مقدمه
ما در دنیایی زندگی می کنیم که گیاهان گلدار حاکم هستند. این گیاهان، همچنانکه توسط اجداد انسانی قبل از تاریخ ما مورد استفاده بودند، یکی از معروفترین و قابل استفاده ترین گیاهان به وسیله مصرف کننده های امروزی هستند. آنها به صورت درختان،درختچه ها و نیز علف های واجد ساقه های نرم می باشند.
یک گستره وسیعی از گیاهان معمولی به عنوان علفها تعریف می شوند، مانند علف هایچمن، سبزیها، گلهای وحشی، توت فرنگی، برنج، گندم، ذرت، تنباکو، خشخاش، شاهدانه،اغلب علف های هرز و برخی گیاهان زینتی رشد یافته در خانه ها، ادارات و گردشگاهها.نمونه های دیگری از گیاهان هستند که در طب و یا به عنوان ادویه استفاده می شوندمانند شیرین بیان، پونه، نعناع، خردل، سیر، زیره، رازک، ترب.
دانشمندان دو گروه عمده گیاهان چوبی و علفی را شناسایی کرده اند و این گیاهان رابه دو گروه تک لپه ایها و دولپه ایها طبقه بندی نموده اند. دو لپه ایها گیاهانی هستند که دو اندام ذخیره غذا ( لپه ها ) در دانه دارند و تک لپه ایها فقط یک لپه دارند. اکثر تک لپه ایها علفی هستند اما دربین دو لپه ایها، هم گیاهان چوبی و همگیاهان علفی وجود دارد. اگرتولید مثل گیاه از طریق دانه های حاصل از نمو میوه و گل انجام می شود تولید مثل جنسی نام دارد و اگر از طریق رشد جدید بخشهایی غیر از گل،مانند ساقه ها، برگها یا ریشه ها انجام شود این فرایند تولید مثل غیرجنسی نامیده می شوند.
طبقه بندی و نامگذاری گیاهان
نامگذاری گیاه شناسی ( یا علمی ) یعنی طبقه بندی و نامگذاری منظم گیاهان. نامگذاری موضوعی است که بی هیچ دلیلی مردم ناآشنا به موضوع را می ترساند. زیرا تصور می کنندبرای استفاده از این سیستم، دانستن زبان لاتین ضروری است. اما سیستم نامگذاری گیاهشناسی چندان پیچیده نیست و به دانستن زبان لاتین نیازی ندارد. در حقیقت، تعدادزیادی از نامهای انگلیسی رایج، همام نامهای گیاه شناسی هستند مانند ایریس ( زنبق)، فوشیا ( گل آویز )، سیترس ( مرکبات ).
نامهای گیاه شناسی به چند دلیل به جای نامهای انگلیسی رایج استفاده می شوند.
دلیل اول، جهانی بودن نامهای گیاه شناسی است. نام های لاتین، سیستم جهانی استاندارد شناسایی گیاهان کشورها هستند. برای نمونه، نام لاتین Pyruscommunis در نزدمردم آسیا، آفریقا، آمریکا یا اروپا به معنی گلابی است، با این شرط که مردم بانامگذاری گیاه شناسی آشنا باشند.
دلیل دوم، دقت است. نامهای رایجی مانند مینا چمنی یا عشقه برای بسیاری گیاهان مشابه با آنها به کار برده می شود. بنابراین اگر فقط نامهای رایج برای شناسایی این گیاهان به کار روند، سردرگمی ایجاد می شوند.
دانستن نام گیاه شناسی ( نام علمی ) گیاه می تواند در مورد نیازهای رویشی آن نیزاطلاعاتی در اختیار ما بگذارد.
آزمایشات مربوط به تشریح گیاهشناسی (۱)
گیاه شناسی علمی است تجربی که به کمک آزمایش و مشاهده می توان قوانین کلی مربوط به عالم گیاهان را درک نمود.
آزمایش:
عموما به کمک ابزارها و وسایل گوناگون صورت می گیرد. ابزارهائی که برای بررسیساختمان قسمتهای مختلف گیاهان بکار می رود عبارتند از:
۱-اسکالپل: چاقوهای مخصوصهستند که برای قطع قسمت های مختلفه گیاهان و تراشیدن کرکهای مختلف اندام ها بکارمی رود.
۲-پنس: که لبه آن صاف و یاممکن است شیار دار مستقیم یا نوک کج باشد.
۳-سوزنهای تشریح: که برایجابجا نمودن برشهای گیاهی بکار می رود.
۴-تیغ برش: جهت تهیه برشهای نازک از قسمتهای مختلف گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد.
۵-شیشه ساعت: که برای رنگآمیزی نمونه های گیاهی بکار می رود.
۶-لام Lame: صفحه شیشه ای به ابعاد ۷۶×۲۶ میلیمتر بوده و برای تهیه پرپاراسیونیا نمونه های میکروسکپی کاربرد دارد.
۷-لامل Lamelle:صفحه ایت شیشه ای خیلی نازک به ابعاد۱۵×۱۵ یا ۱۸×۱۸ و ۲۰×۲۰ که برای پوشانیدن نمونه بکارمی رود.
۸-آبفشان یا پیست: در مراحلمختلف رنگ آمیزی جهت شستشو مورد استفاده قرار
می گیرد.
۹-میکروسکپ(Microscope):میکروسکوپ کلمه ایست یونانی از دو کلمهمیکرون به معنی کوچک و دیگر اسکوپئو به معنی دیدن مشتق شده و آن عبارت از دستگاهیکه اشیاء کوچک را صدها برابر بزرگ نموده و قابل رویت می سازد.
۱۰-ذره بینیا (Loupe): که قدرت بزرگنمایی آن کم و شئی را زیاد بزرگ نمی نماید و تصویردر آن حقیقی است. این دستگاه برای مطالعه و تشریح قسمتهای مختلفه نباتات ماننداجزاء گل و مشاهده سطح بیرونی اندام هایی مثل برگها وکرکهای موجود در روی آنها وبطور کلی جهت مطالعه اندامهایی که بصورت زنده و بدون تهیه برش های گیاهی است بکارمی رود.
