲۷۰۰ سال پیش این زیگورات را بنا كرد. بنظر میرسد راه دست رسی به بالاترین طبقه بوسیله شیب مارپیچ صورت میگرفت. سه طبقه اول این زیگورات باقی مانده است كه بترتیب از پایین به بالا به رنگهای سفید سیاه و قرمز رنگ آمیزی شده بودند.هر چند بقایای طبقات بالاتر مشخص نشده است ولی با توجه به نظم رنگها رنگ طبقات بالاتر باید به ترتیب آبی نارنجی نقره ای و طلایی بوده باشد.از ۳۲ زیگوراتی كه تاكنون در ایران و عراق بر اساس متون تاریخی (۱۱) و بر اساس كشفیات باستان شناسی (۲۱) شناسایی شده اند ۵ زیگورات در ایران و ۲۷ زیگورات در عراق قرار دارند كه زیگورات سیلك كهن ترین آنهاست.● زیگورات سیلك كاشان؛ كهن ترین زیگورات جهانسازنده این زیگورات مشخص نشده است ولی در فاصله بین سالهای ۴۷۰۰ تا ۴۵۰۰ سال پیش ساخته شده است یعنی در زمانی كه ابتدای استفاده از خط برای نگارش بوده است. برای ساخت این زیگورات كه از سه سكو یكی بر بالای دیگری تشكیل شده است از بیش از ۱۲۵۰۰۰۰ خشت به ابعاد ۳۵در۳۵در۱۵ سانتی متر استفاده شده است. ارتفاع واقعی این زیگورات مشخص نیست ولی آنچه كه از آن باقی مانده است امروزه سطح بالاترین سكوی آن ۱۴ متر از سطح زمینهای اطراف ارتفاع دارد. راه دست رسی به بالاترین طبقه بوسیله شیبی ملایم صورت میگرفته است.
افشین معماریان

 

[alireza arc]

زیگورات

زیگورات

خيلي وقت بود كه ميخواستم راجع به زيگوراتها بدانم تا اينكه اوائل سال 1383 سفري به شهر باستاني كاشان داشتم (قديمي ترين شهر جهان) بين راه كاشان و باغ فين تپه سيلك قرار دارد. بغير از آثار و ظروف بسيار زيبا و قديمي بدست آمده تعدادي اسكلت انسان مشاهده كرديم كه بصورت موزه كوچكي در محوطه سيلك بنمايش گذاشته بودند. در اينجا از آقاي صادق ملك شهميرزادي سرپرست طرح بازنگري سيلك و همكاران محترمشان تشكر ميكنم كه اين اطلاعات مفيد را در اختيار بنده گذاشتند. همچنين ميراث فرهنگي شهرستان كاشان و فرمانداري و ستاد توسعه گردشگري كاشان. از تپه سيلك و زيگورات بجا مانده تصاويري تهيه نموده و بهمراه چند زيگورات ديگر تقديم شما ميشود.​

​

زيگورات چيست؟​

زيگورات معماري مذهبي ويژه شهرهاي عمده بين النهرين(عراق كنوني) و ايران بوده است كه بصورت برج مطبق هرمي شكل بنا ميشد. ساخت زيگوراتها از 4200 تا 2500 سال پيش متداول بوده است.​

زيگورات بناي خشتي تو پر فاقد فضاهاي داخلي است كه سطح خارجي آن داراي پوششي از آجر است. ابعاد قاعده زيگوراتهامربع و يا مستطيل و اندازه آنها بين 50 در50 يا 40 در 50 متر متغير است. از نظر موقعيت جغرافيايي تا قبل از كشف زيگورات سيلك بين سومر بابل آشور و جنوب غربي ايران توزيع شده اند.براي نخستين بار در فلات مركزي ايران نيز از بقاياي زيگوراتي در سيلك كاشان خاك برداري شده است. تاكنون هيچ يك از زيگوراتهاي شناسايي شده بطور سالم و كامل باقي نمانده است و لذا ارتفاع اصلي آنها مشخص نشده است. دست رسي به فوقاني ترين طبقه زيگورات بوسيله پله كان و يا راه شيب دار صورت مي گرفت. فضاهاي اطراف زيگورات ها را با درختكاري و يا مرغ فضاسازي ميكردند.​

كهن ترين زيگورات بين النهرين​

كهن ترين زيگوراتي كه ناكنون در بين النهرين (عراق كنوني) توسط باستان شناسان خاكبرداري و شناسايي شده است زيگوراتيست كه اورنمو موسس سلسله سوم اور در سال 2100 قبل از ميلاد يعني 4100 سال پيش در شهر باستاني اور محل تولد حضرت ابراهيم نبي بنا كرده بود او اين زيگورات را در كنار معبدي كه براي نيايش خدايان ساخته بود بر پا داشته است. اين زيگورات در اصل داراي سه طبقه بوده است كه در حال حاضر تنها طبقه اول آن باقي مانده است. راه دست رسي به بالاترين طبقه بوسيله سه رشته پلكان رشته پلكان مياني و دو رشته پلكان جانبي صورت ميگرفت. زيگورات با خشت بنا شده بود و پوسته خارجي آن را از آجر ساخته بودند.​

​

زيگورات چغازنبيل​

اين زيگورات در جنوب غرب ايران و در استان خوزستان نزديك شوش واقع شده است. سالم ترين زيگورات باقي مانده از جهان باستان است. هم از نظر معماري و هم از نظر راه دست رسي به بالاترين طبقه متفاوت از ساير زيگوراتهاست. با خشت ساخته شده كه سطوح خارجي آن با پوششي از آجر پوشانده شده است. اين زيگورات توسط اونتش گل پادشاه دوره ايلام مياني و در حدود 3250 سال پيش ساخته شده است.​

زيگورات دور شاروكين​

زيگوراتي كه در پايتخت آشور و در دورشاروكين بنا شده بود اولين زيگوراتي بود كه توسط باستان شناسان شناسايي گرديد. سارگون دوم پادشاه آشور مياني در حدود 2700 سال پيش اين زيگورات را بنا كرد. بنظر ميرسد راه دست رسي به بالاترين طبقه بوسيله شيب مارپيچ صورت ميگرفت. سه طبقه اول اين زيگورات باقي مانده است كه بترتيب از پايين به بالا به رنگهاي سفيد سياه و قرمز رنگ آميزي شده بودند.هر چند بقاياي طبقات بالاتر مشخص نشده است ولي با توجه به نظم رنگها رنگ طبقات بالاتر بايد به ترتيب آبي نارنجي نقره اي و طلايي بوده باشد.​

از 32 زيگوراتي كه تاكنون در ايران و عراق بر اساس متون تاريخي (11) و بر اساس كشفيات باستان شناسي (21) شناسايي شده اند 5 زيگورات در ايران و 27 زيگورات در عراق قرار دارند كه زيگورات سيلك كهن ترين آنهاست.​

زيگورات سيلك كاشان كهن ترين زيگورات جهان​

سازنده اين زيگورات مشخص نشده است ولي در فاصله بين سالهاي 4700 تا 4500 سال پيش ساخته شده است يعني در زماني كه ابتداي استفاده از خط براي نگارش بوده است. براي ساخت اين زيگورات كه از سه سكو يكي بر بالاي ديگري تشكيل شده است از بيش از 1250000 خشت به ابعاد 35در35در15 سانتي متر استفاده شده است. ارتفاع واقعي اين زيگورات مشخص نيست ولي آنچه كه از آن باقي مانده است امروزه سطح بالاترين سكوي آن 14 متر از سطح زمينهاي اطراف ارتفاع دارد. راه دست رسي به بالاترين طبقه بوسيله شيبي ملايم صورت ميگرفته است.​

​

 

[فهم]

چغازنبیل میراث جهانی یونسکو

چغازنبیل میراث جهانی یونسکو

چغازنبیلمیراث جهانی یونسکو

اطلاعات اثرنام کشور‎ ایران نوع فرهنگی معیارهاiii, ivشماره ثبت۱۱۳منطقه آسیا و اقیانوس آرام تار یخچه تاریخ ثبت۱۹۷۹
چُغازَنبیل نیایشگاهی است باستانی که در زمان عیلامی‌ها و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده‌است. چغازنبیل بخش به‌جا مانده از شهر دوراونتش است.
این سازه در ۱۹۷۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو جای‌گرفت.




جایگاه

موقعیت جخرافیایی

چغازنبیل در جنوب غربی ایران و در استان خوزستان بنا شده‌است. این سازه در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر باستانی شوش در طول جغرافیایی ۴۸ دقیقه و ۳۰ ثانیه و پهنای جغرافیایی ۳۲ دقیقه است.

تاریخچه


عکس هوایی و راهنمای قسمتهای دور اونتاش


این نیایشگاه توسط اونتاش گال (پیرامون ۱۲۵۰ پ.م.)، پادشاه بزرگ ایلام باستان، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شهر شوش، ساخته شده‌است.
مکان جغرافیایی زیگورات چغازنبیل در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت‌تپه که از جاده شوش به اهواز قابل دسترسی است، می‌باشد.
بلندی آغازین آن ۵۲ متر و ۵ طبقه بوده‌است. امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها ۲ طبقه و نیم از آن باقی مانده‌است.
«چغازنبیل» که نام باستانی این بنا است، واژه‌ای محلی و مرکب از دو واژه «چُغا» (در زبان لری به معنی «تپه») و زنبیل (به معنی «سبد») است که اشاره‌ای است به مکان معبد که تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند. این مکان نزد باستان‌شناسان به «دور-اونتَش» معروف است که به معنای «دژِ اونتش»» است.
اونتاش گال پادشاه ایلام باستان است که دستور ساخت این شهر مذهبی را داده‌است. بنای چغازنبیل در میانه این شهر واقع شده‌است و مرتفع‌ترین بخش آن است.

بروشور راهنمای مجموعه، سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۸۶.


این نیایشگاه توسط اونتاش ناپیریش (حدود ۱۲۵۰ پ.م.)، پادشاه بزرگ ایلام باستان، و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، الهه نگهبان شهر شوش، ساخته شده‌است. و در حمله سپاه خونریز آشور بانیپال به همراه تمدن ایلامی ویران گردید. سده‌های متمادی این بنا در زیر خاک به شکل زنبیلی واژگون مدفون بود تا اینکه به دست رومن گیرشمن فرانسوی در زمان پهلوی دوم از آن خاکبرداری گردید. گرچه خاکبرداری از این بنای محدب متقارن واقع شده در دل دشت صاف موجب تکمیل دانش دنیا نسبت به پیشینه باستانی ایرانیان گردید اما پس از گذشت حدود ۵۰ سال از این کشف، دست عوامل فرساینده طبیعی و بی دفاع گذاشتن این بنا در برابر آنها آسیبهای فراوانی را به این بنای خشتی - گلی وارد کرده و خصوصا باقیمانده طبقات بالایی را نیز دچار فرسایش شدید کرده‌است.
چغازنبیل جزو معدود بناهای ایرانی است که در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌است. در بعضی از کتب تاریخی نام قدیمی شوش، چغازنبیل نامیده شده‌است.

