هارمونیکا (Harmonica) یا سازدهنی (Mouth Organ) جزو سازهای بادی است و در خانوادهٔ سازهای زبانه آزاد (Free Reed Instruments) قرار می گیرد. تولید صوت در این نوع سازها نتیجه ارتعاش یک زبانه (Reed) از جنس فلز است که تنها یک سرآن به بدنه ساز متصل شده و انتهای دیگرش می تواند آزادانه حرکت کند. به ارتعاش درآمدن این زبانهها در اثر عبورجریان هوا موجب تولید صدای ساز می شود.
از سایر سازهای این خانواده می توان ملودیکا (Melodica)، کنسرتینا (Concertina) و آکاردئون (Accordion) را نام برد. شاید برخی مواقع متوجه شباهت موجود بین صدای سازدهنی و آکاردئون شده باشید. این شباهت در جنس صدا، در واقع به خاطر شباهت در ساختمان این سازها و نحوه تولید صوت در آنها است.
تاریخچه
گر چه چینیهای باستان نوعی سازدهنی با زبانههای چوبی داشتهاند و موتسارت قطعهای برای سازدهنی شیشهای (یک ساز کاملاً متفاوت متشکّل از یک سِری قطعه شیشههای کوک شده) نوشت، سازدهنی دیاتونیکی (Diatonic) که ما هماکنون میشناسیم، در اوائل قرن نوزدهم، در آلمان ساخته شده است. این ساز بهوسیلهی موج مهاجرین ترککنندهی آلمان، به ایالات متّحده و بریتانیای کبیر برده شد و در اواسط قرن نوزدهم، در سراسر جهان، نواخته میشده است.
سازدهنی کروماتیک (Chromatic)، در سال 1918 اختراع شد و از آنجایی که شامل هر دوازده نیمپردهی گام کروماتیک میباشد، به شما اجازه میدهد که آهنگ کاملتری را بنوازید؛ مانند قطعههای جاز و کلاسیک؛ و همچنین برای نوازندگی تا حدود زیادی کاملتر است.
طبقه بندی کلی
سازدهنی را به روشهای مختلفی طبقه بندی می کنند اما اگر از سازدهنیهای بیس (Bass) و کورد (Chord) صرف نظر کنیم، سازدهنی هایی را که بیشتر برای نواختن سولو (Solo) استفاده می شوند می توان در یک طبقه بندی بسیار کلی به 2 گروه اصلی تقسیم کرد:
1. سازدهنیهای دو زبانه ای Doble Reed(ed) Harmonicas
2. سازدهنیهای تک زبانه ای Single Reed(ed) Harmonicas
انواع مختلف سازدهنی و کاربردشان
از انواع مختلف سازدهنی بر حسب قابلیتهای مختلف و جنس صدایشان در سبکهای خاصی از موسیقی بیشتر استفاده میشود که در اینجا به صورت مختصر و فهرست وار به آنها اشاره می کنیم:
سازدهنی ترمولو و اکتاو : سبکهای Folk و Pop
سازدهنی دیاتونیک : سبکهای Blues ، Country ، Rock ، Irish ، Folk و Pop
سازدهنی کروماتیک : سبکهای Classical ، Jazz ، Irish و Pop
سازدهنی بیس و کورد : سبکهای Classical و Pop البته بیشتر به صورت گروه نوازی
از سایر سازهای این خانواده می توان ملودیکا (Melodica)، کنسرتینا (Concertina) و آکاردئون (Accordion) را نام برد. شاید برخی مواقع متوجه شباهت موجود بین صدای سازدهنی و آکاردئون شده باشید. این شباهت در جنس صدا، در واقع به خاطر شباهت در ساختمان این سازها و نحوه تولید صوت در آنها است.
تاریخچه
گر چه چینیهای باستان نوعی سازدهنی با زبانههای چوبی داشتهاند و موتسارت قطعهای برای سازدهنی شیشهای (یک ساز کاملاً متفاوت متشکّل از یک سِری قطعه شیشههای کوک شده) نوشت، سازدهنی دیاتونیکی (Diatonic) که ما هماکنون میشناسیم، در اوائل قرن نوزدهم، در آلمان ساخته شده است. این ساز بهوسیلهی موج مهاجرین ترککنندهی آلمان، به ایالات متّحده و بریتانیای کبیر برده شد و در اواسط قرن نوزدهم، در سراسر جهان، نواخته میشده است.
سازدهنی کروماتیک (Chromatic)، در سال 1918 اختراع شد و از آنجایی که شامل هر دوازده نیمپردهی گام کروماتیک میباشد، به شما اجازه میدهد که آهنگ کاملتری را بنوازید؛ مانند قطعههای جاز و کلاسیک؛ و همچنین برای نوازندگی تا حدود زیادی کاملتر است.
طبقه بندی کلی
سازدهنی را به روشهای مختلفی طبقه بندی می کنند اما اگر از سازدهنیهای بیس (Bass) و کورد (Chord) صرف نظر کنیم، سازدهنی هایی را که بیشتر برای نواختن سولو (Solo) استفاده می شوند می توان در یک طبقه بندی بسیار کلی به 2 گروه اصلی تقسیم کرد:
1. سازدهنیهای دو زبانه ای Doble Reed(ed) Harmonicas
2. سازدهنیهای تک زبانه ای Single Reed(ed) Harmonicas
انواع مختلف سازدهنی و کاربردشان
از انواع مختلف سازدهنی بر حسب قابلیتهای مختلف و جنس صدایشان در سبکهای خاصی از موسیقی بیشتر استفاده میشود که در اینجا به صورت مختصر و فهرست وار به آنها اشاره می کنیم:
سازدهنی ترمولو و اکتاو : سبکهای Folk و Pop
سازدهنی دیاتونیک : سبکهای Blues ، Country ، Rock ، Irish ، Folk و Pop
سازدهنی کروماتیک : سبکهای Classical ، Jazz ، Irish و Pop
سازدهنی بیس و کورد : سبکهای Classical و Pop البته بیشتر به صورت گروه نوازی