کاربرد میکروسکپ در مطالعه سلولهای گیاهی
ساختمان میکروسکپ
پایه: قسمتهای دیگر میکروسکپ بر روی آن استوار شده و در میکروسکپ های جدید دستگاهنوری و ترانس بر روی آن تعبیه شده است.
دسته: بین پایه و لوله میکروسکپ بوده و وسیله جابجایی میکروسکپ می باشد. در رویدسته دو تا پیچ میکرومتر و ماکرومتر وجود دارد که این پیچها نمونه میکروسکپی را بهعدسی شیئی نزدیک و یا از آن دور می نمایند. و در واقع ماکرومتر پیچ تنظیم میکروسکپو میکرومتر پیچ فوکس می باشد.
همچنین صفحه سیاه رنگ پلاتینی (stage) به دسته متصل می باشد که در وسط صفحه پلاتینی سوراخی وجود داردکه نور را به شیئی مورد مطالعه می رساند. روی این صفحه گیره فلزی (stageclips) قراردارد که برای ثابت نگاهداشتن لام بکار می رود.
برای آنکه لام در دو جهت جلو و عقب و راست چپ حرکت کند دو پیچ دیگر برای این منظوربر روی دسته تعبیه شده است.
جهت تنظیم نور هم پیچهایی موجود است که می توانند شدت نور را کم و زیاد و یادیافراگم را باز و بسته نمایند.
لوله: که به دسته میکروسکپ اتصال دارد، این لوله حامل دستگاه بصری می باشد. لولهمیکروسکپ شامل عدسی های چشمی یا Ocular Lens که انتهای فوقانی میکروسکپ قرار گرفته وعدسی های شیئی یا ابژکتیف Objectif که از یکسری عدسی های مختلف با بزرگنمایی های متفاوت مرکب میباشد.
فاصله عدسی ابژکتیف و پرپاراسیون را فاصله فرونتال می نامند. بطور کلی قدرتبزرگنمایی ابژکتیف با فاصله فرونتال و دشتی عدسی نسبت معکوس دارد. یعنی هر قدر ابژکتیف قویتر باشد عدسی کوچکتر و فاصله فرونتال آن کمتر خواهد بود. برای آنکه انکسارنور در ابژکتیف های خیلی قوی موجب تیره ساختن شیئی نشود فاصله فرونتال را با مایعیاز قبیل روغن سدریا ایمرسیون پر می نمایند. این قبیل عدسی ها را ابژکتیف ایمرسیونمی نمامند.
رولور صفحه ایست مدور که در انتهای تحتانی لوله قرار دارد در حول یک نقطه حرکت
می کند در روی آن سوراخهایی تعبیه شده که عدسی های شیئی به آن پیچ می شوند و درصورتی که بخواهند ابژکتیف های میکروسکپ را تغییر دهند کافی است رولور را بچرخانندو صدای خشکی که جا افتادن آنرا اطلاع می دهد شنیده شود.
نگاهداری و حفاظت میکروسکپ:
میکروسکپ دستگاهی است بسیار دقیق که عدم مواظبت آن موجب از کار افتادن آن
می گردد. بنابراین در نگاهداری این دستگاه باید نهایت دقت و مراقبت را بجای آورد ونکات زیر را همواره بخاطر داشت:
۱-پس از خاتمه کار میکروسکپرا باید توسط پارچه تمیز یا جیرهای مخصوص پاک نمود.
۲-در هنگام پاک کردنابژکتیف نباید لوله میکروسکپ را خوابانید زیرا خوابانیدن لوله موجب افتادن اکولر وشکستن عدسی آن می گردد.
۳-هنگامیکه با موادشیمیاییکار می کنید از تماس این مواد با بدنه میکروسکپ جلوگیری نمائید زیرا این موادممکن استبر بدنه میکروسکپ که فلزی است اثر کرده و یا لعاب مخصوص را از بین ببرد.
۴-چنانچه از ابژکتیفایمرسیون استفاده شده است پس از خاتمه عملیات میکروسکپی باید روغن سدر را توسطگزیلول تولوئن پاک نمود.
۵-پس از اتمام کار بلافاصلهمیکروسکپ را خاموش کنید. چون عمر لامپها محدود است.
۶-پس از پاک کردن میکروسکپآنرا با سرپوش هایی که مخصوصا اینکار است بپوشانید.
برنامه عملیات تشریح
در تشریح و مشاهده بافتهای گیاهی، مطالعه و مشاهده محتویات سلولهای تشکیل دهندهبافت مطرح نیست.
آنچه مورد نظر است مشاهده دیواره سلولی می باشد که برای رنگ آمیزی آن از رنگ هایمختلف استفاده می گردد. بافتهایی که دارای یک لایه سلول هستند. مانند اپیدرم پیازدر زیر میکروسکپ قابل تشخیص می باشند زیرا که نور بخوبی از یک لایه سلول عبور
می کند. ولی برای مشاهده اندامهائی چون ریشه و ساقه که از چند نوع بافت و لایه هایمختلف سلولی تشکیل می شوند نیاز به تهیه برش های نازک و رنگ آمیزی است که بطوراختصار به آن اشاره می شود.
برش گیری مقاطع گیاهی:
با استفاده از یک تیغ تیزو قطعه ای از مغز ساقه آقطی (مغز ساقه آفتابگردان) و یایونولیت میتوان اقدام به تهیه برش از یک اندام گیاهی نمود. مغزساقه آقطی را برایبرش اندامهای نرم گیاهی مورد استفاه قرار می دهند.
قبل از تهیه مقطع اندامهای گیاهی را باید تثبیت و نگهداری نمود. یکی از عمده ترینکارها در ارتباط با بافتها کشتن پروتوپلاسم است عمل توقف زندگی سلولها بایستی با کمترینبهم زدن ساختمان سلول و کمترین دستکاری در نظم سلولهای بافتها انجام پذیرد.
یکی از مفید ترین مایعات کشنده و محافظ که کاربرد وسیع دارد فرمول FAA است که بصورت فرمول زیر تهیه می گردد.