 

[salar salarzehi]

زیگورات بنایی مقدس

زیگورات بنایی مقدس

سلام خدمت تمامی دوستان خوبم در انجمن

http://www.www.www.iran-eng.ir/attachment.php?attachmentid=18971&stc=1&d=1268589917​

زيقورات=زیگورات=کلمه‌ای در زبان آکدی Akkadi یکی از زبان‌های بین‌النهرینی "زیقوره"زقارو" Zegharoo =بنای کوه مانند مقدسی با روند کاهشی سطح طبقات-،فاقد فضاهاي داخلي- ابعاد قاعده زيگوراتها مربع و يا مستطيل و اندازه آنها بين 50 در50 يا40 در 50 متر متغير است ارتفاع اصلي نا مشخص-دسترسي به فوقاني ترين طبقه زيگورات بوسيله پله كان و يا راه شيب دار -فضاهاي اطراف زيگورات ها را با درختكاري و يا مرغ فضاسازي مي كردند بنای خشتی توپربه شکل پلکان- همچون موجود زنده ای که از خاک آفريده شده و به سوی آسمان پيش می رود.زیگورات را بر بلندی‌ها می‌ساختند-32 زيگورات در منطقه بين النهرين و فلات ايران- نماي هر طرف آن به شکل يک پلکان است. زيگورات‌ها محل نگهداري مجسمه خدايان و انجام مراسم مذهبي بوده‌اند


معنا= بلند و بر افراشته ساختن. صعود به آسمان - پله پله تا آسمان-قدم قدم از فضای ناهمگون اطراف جدا شوی، به پيش روی تا به سرای پاک آسمانی برسی- در زبان سومري به معني كوه و بلندي -معبد بالاي زيگورات را «شخورو» مي‌ناميدند كه به معني «اتاق انتظار» با «اتاق گذرگاه» بود. رایج‌ترین تصور در مورد زیگورات آن است که این معابد در حقیقت پلکانی بزرگ برای رسیدن به خدا یا خدایان مورد پرستش مردمان آن شهر بوده‌اند.

.
تقدس کوه:کوه نمادی برای گذر از يک مرحله و همنشينی با ايزدان-کوه در مرکز عالم واقع است و در نقش قله‌ی بهشت -از لحاظ نمادگرایی، کوه مرتفع‌ترین نقطه زمین و نقطه تلاقی آسمان و زمین است-حفاظت‌گاه و منزل ایزدان -نمادی محوری و مرکزی، به معنی گذر از یک مرحله به مرحله دیگر و مکان هم‌نشینی با ایزدان -باورهای قدیمی= بالای هر کوهی خدا ايستاده است فرود آمدن کشتی نوح بر کوه- در قصص انبيا سخن گفتن خدا با پيامبران در اين واد مقدس که اولين معبد انسان بوده و هست.كوه در اسطوره‌ي توفان نوح، نقش نجات دهنده‌ي انسان‌‌ها و جانوران را دارد-يكي از موضوعات نقاشي شده روي سفالينه‌هاي باقي مانده از دوران باستان، مربوط به شكل‌هايي است كه كوه را تداعي مي‌كنند. كوه يك معبد طبيعي و شايد اولين معبد انسان باشد-مكاني براي عزلت نشيني و انجام كارهاي روحي
عروج به كوه‌ها و فضاهاي مرتفع، انسان را از زمين دور كرده و به آسمان نزديك مي‌كند و در واقع او را متعالي‌تر مي‌كند.

تقدس عدد 4:
مولفان کتاب تورات، چهار پیامبر بزرگ هستند که عبارتند از: اشعیا، ارمیا، حزقیال و دانیال
چهار تعداد حروف الله است-.." بسم‌الله الرحمن الرحیم، چهار کلام دارد-نام آدم ADAM‌نیز نماینده عدد چهار است-در فرهنگ سرخپوستی، عدد چهار، چهار جهت اصلی و چهار باد را نشان می‌دهد -در مسیحیت، چهار عدد جسم و سه عدد جان است-در مصر باستان، چهار عدد مقدس زمان است و سقف آسمان را چهار ستون نگاه می‌دارد و چهار پسر هوروس از چهار جهت اصلی نگهداری می‌کنند-عدد چهار واقعاً نشان دهنده مرحله جدیدی در درک اعداد است. ما به آسانی می‌توانیم یک، دو، سه یا چهار شیء را تشخیص بدهیم بدون آن‌که نیازی به شمردن آ‌ن‌ها باشد، ولی اگر تعداد بیش از چهار تا باشد باید آن‌ها را بشمریم تا بگوئیم که چند تا هستند-وجود عدد چهار در معماری مذهبی -طرح‌هایی که از بهشت کشیده شده، مربع (مستطیل) شکل و دارای چهار درب هستند. مساجد ایرانی ـ اسلامی گاهی اوقات چهار ایوانی (در چهار ضلع) هستند. "استوپا" به معنای تپه، معماری مربوط به بودایی‌هاست که دارای چهار درب بزرگ در برابر چهار جهت اصلی است. زیگورات معبد چغازنبیل هم دارای چهار درب ورودی است-در هند، چهار عدد مقدس "ودا"هاست که به چهار بخش سرودها، طلسمات، آئین‌ها و نظریات تقسیم شده است-. در نپال مردم به چهار کتاب مقدس ایمان دارند-. در کتاب مقدس، به ویژه در مکاشفات، عدد چهار، نشانه تمامیت است-

معرفي چند زيگورات‌:
بزرگ‌ترين زيگورات باقي‌مانده در ال – اونتاش – ناپيريشه Al Untas Napirisa (چغازنبيل امروزي) واقع در عيلام باستان (در نزديكي شهر شوش امروزي)-زيگورات خداي ماه، نانا -Nanna در اورUr - زیگورات سیلک کاشان (Sialk)،زیگورات‌های ده نو و جیرفت. زیگورات چغازنبیل (Chogha Zanbil)

 

[salar salarzehi]

زیگورات بنایی مقدس

زیگورات بنایی مقدس

3، 5 يا 7 طبقه با ارتفاع تا 100 متر و از رنگ سياه در طبقه پايين به رنگ طلايی در بالاترين طبقه می رسند. روی بدنه زيگوراتها= نوشته هايی برای معرفی بنا، توضيح علت ساخت و بانی و سازنده آن حک ميشده که وسيله ارتباط با زمانهای تا 5000 سال قبل را برايمان ميسر کرده است.

زيگورات دارای طبقات مجزا بوده که راههای دسترسی متفاوت دارند و اجازه ورود به هر طبقه از دروازه ورودی آن مشخص بوده است. ​

​

فرم زیگورات‌ صعود از آن را رسیدن به قله عالم می‌دانستند-
​

زیگورات‌های بین‌النهرین که هر طبقه را روی طبقه قبلی در این زیگورات ساخت هر طبقه از سطح زمین آغاز شده است. طبقه اول این زیگورات مربعی شکل و طول هر ضلع آن برابر با 2/102 متر یعنی تقریباً برابر طول یک زمین فوتبال است. جهات گوشه‌‌های زیگورات منطبق با چهار جهت اصلی یعنی شمال، جنوب، شرق و غرب است.


زیگورات بنایی کوه مانند:
1-آدمیان قله کوه را نزدیک‌ترین مکان به آسمان می‌دانسته‌اند و سعی می‌کرده‌اند که مسکن‌های خود را بر بلندترین نقطه کوه کیهانی بسازند، تا رسیدن به آسمان شدنی باشد-
2-کوه نشانه ی قداست بود :پیامبر اسلام در بالای کوه حرا و در غار حرا جبرائیل را دید و پبام الهی را شنید. موسی ده فرمان خداوند را در کوه سینا دریافت کرد. اهورامزدا در بالای کوه با زرتشت گفتگو کرد. زئوس خدای خدایان یونانی و فرمانروای آسمان‌ها بر فراز کوه از مادر زاده شد. کشتی نوح بر فراز کوه آرارات جای گرفت- در اساطیر یونان کوه در خلقت بشر موثر بوده، بدین گونه که "پرومتئوس" بنا بر دستور زئوس در محلی موسوم به "پانوپئوس" واقع در چند کیلومتری شمال شرقی کوه دلفی (زیارتگاه آپولون) از خاک رس گل آدم را سرشت و آن را شکل داد و زئوس بدان حیات بخشید. در یونان بلندترین کوه، المپ (olympus) واقع در میان مقدونیه و تسالی بود. زیارتگاه زئوس، خدای خدایان در این کوه بود و اجتماع خدایان نیز در المپ صورت می‌گرفت-کوه "اوشیدرنه" در کنار دریاچه کیانسه جایگاه وحی اهورامزدا به زرتشت است. بر حسب معتقدات ایرانیان، کوه مقدس البرز در میانه زمین واقع و به آسمان پیوسته است. از دوران ساسانی کوه سبلان محل الهام غیبی زردشت تلقی شد. تخت سلیمان در ایران جایگاه حضرت سلیمان شمرده می‌شد. بیستون تغییر شکل داده شده‌ی "بغستان"، به معنای جایگاه خدایان است. "تانگری داغ" در شهرستان کلاله استان گلستان، به معنی "کوه خدا"ست-فوجی‌یاما" مقدس‌ترین کوه ژاپن -. اقوام آزتک برای خدایان خود بر بالای کوه قربانی می‌دادند. در سری‌لانکا, کوه آدم جایگاه فرود حضرت آدم از بهشت است-که سنگ‌های خانه کعبه را فرشتگان از پنج کوه مقدس و حجرالاسود را از بهشت آورده‌اند. از آن پنج کوه نام طور سینا، طور زیتا (زیتون)، کوه جودی و کوه حرا مشخصا ذکر شده است. این کوه‌ها از آن جهت مقدس‌ شمرده شده‌اند که نظر کرده خداوند بودند و پای پیغمبران به آن‌ها رسیده بود: موسی و طور سینا، نوح و کوه جودی، عیسی و کوه زیتا، محمد و کوه حرا-در مکتب یهودیان، کوه سینا جایگاه وحی بود و کوه جودی همان است که طبق روایات، کشتی حضرت نوح بعد از پایان بارندگی بر روی آن قرار گرفت و زندگی جدید جانوران از آن‌جا آغاز شد-. در هیمالایا چند کوه مشهور دارای‌ نام‌های مقدس هستند. معنای "آناپورنا" نخستین8000 متری صعود شده توسط انسان، "الهه‌ی پربرکت" است. "گوساین‌تان" سیزدهمین 8000متری، به معنای "خانه‌ی‌مقدس است". پرفرازترین کوه جهان، "شومولونگما" (اورست) یعنی "الهه‌ی مادر برف‌ها-در نزدیکی اولان‌باتور، پایتخت مغولستان کوهی وجود دارد که مغول‌ها آن را "بوگدوال" نام گذارده‌اند: به معنای "کوه خدا-