الکل اتیل ۹۵% ۵۰cc
اسید استیک جامد ۵cc
فرمالدئید ۳۷% الی ۴۰% ۱۰cc
آب ۳۵cc
در فرمول بالا می توان از اسید پروپانیک استفاده کرد که در آن صورت فرمول به شکل FPA در خواهد آمد. این مایع ثابت است، عمل سفتکردن خوبی دارد و می توان اندامهای گیاهی را سالها در آن نگاهداری کرد.
روش برش گیری:
-در شیشه ساعت مقداری اب بریزید.
-قطعه ای از مغز ساقه آقطی و یا یونولیت را بردارید و آنرا از طول بوسیله تیغ تختبرش عمودی بدهید.
-اندام گیاهی مورد نظر را بوسیله پنس در داخل شیار ایجاد شده در مغز ساقه آقطیقرار دهید.
-مغز آقطی در برگیرنده اندام گیاهی را در دست چپ و تیغ را در دست راست گرفته وبطور افقی و یکنواخت لایه های بسیار نازک از مغز آقطی و اندام گیاهی جدا کنیدبنحوی که ضخامت برش یکسان باشد. در یک حرکت برش از حداکثر طول لبه تیغ استفاه کنیدو از حرکت مشابه اره کردن با تیغ خود داری نمائید.
-برشها را که روی تیغ می مانند با استفاده از نوک سوزن تشریح بلافاصله به درون آبشیشه ساعت انتقال دهید. در این مرحله لایه های نازک آقطی در آب از مقاطع جدا
می شوند و آب مانع خشک شدن برشها می گردد.
رنگ آمیزی
برای تشخیص یک بافت و تمیز آن از سایر بافتها از تکنیک های رنگ آمیزی استفاده
می شود رنگ آمیزی برشهای گیاهی با دو روش ساده و مضاعف صورت می پذیرد.
رنگ آمیزی ساده
این رنگ آمیزی را معمولا برای مشاهده یک نوع بافت و یا بافتهای ساده مورد استفادهقرار می دهند.
در این روش برشها را به مدت ۱۵تا ۲۰ دقیقه در آب ژاول میگذارند تا برشهای بی رنگ گردند، یعنی از رنگهای حیاتی مانند کلروفینل- کاروتن-گزانتوفیل زدوده شوند و مواد درون سلول تخلیه گردند.
بعداز شستشو دادن برشها را با آب اسیددار می شویند و آنها را بسته به نوع رنگ چندثانیه تا چند دقیقه داخل رنگ قرار داده و بعداز شستن با آب، نوع بافت مورد نظر رابا توجه به رنگی که گرفته است تشخیص می دهند.
اگر دیواره سلولی از جنس چوب، چوب پنبه، یا کوتین باشد با رنگ آبی متیل به رنگآبی، با رنگ فوشین بازی به رنگ قرمز روشن و با رنگهای سبز متیل یا سبز ید به رنگسبز در می آید.
-ولی اگر دیواره سلولی از جنس سلولز باشد با رنگ قرمز کنگو به رنگ قرمز با کارمنزاجی به رنگ صورتی، با قهوه ای بیسمارک به رنگ زرد و زرد قهوه ای و با هماتوکسیلینبه رنگ بنفش در می آید.
رنگ آمیزی مضاعف
وقتی که مشاهده چند نوع بافت با هم و یا بافتهای مرکب مورد نظر است از روش رنگآمیزی مضاعف استفاده می شود. در این روش ابتدا برشها را مثل مرحله رنگ آمیزی سادهدر آب ژاول و آب اسید قرار داده و سپس پس از شستشو در یک محلول رنگ کننده کهدیواره های سلولی (چوبی، چوب پنبه ای و کوتینی) را رنگ می کند قرار
می دهند سپس آنها را از یک رنگ کننده دیواره سلولی سلولزی می گذارنند.
مراحل مختلف یک نوع رنگ آمیزی مضاعف که در این آزمایشگاه انجام می شود به ترتیبزیر است:
۱-در یک شیشه ساعت مقداریآب ژاول بریزید. برشها را از آب خارج کرده بمدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در آب ژاول قرار دهید تابرشها کاملا بی رنگ شده و محتویات سلولی از بین برود.
۲-برشها را دو تا سه بار باآب بشوئید.
۳-بمدت تقریبا یک دقیقهبرشهای شستشو یافته با آب را داخل شیشه ساعت حاوی آب اسید قرار دهید تا اثر آبژاول خنثی گردد. و مواد زائدی که توسط آب ژاول از بین نرفته است حل نماید.
۴-برشها را دو تا سه بارشستشو دهید.
۵-برشها را بمدت ۱۵ تا۳۰ ثانیه داخل محلول فوشین بازییا سبزمیتل قرار دهید. دقت کنید که از رنگ سبزمیتل فقط یک یا دو قطره بریزید.
۶-برشها را با آب بشوئید.
۷-برشها را بمدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در قهوه ای بیسمارک و یا۱۵ تا ۲۰ دقیقه در کارمن زاجی قراردهید.
۸-برشها را برای آخرین باربا آب شسته سپس با تهیه پرپاراسیون در زیر میکروسکپ مشاهده کنید.
جدول زیر راهنمای رنگ ها، زمان رنگ آمیزی، نوع بافتها و جنس بافتها، رنگی که بافتبه خود می گیرد (رنگ آمیزی مضاعف) می باشد.
مشاهده سلول گیاهی و بافت اپیدرم
مواد و وسایل مورد نیاز
-پیازخوراکی(Allium cepa)- برگ شمعدانی- برگ تره- پنس- لام- لامل- سوزن تشریح
مراحل کار:
۱- قطعه ایاز اپیدرم پشتی فلس پیاز را جدا کرده و روی لام تمیز قرار دهید سپس قطره ای اب رویاپیدرم ریخته و لامل با زاویه ۴۵درجه در یک لبه قطره آب قرار دهید و منتظر بمانید تا آب در لبه لامل پخش شود. سپسبا سوزن تشریح لامل را روی قطره بگذارید و فشار دهید. اگر حبابهای هوا وجود دارند،با چند ضربه ملایم آنها را خارج کنید.
و بعد زیر میکروسکپ سلولهای اپیدرمی پیاز را مشاهده کنید ضمنا سلول گیاه رانیز مورد بررسی قرارداده و اجزای سلول و دیواره های سلولی را تا آنجا که قابل رویتاست مشاهده نمائید.
۲- قطعه ایاز اپیدرم تره را جدا کرده و به کمک پنس روی لام بگذارید دقت کنید که پارانشیمکلروفیلی به اپیدرم نچسبد قطره ای آب روی اپیدرم ریخته و بعداز گذاشتن لامل در زیرمیکروسکپ مشاهده نمائید.
۳-قطعه ای از اپیدرم تحتانیبرگ شمعدانی را به کمک پنس جدا کرده و پرپاراسیون تهیه کنید سپس آنرا زیر میکروسکپمورد مشاهده قراردهید.
-شکل سلولهای اپیدرمی پیاز را رسم نموده و اجزاء سلول را نامگذاری کنید.
-اشکال سلولهای اپیدرمی تره را نیز پس از مشاهده رسم نموده و نامگذاری کنید.
-اشکال سلول های اپیدرمی شمعدانی (Geranium) را رسم نموده و نامگذاری کنید شکل کرکها را نیز پس از مشاهده رسمکنید.
-فرق بین اپیدرم شمعدانی و تره وپیاز را بیان کنید.
-مشاهده بافت چوپ پنبه
-مشاهده بافت پارانشیم ذخیره ای
-مشاهده دانه های نشاسته
مواد و وسایل مورد نیاز
-سیب زمینی- آب ژاول- آب اسید- آبی متیل- کارمن زاجی یا قهوه ای بیسمارک- تیغ تیز-سوزن تشریح- شیشه ساعت- لام- لامل و محلول ید (معرف نشاسته)
سیب زمینی (solanumtubersum)
مراحل کار:
۱-برشهای نازک از پوست سیبزمینی و یک مقداری از پارانشیم ذخیره ای چسبیده به چوب پنبه(پوست) را تهیه کنید.
-برشها را به مدت ۱۵ تا۲۰ دقیقه در آب ژاول قرار داده وپس از شستشو با آب آنها را یک دقیقه در آب اسید دار نگهدارید و دوباره چند بار باآب شستشو دهید.
-برشها را ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در سبز میتل یا آبی میتلقرار داده بلافاصله با آب خوب شستشو دهید بطوری که بعداز چند بار شستن رنگی ازنمونه ها ضایع نشود.
-برشها را به مدت ۱۵تا ۲۰ دقیقه در کارمن زاجی و یا ۳۰ تا۶۰ ثانیه در قهوه ای بیسمارکبگذارید بعد آنها را شسته و پرپاراسیون را آماده نمائید و زیرمیکروسکپ بافت چوبپنبه و پارانشیم ذخیره ای را مطالعه کنید.
-شکل سلولها را در بافت چوب پنبه و پارانشیم ذخیره ای رسم کنید.
-دیواره سلولی بافت چوب پنبه و پارانشیم ذخیره ای با چه رنگی رنگ می گیرند.
۲-مشاهده دانه نشاسته
از آب سیب زمینی به کمک تیغ با اسکالپل برداشته و به روی لام ریخته و یک قطرهمحلول ید اضافه نمائید و لامل را روی آن قرار داده زیر میکروسکپ مشاهده کنید.
-دانه های نشاسته با محلول ید به چه رنگی در می آید؟
-مشاهده بافت گزیلم و تزئینات چوب در آوند های جوبی ساقه کدو
-مشاهده بافت فلوئم یا آبکش در ساقه کدو مسمائیCucurbita-pepo
مواد و وسایل لازم
ساقه کدو- مغز آقطی- آب ژاول- آب اسید- آبی میتل- کارمن یا قهوه ای بیسمارک- تیغنو وتیز- سوزن تشریح- شیشه ساعت- لام- لامل
مراحل کار:
ساقه کدو را طوری در داخل شکاف مغز آقطی یا یونولیت قرار دهید که بتوانید از آنبرش طولی تهیه نمائید و برشهای نازکی از آن را بریده و در داخل آب ژاول بمدت ۱۰ دقیقه نگهدارید بعد آنها راچند بار با آب مقطر شسته و یک دقیقه در آب اسید قرار دهید و دوباره چند بار آنهاشستشو دهید و مراحل دیگر رنگ آمیزی مضاعف را با رعایت زمانهای آنها تا آخر ادامهدهید و پس از آخرین شستشو چند نمونه را انتخاب کرده و روی لام بگذارید و با اضافهکردن یک قطره آب لامل را روی آن قرار داده و سپس زیر میکروسکپ مشاهده نمائید.
-مشاهدات خود را بار رسم شکل و نامگذاری کامل کنید.
-مشاهده ساختمان اولیه ریشه در ریشه زنبق (تک لپه ای) Iris
-مشاهده ساختمان اولیه ریشه در ریشه آلاله (دو لپه ای علفی)
مواد و وسایل مورد نیاز
ریشه آلاله- ریشه زنبق- آب ژاول- آب اسید- سبز متیل- کارمن یا قهوه ای بیسمارک-تیغ تیز- سوزن تشریح- شیشه ساعت- لام- لامل
مراحل کار:
در مغز آقطی یا یونولیت یک شکاف عمودی ایجاد کرده و ریشه را در شکاف طوری قراردهید که برشهای عرضی تهیه شود سپس آنها را رنگ آمیزی مضاعف کنید و در نهایت بهتریننمونه را که کم رنگترین آنها بوده و درته آب می ماند انتخاب کرده و پر پاراسیون راآماده سازید و در زیر میکروسکپ ریشه تک لپه ای را مورد مطالعه قرار دهید.
-شکل قسمتی از برش عرضی ریشه زنبق و آلاله را که تمامی بافتهای ریشه را نشان
می دهد کشیده و نامگذاری کنید.
-فرق ما بین ریشه زنبق و آلاله را از نظر ساختاری مشخص نمائید.