مربع و دایره: پیوستگی میان دایره و مربع، همواره نمایانگر آسمان و زمین و پیوستگی آن دو است. اگر دایره نماد آسمان است، مربع نماد زمین است و اگر دایره نماد زمان باشد، مربع نماد مکان است. در معماری ایرانی (اسلامی) مربع به دایره (گنبد) تبدیل می‌شود و این یعنی این‌که از شکلی که ابتدا و انتها و آغاز و پایان دارد به شکلی که نه ابتدا و نه انتها و نه آغاز و نه پایان دارد می‌رسیم. مربع سازی دایره و دایره سازی مربع به معنی استحاله شکل کره‌ای آسمان‌ها به شکل مستطیلی(مربعی) زمین است و بالعکسدر میان نمادهای هندی، مربع صورت مثالی و الگوی نظم در عالم، معیار تناسب و سنجش کامل انسان است.بنیان پرستش‌گاه و هر مکان مقدسی مربع شکل است. مربع در پایه معبد بودایی، مظهر طرح زمین است.یک مثل کنفوسیوسی به این گونه بیان می‌شود : "عمل کردن در مربع یعنی آن‌چه بر خود نمی‌پسندی بر دیگران مپسند" که این مثل به نوبه خود همان شعار طلایی و مشترک در ادیان بزرگ است.قابل ذکر است که بنای زیگورات چغازنبیل، مربعی شکل است که حصارهای دایره‌ای به دور آن دیده می‌شوند

 

[salar salarzehi]

زیگورات بنایی مقدس:زیگورات چغازنبیل

زیگورات بنایی مقدس:زیگورات چغازنبیل

​

در ادامه توضیحات دوست خوبم فهم:چغازنبيل مرکب از دو کلمه چغا و زنبيل است که چغا به معناي تپه و زنبيل ظرفي است که از الياف ساخته مي شده و در گذشته براي اساني حمل و نقل مواد و اشياء مختلف به کار مي رفته است-مساحت بناي زيگورات چغازنبيل​

100×100 متر و بلندي آن 50 متراست چهارگوشه و پله پله است 5 طبقه بوده در طبقه آخر محوطه کوچکي قرار داشته که جايگاه رب النوع اينشو شيناک يا الهه اينشوشيناک خداي عيلامي ها بود. مصالح اين بنا از خشت خام و آجر معمولي پخته است-در بعضی از کتب تاریخی نام قدیمی ‌شوش، چغازنبیل نامیده شده است.​

دو ويژگي مهم در بناي زيگورات چغازنبيل ديده مي شود :​

1-بر روي آجرهاي نما خطوطي به شکل خط ميخي که همان خط عيلامي است حک شده است که اکثر آنها داراي يک نوشته درباره اينشو شيناک است​

2-قديمي ترين طاق قوسي شکل ايران در يک بنا در زيگورات چغازنبيل و در سقف پله هاي آن مشاهده کرد. شکل اين طاق ها بدون تيزه و مانند قسمتي از کمان دايره است که به آن «طاق گهواره اي» مي گويند​

propertise of ziggurat chogha zanbil ​

وجود طاقهای گهواره ای در پلکانها و راهروها، ساخت يک سيتم پيشرفته آبرسانی و تصفيه آب جهت شرب عبادتگران، وجود آفتاب سنجهای آجری جهت رصد و استخراج تقويم آفتابی و تعييين اعتدالهای بهاری و پاييزی و انقلابهای تابستانی و زمستانی و تعيين فصلها، متن مشترک نقش بسته بر روی تعداد زيادی از 5000 آجر نوشته دار و امکان چيزی شبيه به صنعت چاپ در آنها، کشف حيوانی به شکل گاو نر نسبتا بزرگ از جنس سفال لعابدار مسلح شده با مفتولهای فلزی که عنوان نگهبان يکی از دروازه ها را داشته، کلونها و لولاهای در و پاشنه های سنگی، مهره هايی از جنس خمير شيشه و انگشتر مفرغی با روکش طلای قلم زنی شده، وجود سکوهايی که محراب، قربانگاه، پايه مجسمه و يا تريبون سخنرانی خوانده شده اند -به تمامي از خشت و آجر در زميني به مساحت 11000 متر مربع و در 5 طبقه ساخته شده و ارتفاع آن در زمان آباداني به قريب 50 متر و سطح زيربناي آن به 25000 متر مربع مي‌رسيده است. هم اكنون نيمي از ارتفاع اين بنا از بين رفته است -​

 

[salar salarzehi]

زیگورات بنایی مقدس:تحلیل پلان زیگورات چغازنبیل

زیگورات بنایی مقدس:تحلیل پلان زیگورات چغازنبیل

حصار اول: این حصار در بر گیرنده ذیقورات و معابد و بنای نیایشگاه است که در آن ۶دروازه وجود دارد و از طریق همین دروازه‌ها زائران به محوطه معبد وارد می‌شدند. این حصار دارای ناودان‌هایی است که وظیفه دفع آب را بر عهده داشته‌اند. مصالح به کار رفته در حصار اول خشت و گل‌کوبیده هستند. به این حصار «تمنوس» می‌گفته‌اند. حصار دوم: حصاری است که حصار اول و بخشی از بناهای تاریخی چغازنبیل را در بر گرفته است. حصار سوم: حصار سوم چغازنبیل نشانگر محدوده شهر بوده است و حصارهای اول و دوم و مجموعه بناهای چغازنبیل را در بر می‌گیرد. مصالح به کار گرفته شده در ساخت این حصار، عموما خشتی هستند. در روی این دیوار ناودان‌هایی به فاصله‌های تقریبی ۴۷تا ۵۰متر قرار گرفته‌اند. این ناودان‌ها به گونه‌ای ساخته شده‌اند که آب را به بیرون حصار و به فاصله دوری هدایت کنند تا مانع نفوذ آب به زیر دیوار و اطراف ناودان شوند.
بناهای داخل حصار اول: . معبد ذیقورات یا زیگورات: در مرکز شهر چغازنبیل معبد عظیمی به صورت مطبق بنا شده است. این معبد «ذیقورات» نام دارد که به دو تن از خدایان بزرگ عیلامیان یعنی «اینشوشیناک» و «نپیریشا» اهدا شده. معبد چغازنبیل بزرگترین اثر معماری بر جای مانده از تمدن ایلامی است که تا کنون شناخته شده است. معبد زیگورات شامل چهار جبهه است. الف _ جبهه شمال‌شرقی: این جبهه از محوطه درونی حصار اول بیشترین میزان تخریب را دارد. عمود بر دروازه جبهه، مسیری کفسازی شده تا دروازه شمال‌شرقی وجود دارد. پلکان سنگی دروازه شمال‌شرقی ورودی سرسرای خارجی این دروازه را تشکیل می‌دهد. در ورودی سرسرا در حدود ۱/۵۰متر پهنا دارد.

در جلوی این در ورودی دو لولا و کلون سنگی یافت شده‌اند. از مهمترین یافته‌های این جبهه پیدا کردن قطعات متعددی از یک حیوان به صورت برجستگی‌های مدور و از جنس سفال لعابدار بود که پس از جمع‌آوری و مرمت مشخص شد که مجسمه یک گاونر نسبتا بزرگ است که در کمال ظرافت و مهارت ساخته شده است. این حیوان حکم یک نگهبان دروازه را برای زیگورات چغازنبیل داشته است. اکنون این مجسمه در موزه ایران باستان نگهداری می شود.بر پشت مجسمه این حیوان، کتیبه ای به خط میخی عیلامی وجود دارد که مضمون آن چنین است:

"من، اونتاش ناپیریشا، پسر هومبان اومنا، شاه انشان و شوش، یک گاو نر از گل پخته لعابدار را به عنوان فرشته نگهبان در این مکان مقدس گذاشتم. پس آنچه را که شاهان قدیم نکردند، من آن را انجام دادم باشد که خدای اینشوشیناک این هدیه را از من بپزیرند."
ب _ جبهه جنوب‌شرقی: این جبهه به وسیله یک راه کف‌سازی شده به دروازه شاهی متصل شده است که در انتهای آن و در برابر دروازه جنوب‌شرقی دو ردیف سکو به موازات هم دیده می‌شود. این سکوها مخصوص قراردادن هدایای پیش‌کشی بوده است.
ج _ جبهه شمال‌غربی: این جبهه از زیگورات روبروی مجموعه معابد شمال‌غرب قرار دارد، که شامل سه معبد بسیار مهم (گال، ایشنی کرب و کریریشا) می‌باشند. در سمت غربی این جبهه مسیری کفسازی شده وجود دارد که تا دروازه غربی و از آنجا به معابد چهارگوش غربی متصل می‌شود. در طرف راست ورودی اتاق رواق مانندی وجود دارد.
د _ جبهه جنوب‌غربی: این جبهه به وسیله سه راه کف‌سازی شده به نیایشگاه‌های سه‌گانه متصل می‌شود. در این جبهه سکویی وجود دارد که از آن به عنوان سکوی قربانگاه(البته به گفته برخی که سندیت ندارد) و نیز ساعت آفتابی استفاده می‌شده است.

۲. معبد الهه اینشوشیناک (ب): این معبد که به الهه اینشوشیناک هدیه شده دارای ۵ اتاق است که همگی آنها در یک ردیف قرار دارند. در مدخل ورودی معبد، یک سردر هلالی از خشت و ملات گچ وجود دارد.
در زیر تاق ورودی دروازه معبد که به «دروازه مجلل» معروف است، آجرنوشته‌هایی دیده می‌شود که در هر دو سمت دروازه قرار دارند. در دروازه مجلل از جنس چوب و مزین به نقش‌هایی با شیشه بوده است. معبد اینشوشیناک دارای سالمترین و بهترین‌ کلون‌ها و لولاهای در و همچنین پاشنه‌های سنگی است.
معبد دیگری در نزدیکی این معبد قرار دارد که آن هم اینشوشیناک (آ) نام داشته است اما طبق یافته‌های باستان‌شناسان این معبد نسبت به معبد اینشوشیناک (ب) از اهمیت کمتری برخوردار بوده است.
۳. مجموعه معابد شمال‌غربی: این سه معبد موقعیت ممتازی در شهر باستانی «دور اونتاش» داشته‌اند. این مجموعه در مجاورت حصار درونی در جبهه شمال‌غربی ذیقورات قرار دارند و از دو نیایشگاه برای ایشن‍ی کاراپ و کی‌ر‌یریشا که مستقیماً به روی صحن شمال‌غربی باز می‌شوند و نیاشگاه سوم که برای خدای گال ساخته شده تشکیل می‌شوند.
۴. معبد چهارگوش غربی: هر یک از اضلاع این معبد ۱۷ متر است و هریک از چهار زاویه آن به سمت یکی از جهات اربعه قرار دارد. ورودی این معبد در شمال‌شرقی آن تعبیه شده است، سقف تمام اتاق‌ها در این معبد با خشت خام به صورت طاق هلالی از نوع آهنگ پوشانده شده است.
۵. معبد چهارگوش جنوب‌شرقی: هر یک از اضلاع این معبد که زوایای آن به طرف جهات اربعه است ۱۸ متر است. حیاطی در زاویه غربی بنا قرار گرفته است، که اتاق‌های معبد به این حیاط وابسته‌اند. ورودی آن در روی وجه جنوب‌شرقی قرار گرفته و بر دالان کوچکی باز می‌شود.
۶. نیایشگاه‌های سه‌گانه: روبروی جبهه جنوب‌غربی سه نیایشگاه شناسایی شده‌اند و اشیایی از آنها به دست آمده که نذوراتی بوده است که سربازان آشور میلی به غارت آنها نداشته‌اند. از اشیای یافت شده در این سه نیایشگاه می‌توان به قرص‌هایی تزئینی که برای تزئین در به کار می‌رفته‌اند، مهره‌هایی از جنس خمیر شیشه، مجسمه‌های گراز، گاو کوهاندار، لاک پشت، پرندگان و حیوانات کوچک از جنس خمیر شیشه و انگشتری از جنس قلع با روکشی از طلا که در آن دایره‌ای از آهن قلم‌زنی شده است، اشاره کرد.
۷. دروازه بزرگ: دروازه بزرگ بزرگترین و عریض‌ترین دروازه‌ای است که در دیوار حصارهای اطراف ذیقورات تعبیه شده است و مخصوص تردد شاه و درباریان بلندمرتبه بوده است. در این دروازه کلون‌های سنگی مشابهی بسته م‍‍ی‌‌شده که توسط بست‌های فلزی به در چوبی متصل بوده‌اند.
۸ . دروازه ارابه‌ها: این دروازه در گوشه جنوبی حصار اول واقع شده است. و کف‌پوشی از سنگ بر روی سطح دروازه دیده می‌شود. درز این کف‌پوش سنگی را با با ملات قیر معدنی پر کرده‌اند. بر روی این سنگ‌فرش آثاری شبیه به آثار چرخ گاری دیده می‌شود و به همین دلیل این دروازه به نام دروازه ارابه‌ها مشهور شده است. چهارپایان را برای قربانی کردن در معابد از این دروازه وارد می‌کرده‌اند.
۹. دروازه شمال‌شرقی: این دروازه بزرگترین و مهمترین دروازه تمنوس است که چهار برج دارد. دو برج در خارج و دو برج دیگر در داخل حصار واقع شده است. تمام کف دروازه با آجرهای شکسته‌ای که هنوز هم لکه‌هایی از آنها باقی مانده فرش شده بوده است.
۱۰. دروازه اینشوشیناک و دروازه غربی دو دروازه دیگر حصار اول بوده‌اند.
بناهای داخل حصار دوم
۱. معابد هیش‌میتیک و روهوراتیو: این معبد که در نزدیکی دروازه شمال‌شرقی تمنوس قرار دارد وقف دو الهه مذکر به نام‌های هیش‌میتیک و روهوراتیو بوده است. در این معبد ۲۱ آجر کتیبه دار یافت شد که نام این دو خدای باستانی عیلامیان را بر خود داشتند.
۲. دروازه شمال‌شرقی: این دروازه در روبروی دروازه شمال‌شرقی حصار اول قرار دارد. کف‌پوشی که سطح این دروازه را پوشانده است، از طرفی به جبهه جنوب‌شرقی ذیقورات متصل شده و از طرف دیگر تا جبهه شمال‌غربی و نزدیک معبد گال امتداد دارد. در درون این دروازه و در سمت شرقی آن یک پلکان یافت شده است.
3. دروازه شوش: این دروازه در دیوار جنوب‌غربی قرار دارد و به سمت شهر شوش است. چهار برج به این دروازه تکیه زده بوده اند که گذرگاه باریکی را به وجود می‌آوردند. این گذرگاه باریک نشان می‌دهد که از این دروازه فقط عده معدودی گذر می‌کرده‌اند و وارد تمنوس می‌شده‌اند. کف این دروازه با خشت شکسته فرش شده و زمین بیرون این دروازه را با سنگریزه فرش کرده اند.
4. دروازه مسدود شده: در ۱۶۳ متری زاویه شرقی و ۸۱ متری گذرگاه شاهی قرار دارد. این دروازه از نظر معماری و ابعاد، نسبتاً ساده است و به نظر می‌رسد که تمام این دروازه را مسدود کرده‌اند. دلیل چنین حذفی روشن نیست. از این دروازه گذرگاهی شروع می‌شود که آن را به سه قسمت مرکزی دروازه با دری یک لنگه منتهی می‌کند.
5 گذرگاه شاهی: در دیوار جنوب‌شرقی دروازه دیگری وجود دارد که به گذرگاه شاهی معروف است. قسمت مرکزی این دروازه با کفسازی زیبایی از آجرهای سالم پوشیده شده بود، که در امتداد طول دیوار جنوب غربی‌اش سکوئی به عرض ۲ آجر وجود دارد. این دروازه، تنها دروازه‌ای است که پلکانی خم شده به شکل آرنج در آن وجود داشته و همین پلکان صعود به بالای برج‌ها و دیوار حصار را آسانتر می‌کرده است.
۶.برج نورکیپرات: این برج که پیش‌آمدگی آن بطرف بیرون است، در وسط دیوار جنوب‌شرقی و درنزدیکی گذرگاه شاهی قرار دارد. در ساخت این برج از آجر استفاده شده است.
۷. مجموعه غربی: دیوارهای پیدا شده در این مجموعه از آجر شکسته ساخته شده بودند. ضخامت این دیوارها بسیار کم است. یک آشپزخانه ابتدایی هم در این مجموعه قرار دارد. این بنا برای سکونت کارگران ساخته شده ‌بوده است.

 

[salar salarzehi]

زیگورات بنایی مقدس:تحلیل پلان زیگورات چغازنبیل

زیگورات بنایی مقدس:تحلیل پلان زیگورات چغازنبیل

۸. مجموعه شمال‌غربی: این مجموعه با دیوارهایی از آجر شکسته ساخته شده است. دیوارهایی که سه حیاط و دو اتاق ساخته شده به درازا را محاط می‌کردند. در درون این مجموعه محوطه محصوری پیدا شد، که با دو دیواره از خشت خام درست شده بود. در این محوطه گذرگاه عریضی وجود دارد، که به طرف حصار تمنوس می‌رود. در این گذرگاه آثاری از یک ناودان و دو سکوی خشتی وجود دارد.
۹. مجموعه شرقی: این مجموعه، که در ضلع شرقی حصار اول (تمنوس) واقع شده متشکل از چهار نیایشگاه است. نمای تمام این نیایشگاه‌ها رو به گذرگاه شاهی است. این مجموعه توسط راهی کفسازی شده که فقط قسمتهای ناچیزی از آن باقی مانده است، به گذرگاه شاهی متصل می‌شود.
۱۰. زاویه شمالی تمنوس: در این بخش ۹ مورد کفسازی شده با آجر شکسته از زیر خاک پیدا شد، که همه به موازات همدیگر بودند. طول این کفسازی‌ها به ۳۰ متر می‌رسید و عرض هر یک از آنها بطور متوسط ۴/۵۰متر بود.
در این منطقه هم چنین مصالح ساختمانی و اتاق‌های نیمه تمامی یافت شد که نشان از یک عملیات ساختمانی نیمه تمام بود. یافته شدن مصالح بنایی و نیز سه نواری که یکی از آنها پر از قیر معدنی و یکی دیگر مملو از گچ بود صحت این فرضیه را تائید کرد. در کنار این مصالح دو حلقه چاه کشف شد که با توجه به آب شور و غیر قابل شرب این چاه‌ها گمان می رود از آب آنها برای عملیات ساختمانی استفاده می‌کرده‌اند.
11 _ مجموعه جنوب‌شرقی: این مجموعه شامل سه حیاط است که در اطراف آنها اتاق‌هایی ساخته شده است. این اتاق‌ها بلند و باریکند و سکوهایی نیمکت مانند دارند. ساختمان این بخش نیز به دلیل هجوم ویرانگر آشوری‌ها ناتمام مانده است.
بناهای دیگر چغازنبیل
ورودی شاهی: این ورودی مجلل که در دیوار حصار خارجی شهر در ضلع جنوب شرقی نزدیک به کاخ شماره ۳باز شده است از ۳قسمت تشکیل می‌شود.
الف _ دروازه بزرگ: که در حصار اول قرار داشت و شرح آن در بخش بناهای داخل حصار اول آمد.
ب _ حیاط بزرگ: زوایای این حیاط به طرف جهات اربعه است و پیادرویی از آجر شکسته به عرض ۷۰/۲در حاشیه درونی آن وجود دارد. در ضلع جنوب غربی و در تمام طول حیاط ۲ردیف موازی از اتاق‌ها دیده می‌شود که بین آنها و دیوار حصار شهر بن‌بستی وجود دارد که آبهای حیاط از آنجا جاری می‌شده اند. در ضلع باریک بنا و در طول حصار تنبوشه‌ای سفالین به قطر ۱۵سانتیمتر از زیر دیوار میانی می‌گذرد که آب اتاق درونی را به طرف اتاق طرف بیرونی هدایت می‌کرده است. کانال کوچکی از اتاق ردیف خارجی عبور می‌کند و پس از گذشتن از زیر دیوار در درون تنبوشه‌ای دیگر آب را به بیرون یعنی به طرف جنوب غربی می‌ریزد. در ۱۶متری اینجا راه آب مشابهی آب اتاق‌های مجاور را با شرایطی دیقیقاً مشابه تخلیه می‌کند و بالاخره راه آب سومی که مشابه راه آب قبلی است در ۶متری زاویه غربی اتاق‌ها قرار گرفته است. روی ضلع شمال شرقی حیاط فقط یک ردیف اتاق وجود داشت.
ج _ دروازه شاهی: دروازه شاهی که مقابل دروازه بزرگ قرار دارد، فقط یک درگاهی دارد که با دو لنگه در بسته می‌شود. کف این دروازه با خشت خام فرش شده است و روی آن را با سنگفرشی از سنگ های تخت پوشانده اند. در اینجا پلکانی امکان دسترسی به پشت بام را فراهم می‌کند. گذرگاهی به عرض ۴متر ارتباط بین این حیاط و این دو اتاق را تأمین می‌کند. فقط اتاق‌هایی که در طول شمال شرقی قرار دارند دارای پوشش کفی با خاک کوبیده شده هستند. در جریان کشف دروازه شاهی، در سه محل مختلف خمره‌هایی پیدا شدند که در وجه خارجی دیوارها کار گذاشته شده بودند. این خمره‌ها بقایای اطفال سن پایین را در برداشته که آنها هم آهکی شده بودند. این دروازه که به دروازه شاهی معروف است، دروازه عدالت نیز نامیده شده است. در درون این دروازه بوده که شاه عدالت را به سبک شاهانه اجرا می‌کرده است.
کاخ آرامگاه ها: در ضلع جنوب شرقی چغازنبیل و در نزدیکی حصار سوم، مجموعه بناها‌یی قرار دارد که به آن محوطه شاهی گفته می شود. کاخ آرامگاه‌ها در این محوطه قرار دارد. این نام را به دلیل وجود پنج مقبره‌ زیر زمینی سرداب مانند در این کاخ، بر آن گذاشته‌اند. این مقابر آرامگاه پادشاهان و شاهزادگان ایلامی بوده اند. علاوه بر این آثاری از تزئینات شیشه‌ای و گل‌میخ‌های لعابدار در کاخ به دست آمده است.
کاخ شماره ۲: این کاخ سه حیاط دارد و با خشت خام ساخته شده است. در این کاخ چندین اتاق و یک حمام نیز وجود دارد.
کاخ شماره ۳: این کاخ که در نزدیکی زاویه شرقی حصار بیرونی شهر قرار دارد، دو حیاط دارد. حیاط‌های این کاخ نیز مانند کاخ شماره ۲توسط اتاق هایی متصل به هم ولی با امکانات و راحتی بیشتر نسبت به اتاق‌های کاخ شماره ۲محاط شده است.
نیایشگاه نوسکو: این بنا که در محوطه سکونت شاه قرار دارد به شکل (تی) انگلیسی است و نیایشگاه خصوصی شاه و خانواده سلطنتی بوده است.
مخزن: چسبیده به حصار خارجی رو به جبهه شمال غربی ذیقورات، تاسیساتی متشکل از یک مخزن در خارج دیوار و یک حوض واقع در درون حصار وجود دارد و شبکه ارتباطی آنها یک سیستم متشکل از نهرهای کوچک بوده است. آب ذخیره شده در مخزن از طریق همین سیستم وارد حوضی کوچک می‌شده و ساکنان چغازنبیل آب مصرفی خود را از این حوض بیرون می‌کشیدند. برای اینکه آب به این مخزن برسد کانالی نزدیک به ۵۰کیلومتر حفر می شود. این کانال از رود کرخه شروع می‌شود​