مشاهده ساختمان ریشه گیاه دو لپه ای چوبی چند ساله
به دلیل اینکه تهیه لام برای اینگونه ریشه ها در شرایط آزمایشگاهی که میکروتوموجود ندارد و بافتهای چوبی موجود در ریشه بوسیله تیغ قابل برش گیری نمی باشند لذاجهت مطالعه این نوع ریشه ها می توان از لامهای آماده و یا ترنس پرنسی های موجودبهره برد. برای مثال Tilia sp یا لاله درختی نمونه خوبی برای مطالعه معرفی می گردد. این برشنمونه یک ریشه جوان چوبی چند ساله است. زمانی که این برش کمتر از یکسال سن دارد،از نظر ساختار مشابه ریشه آلاله است. ولی در نمونه های چند ساله چوب ثانویه بهوسیله کامیپوم آوندی در حلقه های سالانه متحدالمرکز مشابه ساقه ایجاد شده است. وآبکش ثانویه بیرون چوب ثانویه واقع شده است پس از مشاهده به سوالات زیر پاسخ دهید،ایا اندودرم وجود دارد؟ آیا اپیدرم هنوز کامل است؟ آیا پوست وجود دارد؟
-مشاهده ساختمان ساقه علفی گیاه دو لپه ای نعناع(Labiatae)
-مشاهده ساختمان ساقه گیاه تک لپه ای جگن(Cyperacea yuncus)
مواد و وسایل مورد نیاز و مراحل کار همانند جلسات قبل بوده و فقط زمان نگهداریبرشها در آب ژاول برای ساقه نعناع ۱۰-۵دقیقه و برای ساقه جگن۲۰-۱۵دقیقه می باشد.
نمونه های میکروسکپی آماده شده را زیر میکروسکپ مورد مشاهده قرار داده و مطالعهنمائید
-شکل قسمتی از برش را که گویای ساختمان ساقه نعناع باشد رسم نموده و نامگذاریکنید.
-شکل قسمتی از ساقه جگن را نیز کشیده و نامگذاری کنید.
-ساقه گیاه دو لپه ای و تک لپه ای را با هم مقایسه کرده و وجه تمایز آنها را بیاننمائید.
-جهت مشاهده ساختمان ساقه چند ساله چوبی در باز دانگان و نهاندانگان می توان ازلام های آماده و یا از ترانس پرنسی های موجود استفاده نمود. و با توجه به مشاهداتبه سوالات زیر پاسخ مناسب دهید:
۱-در چوب نهاندانگان وبازدانگان کدام نوع سلول سبب استحکام اصلی می شود.
۲-لوله های هدایت کننده آبدر نهاندانگان و بازدانگان چه نامیده می شوند؟
۳-دو ویژگی ساختاریعنصروسلی که نسبت به تراکئید، آن را یک سلول هدایت کننده آب برتر می سازد چیست؟
مشاهده ساختمان برگ
جهت مشاهده ساختمان برگ می توان از برگ ذرت (تک لپه ای Neriumoleander) برگ خرزهره (و لپه ای بیابانی) و کاج(سوزنی برگ Needle pine)برش عرضی تهیه نمود.
مواد و وسائل لازم و مراحل کار جهت مشاهده ساختمان داخلی برگ همانند جلسات قبلبوده و زمان نگهداری در داخل آب ژاول ۲۰-۱۵دقیقه برای هر سه برش می باشد.
در تهیه برش برگ ذرت و خرزهره باید برگ را طوری داخل شکاف یونولیت قرار داد کهرگبرگ اصلی بصورت عمودی داخل شکاف قرار گرفته که در این صورت برش های تهیه شدهعرضی خواهند بود.
پس از مشاهده لامهای آماده شده مزو فیل سه گیاه مورد نظر با هم مقایسه گردد.
-شکل رگبرگ اصلی و قسمتی از پهنک و نیز انتهای پهنک را رسم نموده ونامگذاری کنید.
-شکل برگ کاج را نیز کشیده و نامگذاری کنید.
-وجود روزنه داخل کریپت چه کمکی به گیاه خرزهره می کند.
-روزنه های موجود در سه گیاه در مقایسه با یکدیگر به چه صورت دیده می شود.
ما در دنیایی زندگی می کنیم که گیاهان گلدار حاکم هستند. این گیاهان، همچنانکه توسط اجداد انسانی قبل از تاریخ ما مورد استفاده بودند، یکی از معروفترین و قابل استفاده ترین گیاهان به وسیله مصرف کننده های امروزی هستند. آنها به صورت درختان،درختچه ها و نیز علف های واجد ساقه های نرم می باشند.
یک گستره وسیعی از گیاهان معمولی به عنوان علفها تعریف می شوند، مانند علف هایچمن، سبزیها، گلهای وحشی، توت فرنگی، برنج، گندم، ذرت، تنباکو، خشخاش، شاهدانه،اغلب علف های هرز و برخی گیاهان زینتی رشد یافته در خانه ها، ادارات و گردشگاهها.نمونه های دیگری از گیاهان هستند که در طب و یا به عنوان ادویه استفاده می شوندمانند شیرین بیان، پونه، نعناع، خردل، سیر، زیره، رازک، ترب.
دانشمندان دو گروه عمده گیاهان چوبی و علفی را شناسایی کرده اند و این گیاهان رابه دو گروه تک لپه ایها و دولپه ایها طبقه بندی نموده اند. دو لپه ایها گیاهانی هستند که دو اندام ذخیره غذا ( لپه ها ) در دانه دارند و تک لپه ایها فقط یک لپه دارند. اکثر تک لپه ایها علفی هستند اما دربین دو لپه ایها، هم گیاهان چوبی و همگیاهان علفی وجود دارد. اگرتولید مثل گیاه از طریق دانه های حاصل از نمو میوه و گل انجام می شود تولید مثل جنسی نام دارد و اگر از طریق رشد جدید بخشهایی غیر از گل،مانند ساقه ها، برگها یا ریشه ها انجام شود این فرایند تولید مثل غیرجنسی نامیده می شوند.