زیگورات چغازنبیل بنایی است چندطبقه و به صورت مربع كه طبقه اول آن از طبقات بالایی بزرگتر و وسیعتر است. اطراف این بنای مربع شكل، حصارهای دایره‌‌ای وجود دارند كه تداعی كننده تركیب مربع و دایره در وجود این بنای مقدسند. از این لحاظ، زیگورات چغازنبیل شبیه به خانه كعبه است. خانه كعبه بنایی سیاه و مربع (مكعب) شكل است كه مسلمانان با لباس سفید احرام به دور آن دایره‌وار می‌چرخند.​

 

[salar salarzehi]

زیگورات بنایی مقدس:تصاویری از زیگوراتها

زیگورات بنایی مقدس:تصاویری از زیگوراتها

تصویر بازسازی شده از زیگورات ur توسط کامپیوتر

 

[salar salarzehi]

زیگورات بنایی مقدس:تصاویری از زیگوراتها

زیگورات بنایی مقدس:تصاویری از زیگوراتها

برج بابل با مثابه ی زیگورات:ساختمان بين‌النهريني «برج بابل» با الهام از زيگورات ساخته شد. در كتاب مقدس اين برج نماد افراط تمام انسان‌هايي است كه مي‌خواستند برابر با خدايان باشند و گمان داشتند مي‌توانند با وسايل كاملا مادي به آسمان صعود كنند.برج بابل در واقع يك زيگورات بود كه قرار بود از زمين به آسمان نزديك شود، ولي به دليل مغايرتي كه با اصول مذهب توراتي داشت، سركوب شد.

 

[salar salarzehi]

زیگورات بنایی مقدس:تصاویری از زیگوراتها

زیگورات بنایی مقدس:تصاویری از زیگوراتها

دست نوشته هایی روی اجرهای زیگورات چغازنبیل

نقشه ی هوایی زیگورات چغازنبیل
منابع:hamshahrionline.ir
iscanews.ir
ashreshteh.com
manzar.ws
tebyan.net
seemorgh.com
negarkhaneh.ir
artknowledgenews.com
commons.wikimedia.org
taxson.net
bakhtiaryan.blogfa.com
mobile.photo.ir
iranetarikhi.persianblog.com

 

[کیانا احمدی]

معماری زيگورات چغازنبيل

معماری زيگورات چغازنبيل

زيگورات چغازنبيل بنايي است چندطبقه و به صورت مربع كه طبقه اول آن از طبقات بالايي بزرگتر و وسيعتر است. اطراف اين بناي مربع شكل، حصارهاي دايره‌‌اي وجود دارند كه تداعي كننده تركيب مربع و دايره در وجود اين بناي مقدسند. از اين لحاظ، زيگورات چغازنبيل شبيه به خانه كعبه است. خانه كعبه بنايي سياه و مربع (مكعب) شكل است كه مسلمانان با لباس سفيد احرام به دور آن دايره‌وار مي‌چرخند.


بناي زيگورات‌ها، اهرام، استوپاها، پاگوداها و بناهاي «ماندالا» شكل كه همگي از بناهاي مقدس به شمار مي‌روند، از يك فلسفه همانند پيروي مي‌كنند. در همه اين‌ بناها، ساختمان‌هايي بلند از زمين به سوي آسمان و از فرش به سوي عرش مي‌روند كه به نوعي تداعي‌گر كوه هستند و همه آن‌ها فضاي مقدسي هستند كه تصور مي‌شده در مركز عالم قرار گرفته‌اند.


بنا به اعتقادات اسلامي، در «مجمع التواريخ و القصص» و مأخذهاي ديگر آمده است كه سنگ‌هاي خانه كعبه را فرشتگان از پنج كوه مقدس و حجرالاسود را از بهشت آورده‌اند. از آن پنج كوه نام طور سينا، طور زيتا (زيتون)، كوه جودي و كوه حرا مشخصا آمده است. اين كوه‌ها از آن جهت مقدس‌ شمرده شده‌اند كه نظركرده خداوند بودند و پاي پيغمبران به آنها رسيده بود: موسي و طور سينا، نوح و كوه جودي، عيسي و كوه زيتا، محمد و كوه حرا. در قاره آسيا و در نزديكي اولان‌باتور، پايتخت مغولستان كوهي هست كه مغول‌ها آن را «بوگدوال» نام گذارده‌اند: به معناي «كوه خدا».


در واقع زيگورات‌ها، اهرام، مقابر و بناهاي برجي شكل، گنبدها و معابد چندين طبقه بلند، پاگوداها و استوپاها، در همه جا نمادي از كوه و آسمان بودند. اين موضوع در سرزمين‌هايي كه به طور طبيعي فاقد كوه بودند، بيشتر مشهود است، همانند: بين‌النهرين، مصرسفلي، جنگل‌هاي مكزيك و پرو.


بناي زيگورات چغازنبيل، مربعي شكل است كه حصارهاي دايره‌اي به دور آن ديده مي‌شوند. عدد چهار به عنوان عددي مقدس در معماري: چهار نشان‌دهنده چهار جهت اصلي، چهار فصل سال، اضلاع مربع، بازوان صليب، چهار عنصر، چهار ستون عالم، چهار منزل قمر، چهار مزاج، چهار بهشت و... است.

چهار در عهد قديم، عددي نمادين است. مثل چهار رودخانه بهشت كه صليبي شكل هستند، چهار بخش زمين و غيره. از دورترين اعصار، حتي اعصار نزديك به پيش از تاريخ، از چهار براي نشان دادن آنچه مستحكم، ملموس و محسوس است، استفاده مي‌شد. چهار به گونه‌اي، رقمي الهي است. در بسياري از موارد، ‌هاله دور سر حضرت عيسي، چهار پرتو دارد يا به چهار بخش شده است. وجود عدد چهار در معماري مذهبي بسيار مشاهده مي‌شود. طرح‌هايي كه از بهشت كشيده شده، مربع (مستطيل) شكل و داراي چهار درب هستند. مساجد ايراني ـ اسلامي گاه چهار ايواني (در چهار ضلع) هستند. زيگورات معبد چغازنبيل هم داراي چهار درب ورودي است.
​

زيگورات: تشبيه معابد به كوه‌هاي كيهاني در فرهنگ بابليان جايگاه خاصي دارد و اين ويژگي را در قالب فرم زيگورات‌هاي آنان مي‌توان ديد كه صعود از آن را رسيدن به قله عالم مي‌دانستند. کلمه زيگورات يا زيقورات از فعل آکدي «زقارو» (Zegharoo) به معناي بلند و برافراشته ساختن، گرفته شده است. زيگورات بنايي چند طبقه است که مساحت هر طبقه از طبقه پاييني کوچکتر است؛ بنابراين، نماي هر طرف آن به شکل يک پلکان است. اين زيگورات‌ها محل نگهداري مجسمه خدايان و انجام مراسم مذهبي بوده‌اند.

زيگورات چغازنبيل: اكنون با توضيحاتي كه داده شد و مطالبي كه در زير ارايه مي‌شود، درخواهيم يافت كه معماري و بناي زيگورات چغازنبيل بر پايه تفكري مقدس شكل گرفته است. مهمترين معبد شهر باستاني دوراونتاش، زيگوراتي است که در مرکز شهر قرار دارد. اين زيگورات وقف خدايان «اينشوشيناک» و «ناپيراشا» (گال) شده است. «گيرشمن» بر پايه تجربيات خود و شواهد موجود معتقد بود که اين زيگورات در زمان آباداني پنج طبقه داشته و ارتفاع آن حدود 52 متر بوده که تنها 5/2 طبقه از آن با ارتفاع 23 تا 24 متر پابرجاست.

​

 

[sahar-architect]

[h=2]زیگورات چغازنبیل شاهکار معماری آجری[/h]


در معمارى ایرانی، آجر تنها پرکنندهٔ جرزها و پوشانندهٔ احجام وجداکنندهٔ آنها از یکدیگر نیست. بلکه بعنوان یک عنصر کامل در معمارى ایران بکار رفته است.

ادامه در ادامه مطلب
اولین شیوهٔ تهیه خشت مربوط به سال‌هاى پیش از هزارهٔ ششم ق.م است. از آثار مشهور تپه حسنلو را مى‌توان نام برد که از خشت خام بطور وسیع استفاده شده است. بکارگیرى آجر در شوش و تپه سیلک کاشان نیز نشان‌دهنده استفاده از این عنصر در زمان خود است. در معبد چغازنبیل نیز به آجرهایى برمى‌خوریم که بعنوان کتیبه به دیوار نصب شده‌اند. ساکنان سرزمین ایران نقش تعیین‌کننده‌اى در پیشبرد بکار گرفتن فن آجر داشته‌اند.

آجر به تنهایى یک قالب شکل‌دهنده است. و در حدّ یک وسیلهٔ مجرد، هر دانه‌اش به کار گرفته مى‌شود.
آجر بعنوان یک عنصر تزئینی، کارآیى آن را دارد که با تمامى عناصر تشکیل‌دهنده یک معمارى بیامیزد و یا به‌‌شکل یک عنصر مجرد تزئینى جلوه‌گرى کند.

از آجر در پوشش گنبد، مثل گنبد نظام‌الملک و تاج‌الملک؛ در گوشواره یا طاق روى گوشه مثل تالار مربع مسجد جامع اردستان، مقرنس مثل برج طغرل و گنبدعلى استفاده مى‌شود.
از دیگر موارد تزئینات آجرى در دوران شکوفایى آن، نماسازى و بکارگیرى انواع ترکیبات این عنصر در چارچوب و قالب یک هندسه بسیار ساده اما غنى مى‌باشد. از نمونه‌هاى برجسته آن برج‌هاى خرقان در نزدیکى قزوین و برج شبلى در دماوند است.
از دیگر موارد تزئینات آجرى در دوران شکوفایى آن، نماسازى و بکارگیرى انواع ترکیبات این عنصر در چارچوب و قالب یک هندسه بسیار ساده اما غنى مى‌باشد. از نمونه‌هاى برجسته آن برج‌هاى خرقان در نزدیکى قزوین و برج شبلى در دماوند است.
کاربرد آجر در معمارى دوران بعد از اسلام فرصت خلق زیبایى‌ها را در بناهاى کم حجم و متوسط فراهم ساخت. چنان‌که تعدادى از شاهکارهاى معمارى به جاى مانده از دوران بعد از اسلام ایران این امکان را فراهم ساخت تا در محل‌هاى دورافتاده و مسیر بیابان‌ەا که دسترسى به سنگ ممکن نبود و چوب نیز در دسترس نبود، تنها با برپا ساختن یک کوره آجرپزی، بناهایى با حجم‌هاى بسیار بزرگ بنا گردد، سدها و پل‌هاى مختلف در دورافتاده‌ترین محل‌ها ساخته شود و شهرهایى بزرگ چون نیشابور، جرجان و … پا بگیرند.
از نظر فنی، ضریب انقباض و انبساط آجر در برابر گرما و سرما بگونه‌اى است که از ایجاد ترک در بنا جلوگیرى مى‌کند در مقایسه با دیگر مصالح از قدرت ذخیره انرژى حرارتى برخوردار است. آجر خوب آجرى است توپر و مقاوم در برابر فشار، نشت و یخبندان.
شکل عمومى آجرهایى که در طى دوران‌هاى مختلف بعد از اسلام در بناها بکار گرفته شده، عبارت است از چهارگوش یا مربع در اندازه‌هى متنوع در دورهٔ ایلخانى آجرها از جهت رنگ متوع بودند. و رنگ‌هاى زرد کمرنگ، زرد گل اخرایی، زرد مایل به قرمز، قرمز تیره و خاکى در آنها دیده مى‌شود. آجر مستطیل در پیش از اسلام رواج کامل داشت اما بعد از اسلام بیشتر آجرها مربع بودند.
هنر چیدن آجرها را در بناها به‌منظور عرضه نماهاى تزئینى متناسب با شکل و هیئت کلى بنا آجرکارى مى‌نامند. آثار گونه‌گون معمارى به جاى ماده از دوران‌هاى مختلف بعد از اسلام ایران شاهد نمونه‌هاى پرارزش از هنر استادکاران ایرانى در آفرینش سطحه‌هاى آجرى در زیباترین طرح‌ها و تناسب‌هاى زیبا و موزون است. معماران و بنایان هنرآ‌فرین ایرانى به گواهى آثار برجاى مانده از سده چهارم هجرى به بعد، در زمینه آجرکارى شیوه‌هاى گوناگونى را آزموده‌اند که در چند گروه تقسیم مى‌شود: رگ‌چینى – گل‌اندازى – گره‌سازى – آجرکارى رنگى – آجرکارى خفته و رفته – خوون چینى – آجرکارى با آجرهاى ترئینى نقش‌‌‌دار.
آجرکارى با ترکیب آجرهاى یک رنگ و ایجاد و ایجاد طرح‌ها و نقش‌هاى مختلف در سطحى صاف را با نام ”رگ‌چین“ نام برده‌اند.
در گل‌اندازی، در موقع رگ‌چین‌ کردن آن‌را چنان مى‌چینند که از ترکیب آنها گل‌هاى مختلف بدست آید.
گره‌سازى از شیوه‌هاى بسیار ظریف و پرکار آجرکارى تزئینى است که به کمک قطعه‌هاى مختلف آجرهاى بریده و تیشه‌دارى شده در اندازه‌‌هاى گوناگون انجام مى‌پذیرد. طرح‌هاى گره در مایه نقش‌هاى ساده مثل مثلث، مستطیل، مربع، لوزی، ذورنقه و ترکیب آنها با یکدیگر و ایجاد چند ضلعى‌ها، ستاره شکل‌ها و غیره مى‌باشد. نمونه‌هاى خوبى از این شیوه از دورهٔ سامانیان و آل‌بویه به بعد در آثار معمارى ایران دیده مى‌شود مانند:، تزئینات گره مسجد جامع ورامین از دوران ایلخانی، کارهاى جالب مجسد گوهرشاد و مدرسه خرگرد از دورهٔ تیمورى و … .
در آجرکارى رنگی، با آجرهایى با رنگ‌هاى مختلف و به شیوه مسطح، طرح‌هاى گوناگون ایجاد مى‌کنند. از این شیوه نمونه‌هایى در شاهچراغ (شیراز)، مسجد وکیل شیراز، سید علاءالدین حسین (شیراز) دیده مى‌شود. در این شیوه تنوع نقش بسیار است و امکان نام بردن آنها نیز وجود ندارد.
آجرکارى خفته و رفته روشى است که آجرچینى از مایه صاف و مسطح خارج گردیده و با قرار دادن آجرها در سطح‌هاى مختلف به صورت برجسته و فرورفته طرح‌هایى ایجاد مى‌کنند که با ایجاد سایه روشن جلوه خاصى به بنا بخشیده مى‌شود. از این شیوه با عنوان ”هشت و گیر“ نیز یاد مى‌شود. در خوون‌چینی، گونه خاصى از آجرکارى در مایه خفته و رفته و گره‌چینى بکار برده مى‌شود که در شوشتر و دزفول رواج فراوان داشته است.
کار تزئین نماى بنا با آجرهاى نقش‌دار برجسته ”مهری“ از دوران ایلخانى سابقه دارد. در این شیوه آجرهاى مربع و مستطیل، لوزی، چلیپا و دیگر گونه‌ها با نقش‌هاى مختلف برجسته همراه با قطعه‌هایى چون: لچکى قوس‌ها، حاشیه‌ها، رخ بام‌ها و زیرخورشیدى‌ها، روى جرزها، میان دو طبقه بنا و … داراى آجرهاى مهرى هستند از جلوه‌اى زیبا برخوردارند. این شیوه در دوران قاجار در شهرهاى یزد، کاشان، شیراز، تهران رواج فراوان یافت.
گذشته از کاربرد آجر در بناى ساختمان‌ها و نماسازى‌ها، از آجر در پوشش کف‌ها نیز استفاده مى‌شده است. از پیش از اسلام شاهد کاربرد آجر براى پوشش کف بناها در داخل و خارج بطور وسیع هستیم. بعد از اسلام نیز در محل‌هایى چون جرجان حتى در پوشش بسیار زیاد کف خیابان‌هاى شهر آجر بکار رفته است. آجرفرش بناها در بیشتر دوره‌ها با آجرهاى چهارگوش بزرگ ”نظامی“ و ”تخت“ صورت گرفته است. در پلکان‌ها و حتى کف ایوان‌هاى مقابل حجره کاروانسرا و مسیرهاى داخل صحن برخى از مسجدها، آجرها را بصورت ”نره“ و به شیوه خفته و راسته در طرح‌هاى مختلف بکار مى‌برند تا مقاومت بیشترى داشته باشند. شیوه کار آجر در پله‌ها را ”هره‌چینی“ گویند.
در دوران‌هاى اولیه تزئینات آجرکارى نماى بنا با شکل کلى آن به‌گونه‌اى در ارتباط است که نوعى وحدت واقعى میان مصالح و طرح بنا بچشم مى‌آید. مانند مقبره امیراسماعیل سامانى در بخارا، برج‌هاى گنبد قابوس، پیر علمدار و نمونه‌هاى دیگر. با کسب آگاهى بیشتر در دوران‌هاى بعد این هنر قوت بیشترى یافت. مسجد جامع نایین و آجرکارى ستون‌هاى کاکویه شبستان مسجد جامع اصفهان از نمونه کارهاى ارزنده دوران آل‌بویه است.
در دوران بعد و آغاز عهد سلجوقیان هنر آجرکارى بدون وقفه در خلق آثار شکوهمند معمارى نقش اساسى برعهده دارد. این دوران که تا حملهٔ مغول ادامه دارد. آجرکارى پرکار و عرضه نقش‌ها و طرح‌‌هاى گوناگون را مى‌توان از ویژگى‌هاى عمدهٔ معمارى دوران سلجوقى است. برج‌هاى خرقان بعنوان نخستین گنبدهاى دوپوش از نظر آجرکارى آغاز دوران سلجوقى نمونه‌هاى معتبرى بشمار مى‌روند. شبستان‌ها گنبددار زواره و اردستان، شاهکار مسجد جامع اصفهان، بناى شکوهمند رباط شرف و رباط ملک، نمونه‌هاى گرانقدر هنر آجرکارى این دوران را تشکیل مى‌دهد.
در دوران کوتاه خوارزمشاهیان و پیش از یورش مغولان، آثار ارزشمندى در زمینه هنر آجرکارى در خراسان بوجود آمد مانند: مسجد زوزن و سنگان.
در عهد ایلخانیان، تیموریان و آل‌مظفر، هنر آجرکارى وسعت و حاکمیت مطلق دوران پیش را بتدریج از دست داد. و با بکار گرفتن عنصر ترکیبى کاشى و در برخى موارد سنگ، کاربر آجر کمتر شد. آجرکارى در نماى آثار این عهد به دو گونه صورت گرفته است: یکى آن‌که مثل گذشته نماى تزئینى آجرى همراه با چیده شدن دیوارهاى اصلی، بنا شده است و دیگر آن‌که پس از پایان سفت‌کارى و ساخته شدن اسکلت بنا با آجرگرى یک پوشش تزئینى از آجر بصورت پوسته خارجى بر روى بنا ساخته و افزوده مى‌شود. این شیوه از ویژگى‌هاى معمارى دوره ایلخانى است. در این عهد آجرکارى به شیوهٔ گره‌کارى رنگى یا کاربرد آجرهاى رنگى براى نقش‌اندازى در روى نما مورد توجه قرار مى‌گیرد. در این عهد کاربرد آجر سفال در کار تزئین جرزهاى سردر و استفاده از آجرهاى نقش‌دار رواج فراوان مى‌یابد. در دوره تیمورى نیز هنر آجرکارى اعتبار فراوانى دارد. آثارى چون مسجد میر چخماق و مقبره شیخ زین‌الدین ابابکر در تایباد و بویژه دیوارهاى گنبدخانه مسجد جامع یزد از آثار دوران آل‌مظفر، از کارهاى باارزش این عهد بشمار مى‌روند.
از این دوره به بعد، کار تراش دادن آجر و ساختن نماى دروغین آجرى با یک پوسته گچ کوهى بصورت آجرنما مورد توجه قرار مى‌گیرد، که در دوره صفویه بکار گرفته مى‌شود و بگونه‌اى وسیع به کار مى‌رود. در این دوران اهمیت دوره‌هاى قبل دیده نمى‌شود و تنوع و نقش‌انداز‌ى‌هاى زیبایى آثار دو دوره پیش دیده نمى‌شود.
شیوه آجرکارى عهد صفویه در دوره زندیه و قاجاریه همچنان ادامه مى‌یابد. شیوۀ رنگ چین در این دوران ساده مى‌گردد ولى آجرکارى به شیوه ”گره رنگی“ ، ”گل‌انداز“ ، ”گره“ و آجرهاى تزئینى ”مهری“ در بناهاى بسیارى بکار برده مى‌شود. در عهد قاجار در نماهاى آجرى بندهاى عمودى حذف مى‌شود و آجرها در عرض بهم مى‌چسبند.
زیگورات چغازنبیل شاهکار معماری آجری
بنایی با قدمتی ۳۳۰۰ساله.بنا مربوط به تمدنی است که در تاریخ ایران زمین مظلوم واقع شده وکمتر به آن اشاره شده است.