طبقه بندی و نامگذاری گیاهان
نامگذاری گیاه شناسی ( یا علمی ) یعنی طبقه بندی و نامگذاری منظم گیاهان. نامگذاری موضوعی است که بی هیچ دلیلی مردم ناآشنا به موضوع را می ترساند. زیرا تصور می کنندبرای استفاده از این سیستم، دانستن زبان لاتین ضروری است. اما سیستم نامگذاری گیاهشناسی چندان پیچیده نیست و به دانستن زبان لاتین نیازی ندارد. در حقیقت، تعدادزیادی از نامهای انگلیسی رایج، همام نامهای گیاه شناسی هستند مانند ایریس ( زنبق)، فوشیا ( گل آویز )، سیترس ( مرکبات ).
نامهای گیاه شناسی به چند دلیل به جای نامهای انگلیسی رایج استفاده می شوند.
دلیل اول، جهانی بودن نامهای گیاه شناسی است. نام های لاتین، سیستم جهانی استاندارد شناسایی گیاهان کشورها هستند. برای نمونه، نام لاتین Pyruscommunis در نزدمردم آسیا، آفریقا، آمریکا یا اروپا به معنی گلابی است، با این شرط که مردم بانامگذاری گیاه شناسی آشنا باشند.
دلیل دوم، دقت است. نامهای رایجی مانند مینا چمنی یا عشقه برای بسیاری گیاهان مشابه با آنها به کار برده می شود. بنابراین اگر فقط نامهای رایج برای شناسایی این گیاهان به کار روند، سردرگمی ایجاد می شوند.
دانستن نام گیاه شناسی ( نام علمی ) گیاه می تواند در مورد نیازهای رویشی آن نیزاطلاعاتی در اختیار ما بگذارد.
آزمایشات مربوط به تشریح گیاهشناسی (۱)
گیاه شناسی علمی است تجربی که به کمک آزمایش و مشاهده می توان قوانین کلی مربوط به عالم گیاهان را درک نمود.
آزمایش:
عموما به کمک ابزارها و وسایل گوناگون صورت می گیرد. ابزارهائی که برای بررسیساختمان قسمتهای مختلف گیاهان بکار می رود عبارتند از:
۱-اسکالپل: چاقوهای مخصوصهستند که برای قطع قسمت های مختلفه گیاهان و تراشیدن کرکهای مختلف اندام ها بکارمی رود.
۲-پنس: که لبه آن صاف و یاممکن است شیار دار مستقیم یا نوک کج باشد.
۳-سوزنهای تشریح: که برایجابجا نمودن برشهای گیاهی بکار می رود.
۴-تیغ برش: جهت تهیه برشهای نازک از قسمتهای مختلف گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد.
۵-شیشه ساعت: که برای رنگآمیزی نمونه های گیاهی بکار می رود.
۶-لام Lame: صفحه شیشه ای به ابعاد ۷۶×۲۶ میلیمتر بوده و برای تهیه پرپاراسیونیا نمونه های میکروسکپی کاربرد دارد.
۷-لامل Lamelle:صفحه ایت شیشه ای خیلی نازک به ابعاد۱۵×۱۵ یا ۱۸×۱۸ و ۲۰×۲۰ که برای پوشانیدن نمونه بکارمی رود.
۸-آبفشان یا پیست: در مراحلمختلف رنگ آمیزی جهت شستشو مورد استفاده قرار
می گیرد.
۹-میکروسکپ(Microscope):میکروسکوپ کلمه ایست یونانی از دو کلمهمیکرون به معنی کوچک و دیگر اسکوپئو به معنی دیدن مشتق شده و آن عبارت از دستگاهیکه اشیاء کوچک را صدها برابر بزرگ نموده و قابل رویت می سازد.
۱۰-ذره بینیا (Loupe): که قدرت بزرگنمایی آن کم و شئی را زیاد بزرگ نمی نماید و تصویردر آن حقیقی است. این دستگاه برای مطالعه و تشریح قسمتهای مختلفه نباتات ماننداجزاء گل و مشاهده سطح بیرونی اندام هایی مثل برگها وکرکهای موجود در روی آنها وبطور کلی جهت مطالعه اندامهایی که بصورت زنده و بدون تهیه برش های گیاهی است بکارمی رود.
کاربرد میکروسکپ در مطالعه سلولهای گیاهی
ساختمان میکروسکپ
پایه: قسمتهای دیگر میکروسکپ بر روی آن استوار شده و در میکروسکپ های جدید دستگاهنوری و ترانس بر روی آن تعبیه شده است.
دسته: بین پایه و لوله میکروسکپ بوده و وسیله جابجایی میکروسکپ می باشد. در رویدسته دو تا پیچ میکرومتر و ماکرومتر وجود دارد که این پیچها نمونه میکروسکپی را بهعدسی شیئی نزدیک و یا از آن دور می نمایند. و در واقع ماکرومتر پیچ تنظیم میکروسکپو میکرومتر پیچ فوکس می باشد.
همچنین صفحه سیاه رنگ پلاتینی (stage) به دسته متصل می باشد که در وسط صفحه پلاتینی سوراخی وجود داردکه نور را به شیئی مورد مطالعه می رساند. روی این صفحه گیره فلزی (stageclips) قراردارد که برای ثابت نگاهداشتن لام بکار می رود.
برای آنکه لام در دو جهت جلو و عقب و راست چپ حرکت کند دو پیچ دیگر برای این منظوربر روی دسته تعبیه شده است.
جهت تنظیم نور هم پیچهایی موجود است که می توانند شدت نور را کم و زیاد و یادیافراگم را باز و بسته نمایند.
لوله: که به دسته میکروسکپ اتصال دارد، این لوله حامل دستگاه بصری می باشد. لولهمیکروسکپ شامل عدسی های چشمی یا Ocular Lens که انتهای فوقانی میکروسکپ قرار گرفته وعدسی های شیئی یا ابژکتیف Objectif که از یکسری عدسی های مختلف با بزرگنمایی های متفاوت مرکب میباشد.
فاصله عدسی ابژکتیف و پرپاراسیون را فاصله فرونتال می نامند. بطور کلی قدرتبزرگنمایی ابژکتیف با فاصله فرونتال و دشتی عدسی نسبت معکوس دارد. یعنی هر قدر ابژکتیف قویتر باشد عدسی کوچکتر و فاصله فرونتال آن کمتر خواهد بود. برای آنکه انکسارنور در ابژکتیف های خیلی قوی موجب تیره ساختن شیئی نشود فاصله فرونتال را با مایعیاز قبیل روغن سدریا ایمرسیون پر می نمایند. این قبیل عدسی ها را ابژکتیف ایمرسیونمی نمامند.