بنا ی زیگورات چغازنبیل مربوط به تمدن عیلامی می باشد اشاره خواهیم کرد تا بیشتر با تمدن کهن این مرز و بوم آشنا شوید.
این شهر در اوایل قرن ۱۳ قبل از میلاد توسط پادشاه ایلامی اونتاش نپیریشا (Untash Napirisha) ساخته شده و دوراونتاش (Dur Untash) نامیده می‌شده است. دوراونتاش به معنای قلعه اونتاش می باشد. در بعضی از متون میخی این شهر ال اونتاش (Al Untash) ذکر شده که به معنی شهر اونتاش است. در مرکز شهر ذیقورات عظیمی که بصورت معبدی مطبق می‌باشد, بنا شده که امروزه دو طبقه از آن هنوز پابرجاست. این معبد مطبق به دو تن از خدایان بزرگ ایلامیان یعنی اینشوشیناک و نپیریشا اهدا شده است. دورتا دور ذیقورات را دیواری احاطه میکرده که در مجاورت آن در جبهه شمال غربی معابدی برای خدایان کریریشا, ایشنی‌کرب و هومبان بنا شده است. همچنین معابد دیگری در جبهه شمال شرقی قرار داشته اند. مجموعه این معابد توسط حصار دیگری احاطه می‌شده است. در خارج از این حصار بقایای اندکی از خانه های شهر در سطح زمین دیده میشوند. دورتادور شهر سومین دیوار قرار داشته که کل شهر را محصور میکرده است. طول این حصار خارجی حدود چهار کیلومتر میباشد. در زاویه شرقی شهر و در نزدیکی حصار خارجی، کاخهای شاهی قرار داشته اند. در زیر یکی از این کاخ‌ها پنج مقبره زیرزمینی کشف شده است که احتمالا به خانواده شاهی تعلق داشته اند. در طرف مقابل شهر و بر روی ضلع شمال غربی حصار خارجی مخزنی برای آب موجود است.

دو دوره مشخص ساختمانی در برپایی ذیگورات ردیابی شده است در مرحله اول، طبقه نخست به صورت اتاق‌هایی پیرامون یک حیاط مرکزی ساخته شده است و در مرحله بعد حجم‌های مربوط به طبقات در میان حیاط مرکزی ساخته شده‌اند.
بناهای شهر از خشت و آجر ساخته شده اند و با وجود قدمت بسیار هنوز قسمت بزرگی از آنها برجای مانده اند. بر روی بسیاری از آجرها ذکر اقدامات و سازندگیهای اونتاش نپیریشا به خط میخی ایلامی و اکدی نگاشته شده‌اند
عمده مصالح مجموعه چغازنبیل خشت می‌باشد به همین خاطر از پوشش آجری با هدف حفاظت از حجم‌های زودفرسای خشتی، به ویژه در مورد ذیقورات استفاده زیادی شده است در واقع از هزاران آجر پخته شده و کتیبه‌دار ذیقورات را تزیین می‌کرده‌اند علاوه بر این از آجرهای لعابدار، ملات قیر طبیعی، اندودهای گچی، تزیینات شیشه‌یی، گل میخ‌های سفالین استفاده زیادی شده است. همچنین طی حفاری‌های به عمل آمده مجسمه‌های سفالین و لعابدار گاوهای نر که از دروازه‌های ورودی به بنای ذیقورات محافظت می‌نمودند، به دست آمده است در نزدیکی معابد هیشمیتیک و روهوراتیر کوره‌ای یافت شده است که به منظور پخت سفالینه‌ها بکار می‌رفته است .
زیگورات چغازنبیل؛ تبلور معماری مقدس

www.naghsh-negar.ir

 

[sahar-architect]

زیگورات چغازنبیل؛ تبلور معماری مقدس

بناهای مقدس بر مبنای فلسفه‌ای که از اعتقاد آدمیان برمی‌خیزد، ساخته می‌شوند. زیگورات چغازنبیل از همین دست بناهای مقدس است که عناصر تفکر آمیخته با تقدس در آن دیده می‌شوند.

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 550x367px.

زیگورات چغازنبیل بنایی است چندطبقه و به صورت مربع که طبقه اول آن از طبقات بالایی بزرگتر و وسیعتر است. اطراف این بنای مربع شکل، حصارهای دایره‌‌ای وجود دارند که تداعی کننده ترکیب مربع و دایره در وجود این بنای مقدسند. از این لحاظ، زیگورات چغازنبیل شبیه به خانه کعبه است. خانه کعبه بنایی سیاه و مربع (مکعب) شکل است که مسلمانان با لباس سفید احرام به دور آن دایره‌وار می‌چرخند.

بنای زیگورات‌ها، اهرام، استوپاها، پاگوداها و بناهای «ماندالا» شکل که همگی از بناهای مقدس به شمار می‌روند، از یک فلسفه همانند پیروی می‌کنند. در همه این‌ بناها، ساختمان‌هایی بلند از زمین به سوی آسمان و از فرش به سوی عرش می‌روند که به نوعی تداعی‌گر کوه هستند و همه آن‌ها فضای مقدسی هستند که تصور می‌شده در مرکز عالم قرار گرفته‌اند.

بنا به اعتقادات اسلامی، در «مجمع التواریخ و القصص» و مأخذهای دیگر آمده است که سنگ‌های خانه کعبه را فرشتگان از پنج کوه مقدس و حجرالاسود را از بهشت آورده‌اند. از آن پنج کوه نام طور سینا، طور زیتا (زیتون)، کوه جودی و کوه حرا مشخصا آمده است. این کوه‌ها از آن جهت مقدس‌ شمرده شده‌اند که نظرکرده خداوند بودند و پای پیغمبران به آنها رسیده بود: موسی و طور سینا، نوح و کوه جودی، عیسی و کوه زیتا، محمد و کوه حرا. در قاره آسیا و در نزدیکی اولان‌باتور، پایتخت مغولستان کوهی هست که مغول‌ها آن را «بوگدوال» نام گذارده‌اند: به معنای «کوه خدا».

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 550x367px.

در واقع زیگورات‌ها، اهرام، مقابر و بناهای برجی شکل، گنبدها و معابد چندین طبقه بلند، پاگوداها و استوپاها، در همه جا نمادی از کوه و آسمان بودند. این موضوع در سرزمین‌هایی که به طور طبیعی فاقد کوه بودند، بیشتر مشهود است، همانند: بین‌النهرین، مصرسفلی، جنگل‌های مکزیک و پرو.

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 550x369px.

بنای زیگورات چغازنبیل، مربعی شکل است که حصارهای دایره‌ای به دور آن دیده می‌شوند. عدد چهار به عنوان عددی مقدس در معماری: چهار نشان‌دهنده چهار جهت اصلی، چهار فصل سال، اضلاع مربع، بازوان صلیب، چهار عنصر، چهار ستون عالم، چهار منزل قمر، چهار مزاج، چهار بهشت و… است.

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 550x374px.

چهار در عهد قدیم، عددی نمادین است. مثل چهار رودخانه بهشت که صلیبی شکل هستند، چهار بخش زمین و غیره. از دورترین اعصار، حتی اعصار نزدیک به پیش از تاریخ، از چهار برای نشان دادن آنچه مستحکم، ملموس و محسوس است، استفاده می‌شد. چهار به گونه‌ای، رقمی الهی است. در بسیاری از موارد، ‌هاله دور سر حضرت عیسی، چهار پرتو دارد یا به چهار بخش شده است.

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 550x376px.

وجود عدد چهار در معماری مذهبی بسیار
گردآوری و تنظیم : www.naghsh-negar.ir

 

[sahar-architect]

مشاهده می‌شود. طرح‌هایی که از بهشت کشیده شده، مربع (مستطیل) شکل و دارای چهار درب هستند. مساجد ایرانی ـ اسلامی گاه چهار ایوانی (در چهار ضلع) هستند. زیگورات معبد چغازنبیل هم دارای چهار درب ورودی است.

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 550x367px.

زیگورات: تشبیه معابد به کوه‌های کیهانی در فرهنگ بابلیان جایگاه خاصی دارد و این ویژگی را در قالب فرم زیگورات‌های آنان می‌توان دید که صعود از آن را رسیدن به قله عالم می‌دانستند. کلمه زیگورات یا زیقورات از فعل آکدی «زقارو» (Zegharoo) به معنای بلند و برافراشته ساختن، گرفته شده است. زیگورات بنایی چند طبقه است که مساحت هر طبقه از طبقه پایینی کوچکتر است؛ بنابراین، نمای هر طرف آن به شکل یک پلکان است. این زیگورات‌ها محل نگهداری مجسمه خدایان و انجام مراسم مذهبی بوده‌اند.