رولور صفحه ایست مدور که در انتهای تحتانی لوله قرار دارد در حول یک نقطه حرکت
می کند در روی آن سوراخهایی تعبیه شده که عدسی های شیئی به آن پیچ می شوند و درصورتی که بخواهند ابژکتیف های میکروسکپ را تغییر دهند کافی است رولور را بچرخانندو صدای خشکی که جا افتادن آنرا اطلاع می دهد شنیده شود.
نگاهداری و حفاظت میکروسکپ:
میکروسکپ دستگاهی است بسیار دقیق که عدم مواظبت آن موجب از کار افتادن آن
می گردد. بنابراین در نگاهداری این دستگاه باید نهایت دقت و مراقبت را بجای آورد ونکات زیر را همواره بخاطر داشت:
۱-پس از خاتمه کار میکروسکپرا باید توسط پارچه تمیز یا جیرهای مخصوص پاک نمود.
۲-در هنگام پاک کردنابژکتیف نباید لوله میکروسکپ را خوابانید زیرا خوابانیدن لوله موجب افتادن اکولر وشکستن عدسی آن می گردد.
۳-هنگامیکه با موادشیمیاییکار می کنید از تماس این مواد با بدنه میکروسکپ جلوگیری نمائید زیرا این موادممکن استبر بدنه میکروسکپ که فلزی است اثر کرده و یا لعاب مخصوص را از بین ببرد.
۴-چنانچه از ابژکتیفایمرسیون استفاده شده است پس از خاتمه عملیات میکروسکپی باید روغن سدر را توسطگزیلول تولوئن پاک نمود.
۵-پس از اتمام کار بلافاصلهمیکروسکپ را خاموش کنید. چون عمر لامپها محدود است.
۶-پس از پاک کردن میکروسکپآنرا با سرپوش هایی که مخصوصا اینکار است بپوشانید.
برنامه عملیات تشریح
در تشریح و مشاهده بافتهای گیاهی، مطالعه و مشاهده محتویات سلولهای تشکیل دهندهبافت مطرح نیست.
آنچه مورد نظر است مشاهده دیواره سلولی می باشد که برای رنگ آمیزی آن از رنگ هایمختلف استفاده می گردد. بافتهایی که دارای یک لایه سلول هستند. مانند اپیدرم پیازدر زیر میکروسکپ قابل تشخیص می باشند زیرا که نور بخوبی از یک لایه سلول عبور
می کند. ولی برای مشاهده اندامهائی چون ریشه و ساقه که از چند نوع بافت و لایه هایمختلف سلولی تشکیل می شوند نیاز به تهیه برش های نازک و رنگ آمیزی است که بطوراختصار به آن اشاره می شود.
برش گیری مقاطع گیاهی:
با استفاده از یک تیغ تیزو قطعه ای از مغز ساقه آقطی (مغز ساقه آفتابگردان) و یایونولیت میتوان اقدام به تهیه برش از یک اندام گیاهی نمود. مغزساقه آقطی را برایبرش اندامهای نرم گیاهی مورد استفاه قرار می دهند.
قبل از تهیه مقطع اندامهای گیاهی را باید تثبیت و نگهداری نمود. یکی از عمده ترینکارها در ارتباط با بافتها کشتن پروتوپلاسم است عمل توقف زندگی سلولها بایستی با کمترینبهم زدن ساختمان سلول و کمترین دستکاری در نظم سلولهای بافتها انجام پذیرد.
یکی از مفید ترین مایعات کشنده و محافظ که کاربرد وسیع دارد فرمول FAA است که بصورت فرمول زیر تهیه می گردد.
الکل اتیل ۹۵% ۵۰cc
اسید استیک جامد ۵cc
فرمالدئید ۳۷% الی ۴۰% ۱۰cc
آب ۳۵cc
در فرمول بالا می توان از اسید پروپانیک استفاده کرد که در آن صورت فرمول به شکل FPA در خواهد آمد. این مایع ثابت است، عمل سفتکردن خوبی دارد و می توان اندامهای گیاهی را سالها در آن نگاهداری کرد.
روش برش گیری:
-در شیشه ساعت مقداری اب بریزید.
-قطعه ای از مغز ساقه آقطی و یا یونولیت را بردارید و آنرا از طول بوسیله تیغ تختبرش عمودی بدهید.
-اندام گیاهی مورد نظر را بوسیله پنس در داخل شیار ایجاد شده در مغز ساقه آقطیقرار دهید.
-مغز آقطی در برگیرنده اندام گیاهی را در دست چپ و تیغ را در دست راست گرفته وبطور افقی و یکنواخت لایه های بسیار نازک از مغز آقطی و اندام گیاهی جدا کنیدبنحوی که ضخامت برش یکسان باشد. در یک حرکت برش از حداکثر طول لبه تیغ استفاه کنیدو از حرکت مشابه اره کردن با تیغ خود داری نمائید.
-برشها را که روی تیغ می مانند با استفاده از نوک سوزن تشریح بلافاصله به درون آبشیشه ساعت انتقال دهید. در این مرحله لایه های نازک آقطی در آب از مقاطع جدا
می شوند و آب مانع خشک شدن برشها می گردد.
رنگ آمیزی
برای تشخیص یک بافت و تمیز آن از سایر بافتها از تکنیک های رنگ آمیزی استفاده
می شود رنگ آمیزی برشهای گیاهی با دو روش ساده و مضاعف صورت می پذیرد.
رنگ آمیزی ساده
این رنگ آمیزی را معمولا برای مشاهده یک نوع بافت و یا بافتهای ساده مورد استفادهقرار می دهند.
در این روش برشها را به مدت ۱۵تا ۲۰ دقیقه در آب ژاول میگذارند تا برشهای بی رنگ گردند، یعنی از رنگهای حیاتی مانند کلروفینل- کاروتن-گزانتوفیل زدوده شوند و مواد درون سلول تخلیه گردند.