زیگورات چغازنبیل: اکنون با توضیحاتی که داده شد و مطالبی که در زیر ارایه می‌شود، درخواهیم یافت که معماری و بنای زیگورات چغازنبیل بر پایه تفکری مقدس شکل گرفته است. مهمترین معبد شهر باستانی دوراونتاش، زیگوراتی است که در مرکز شهر قرار دارد. این زیگورات وقف خدایان «اینشوشیناک» و «ناپیراشا» (گال) شده است. «گیرشمن» بر پایه تجربیات خود و شواهد موجود معتقد بود که این زیگورات در زمان آبادانی پنج طبقه داشته و ارتفاع آن حدود ۵۲ متر بوده که تنها ۵/۲ طبقه از آن با ارتفاع ۲۳ تا ۲۴ متر پابرجاست.

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 550x374px.

برخلاف زیگورات‌های بین‌النهرین که هر طبقه را روی طبقه قبلی می‌ساختند، در این زیگورات ساخت هر طبقه از سطح زمین آغاز شده است. طبقه اول این زیگورات مربعی شکل و طول هر ضلع آن برابر با ۲/۱۰۲ متر یعنی تقریباً برابر طول یک زمین فوتبال است. جهات گوشه‌‌های زیگورات منطبق با چهار جهت اصلی یعنی شمال، جنوب، شرق و غرب است.

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 550x371px.

معبد اعلی که در بالاترین طبقه زیگورات یعنی طبقه پنجم بوده اکنون از بین رفته است، اما به نظر می‌رسد مجسمه خدایان ناپیراشا و اینشوشیناک در این معبد نگهداری می‌شده. در هنگام خاکبرداری از زیگورات هفتاد آجر نبشته‌دار پیدا شد که روی آنها به زبان ایلامی و اکدی مطالبی بوده که نشان می‌دهد این معبد جایگاه خدایان ناپیراشا و اینشوشیناک بوده است. در وسط هر یک از چهار ضلع زیگورات پلکانی وجود دارد و هر یک از آنها با دروازه‌ای مسدود می‌شده است. این پله‌ها راه صعود به طبقات بالاتر بوده‌اند.

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 550x362px.

یکی از راه‌های محاسبه تعداد طبقات زیگورات در نظر گرفتن شیب همین پله‌ها است. بدین معنی که اگر پله‌ها با همین شیب به سمت بالا ادامه پیدا کنند، در طبقه پنجم به نزدیکی مرکز زیگورات، یا ورودی معبد اعلی می‌رسد. در بدنه زیگورات چغازنبیل، پس از هر ده ردیف آجر ساده یک ردیف آجر نبشته‌دار به کار برده شده است. تا سال ۱۹۶۵ در شهر دورانتاش ۵۲۷۵ آجر نبشته و خشت نبشته به زبان‌های ایلامی و آکدی کشف شده است. ۶۵۹ عدد از این آجرها بر بدنه زیگورات باقی مانده‌اند. این نوشته‌ها از وجود ادبیاتی بسیار قوی در ۳۲۵۰ سال پیش در سرزمین ایلام حکایت می‌کند.

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 550x367px.

زیگورات چغازنبیل درون حصارهای دایره‌ای شکل قرار گرفته است. حصار، دیوار و حلقه سنگ‌چین که مکان‌های مقدس را در بر می‌گیرند، جزو کهن‌ترین ساختارهای معماری حرم‌ها به شمار می‌روند.

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 545x361px.

در سه سوی زیگورات چغازنبیل سه بنای کوچک آجری دایره‌ای شکل ساخته شده است که تنها یکی از آنها که در سوی شمال غربی قرار دارد تا حدودی سالم باقی مانده بود و دیگری که در سوی جنوب غربی قرار دارد به دست مرمتگران عضو هیئت کاوش فرانسوی شبیه به نمونه سالمِ شمال غربی بازسازی شد. در این بازسازی تنها نیمی از بنا ساخته شد و از بازسازی نیمه دیگر صرفنظر شد. بنای شمال شرقی کاملاً از بین رفته و تنها شالوده آن باقی مانده است.
در باره کاربرد این سه بنا نظریه‌های متفاوتی عرضه شده بود. رومان گیرشمن سرپرست هیئت کـاوش چغـازنبیـل و نیز آندره پـارو از آن به عنوان «پـوستامنـت» ‌به معنای پایه مجسمه نام برده‌اند. عده‌ای دیگر آنرا سکو، نیمکت، مذبح، محراب و قربانگاه دانسته‌اند؛ و بعضی دیگر به دلیل شکل نیم‌دایره‌ای بنای بازسازی شده از آن به عنوان تریبون سخنرانی یاد کرده‌اند. غافل از آنکه شکل نیم‌دایره‌ای آن تنها به این سبب بوده که تنها یک نیمه آن به دست مرمتگران بازسازی شده است. البته و بی‌گمان احتمال «پایه مجسمه» بودن این بنا منافاتی با کاربرد تقویمی آن ندارد.

در چهار سوی این سه بنا، چهار آفتاب‌سنج آجری به شکل تاق‌نما یا پنجره‌نما ساخته شده است که با آفتاب‌سنج‌های رصدخانه نقش‌رستم شباهت ظاهری دارند.
به گمان این نگارنده، این سه بنا که بر روی هم مجموعه واحدی را تشکیل می‌دهند، یک رصدخانه یا تقویم آفتابی برای سنجش گردش خورشید و به تبع آن نگهداشتن حساب سال و سالشماری و استخراج تقویم و تشخیص روزهای اول و میانی هر فصل سال یا اعتدالین بهاری و پاییزی و انقلاب‌های تابستانی و زمستانی بوده است.

چگونگی ایجاد سایه‌ها در تقویم آفتابی زیگورات چغازنبیل
طرح از غیاث آبادی
تغییرات زاویه بین گوشه‌های آفتاب‌سنج‌ها (که تعدا آنها در مجموع به ۱۲ عدد می‌رسیده است) با تغییرات زاویه طلوع خورشید در آغاز هر یک از فصل‌های سال برابر است. یا عبارت دیگر این آفتاب‌سنج‌ها به گونه‌ای طراحی و ساخته شده‌اند که بتوان هنگام طلوع یا غروب خورشید با مشاهده سایه‌های متشکله در آن، آغاز یا میانه هر یک از فصل‌ها که منطبق با اعتدال‌های بهاری یا پاییزی و انقلاب‌های تابستانی و زمستانی می‌باشد را تشخیص داد. اینگونه گاهشماری که نه مبتنی بر ماه‌های دوازده‌گانه، که بر مبنای تقسیم برابر فصول به بازه‌های زمانی برابر است، در نظام گاهشماری گاهنباری ایران بکار می‌رفته است.

در واقع شکل خاص این تاق‌نماها که با چند قوس یا ردیفٍ پشت سر هم به ترتیب کوچک می‌شوند؛ در آیین معماری باستان جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند که هر چند در آغاز برای کاربرد ویژه آفتاب‌سنجی آن ساخته می‌شدند، اما بزودی به عنوان یک طرح تزئینی در بسیاری از بناها و بخصوص در دروازه ورودی آن بکار گرفته شد.
نمونه این تاق‌نماها در بناهای باستانی عیلامی و هخامنشی در شوش، بناهای اورارتویی در پیرامون دریاچه وان، بناهای بین‌النهرینی در اوروک و در نیایشگاه سفید، بناهای هخامنشی در تخت‌جمشید، بناهای اشکانی در نسا و هَترا (الحضره)، بناهای ساسانی در فیروزآباد و بیشاپور و تخت‌سلیمان، و نیز در بسیاری جاهای دیگر دیده می‌شوند.

در چغازنبیل آجرهای سازنده این آفتاب‌سنج‌ها اختصاصاً برای همین کاربرد طراحی و قالب‌ریزی شده‌اند و دارای شکل خاص هشت ضلعی می‌باشند. بر روی شش ضلع بیرونی یک رج از این آجرها، کتیبه‌ای به خط و زبان عیلامی نگاشته شده است:
“من اونتـاش گـال، پسر هـومبـانومنـا، شاه انزان وشوش، من در اینجا بنای محترمی ساختم، یک «سیـان کـوک». در «سـال‌ها» و «روزهـا»ی پر شمار پادشاهی طولانی به دست آوردم. من بنا کردم یک «شونشو ایرپی». من برای خدای گال و اینشوشیناک «سیان کوک» ساختم.”
معنای دو واژه مهــم و کلیدی «سیـان کوک» siyan kuk و «شونشو ایرپی» shunshu irpi مشخص نشده است. م. ج. استٍو از سیان‌کوک به معنای احتمالی «دیدگاه، چشم‌انداز، دیدارگاه» نام می‌برد (م. ج. استو، چغازنبیل- دور اونتاش، جلد سوم، متون ایلامی و اکدی، ترجمه اصغر کریمی، ۱۳۷۵) و به گمان ما تا حد زیادی به معنای حقیقی آن که مفهوم «رصدگاه» و «رصدخانه» را می‌رساند، نزدیک شده است. کاربرد این بنا صحت این نام‌گذاری را تایید می‌کند.
همچنین علاوه بر آفتا‌ب‌سنج‌های فوق، بنای زیگورات چغازنبیل بگونه‌ای ساخته شده است که زاویه خط افق با خطی‌ فرضی که گوشه طبقه اول هر ضلع از بنا را به بالاترین طبقه وصل می‌کند، کاملاً برابر با زاویه و مسیر حرکت خورشید بامدادی در هنگام اعتدالین است. از آنجا که هر یک از طبقات زیگورات، کوچکتر از طبقات پایینی خود است، از نگاه ناظری که در محل رصدخانه ضلع شمالی ایستاده است؛ خورشید در مدتی کوتاه، چندین بار از پشت زیگورات طلوع و غروب ظاهری می‌کند. آشنایی کامل و بیشتر با این پدیده می‌بایست با تماشای فیلم تهیه‌شده، انجام پذیرد.
منابع:etoood.persianblog.ir
atanews.com
ghiasabadi.com

 

[sky1368]

مطالبی درباره زیگورات چغازنبیل

مطالبی درباره زیگورات چغازنبیل

این لینک ی پاورپینت درباره زیگورات چغازنبیل هست که خودم درستش کردم.امیدوارم به کارتون بیاد.http://www.4shared.com/file/9hSssnH-/__online.html

 

[sky1368]

 

[sky1368]

تصفیه خانه چغازنبیل:http://www.4shared.com/file/F3qfuQmp/___online.html

 

[sky1368]

مطالبی جالب درباره زیگورات چغازنبیل

مطالبی جالب درباره زیگورات چغازنبیل

مطالبی جالب درباره زیگورات چغازنبیلhttp://www.4shared.com/file/Yt4SwGTV/BalatarinFacebookTwitterDelici.html

 

[sky1368]

 

[sky1368]

لطفا نظر بدییییییییییییییید . . .

.
.

.
.

.
.

.
.