بعداز شستشو دادن برشها را با آب اسیددار می شویند و آنها را بسته به نوع رنگ چندثانیه تا چند دقیقه داخل رنگ قرار داده و بعداز شستن با آب، نوع بافت مورد نظر رابا توجه به رنگی که گرفته است تشخیص می دهند.
اگر دیواره سلولی از جنس چوب، چوب پنبه، یا کوتین باشد با رنگ آبی متیل به رنگآبی، با رنگ فوشین بازی به رنگ قرمز روشن و با رنگهای سبز متیل یا سبز ید به رنگسبز در می آید.
-ولی اگر دیواره سلولی از جنس سلولز باشد با رنگ قرمز کنگو به رنگ قرمز با کارمنزاجی به رنگ صورتی، با قهوه ای بیسمارک به رنگ زرد و زرد قهوه ای و با هماتوکسیلینبه رنگ بنفش در می آید.
رنگ آمیزی مضاعف
وقتی که مشاهده چند نوع بافت با هم و یا بافتهای مرکب مورد نظر است از روش رنگآمیزی مضاعف استفاده می شود. در این روش ابتدا برشها را مثل مرحله رنگ آمیزی سادهدر آب ژاول و آب اسید قرار داده و سپس پس از شستشو در یک محلول رنگ کننده کهدیواره های سلولی (چوبی، چوب پنبه ای و کوتینی) را رنگ می کند قرار
می دهند سپس آنها را از یک رنگ کننده دیواره سلولی سلولزی می گذارنند.
مراحل مختلف یک نوع رنگ آمیزی مضاعف که در این آزمایشگاه انجام می شود به ترتیبزیر است:
۱-در یک شیشه ساعت مقداریآب ژاول بریزید. برشها را از آب خارج کرده بمدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در آب ژاول قرار دهید تابرشها کاملا بی رنگ شده و محتویات سلولی از بین برود.
۲-برشها را دو تا سه بار باآب بشوئید.
۳-بمدت تقریبا یک دقیقهبرشهای شستشو یافته با آب را داخل شیشه ساعت حاوی آب اسید قرار دهید تا اثر آبژاول خنثی گردد. و مواد زائدی که توسط آب ژاول از بین نرفته است حل نماید.
۴-برشها را دو تا سه بارشستشو دهید.
۵-برشها را بمدت ۱۵ تا۳۰ ثانیه داخل محلول فوشین بازییا سبزمیتل قرار دهید. دقت کنید که از رنگ سبزمیتل فقط یک یا دو قطره بریزید.
۶-برشها را با آب بشوئید.
۷-برشها را بمدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در قهوه ای بیسمارک و یا۱۵ تا ۲۰ دقیقه در کارمن زاجی قراردهید.
۸-برشها را برای آخرین باربا آب شسته سپس با تهیه پرپاراسیون در زیر میکروسکپ مشاهده کنید.
جدول زیر راهنمای رنگ ها، زمان رنگ آمیزی، نوع بافتها و جنس بافتها، رنگی که بافتبه خود می گیرد (رنگ آمیزی مضاعف) می باشد.
| نوع رنگ آمیزی | نام رنگ | زمان | نام و جنس بافت | رنگ یافت پس از رنگ آمیزی |
| نوع۱ | کارمن زاجیسبز متیل | ۲۰-۱۵دقیقه۳۰-۱۵ ثانیه | پارانشیم-کلانشیم-آبکش(سلولز)آوندهای چوبی-اسکرانشیم-چوب پنبه | صورتیسبز |
| نوع ۲ | کارمن زاجیآبی متیل | ۲۰-۱۵ دقیقه۳۰-۱۵ ثانیه | پارانشیم-کلانشیم-آبکش(سلولز)آوندهای چوبی-اسکرانشیم-چوب پنبه | صورتیآبی |
| نوع۳ | قهوه ای بیسمارکسبز ید | ۶۰-۳۰ ثانیه۳۰-۱۵ ثانیه | پارانشیم-کلانشیم-آبکش(سلولز)آوندهای چوبی-اسکرانشیم-چوب پنبه | زرد-زرد قهوه ایسبز |
| نوع۴ | قهوه ای بیسمارکفوشین بازی | ۶۰-۳۰ ثانیه۳۰-۱۵ ثانیه | پارانشیم-کلانشیم-آبکش(سلولز)آؤندهای چوبی-اسکرانشیم-چوب پنبه | زرد-زرد قهوه ایقرمز گلی |
مشاهده سلول گیاهی و بافت اپیدرم
مواد و وسایل مورد نیاز
-پیازخوراکی(Allium cepa)- برگ شمعدانی- برگ تره- پنس- لام- لامل- سوزن تشریح
مراحل کار:
۱- قطعه ایاز اپیدرم پشتی فلس پیاز را جدا کرده و روی لام تمیز قرار دهید سپس قطره ای اب رویاپیدرم ریخته و لامل با زاویه ۴۵درجه در یک لبه قطره آب قرار دهید و منتظر بمانید تا آب در لبه لامل پخش شود. سپسبا سوزن تشریح لامل را روی قطره بگذارید و فشار دهید. اگر حبابهای هوا وجود دارند،با چند ضربه ملایم آنها را خارج کنید.
و بعد زیر میکروسکپ سلولهای اپیدرمی پیاز را مشاهده کنید ضمنا سلول گیاه رانیز مورد بررسی قرارداده و اجزای سلول و دیواره های سلولی را تا آنجا که قابل رویتاست مشاهده نمائید.
۲- قطعه ایاز اپیدرم تره را جدا کرده و به کمک پنس روی لام بگذارید دقت کنید که پارانشیمکلروفیلی به اپیدرم نچسبد قطره ای آب روی اپیدرم ریخته و بعداز گذاشتن لامل در زیرمیکروسکپ مشاهده نمائید.
۳-قطعه ای از اپیدرم تحتانیبرگ شمعدانی را به کمک پنس جدا کرده و پرپاراسیون تهیه کنید سپس آنرا زیر میکروسکپمورد مشاهده قراردهید.
-شکل سلولهای اپیدرمی پیاز را رسم نموده و اجزاء سلول را نامگذاری کنید.
-اشکال سلولهای اپیدرمی تره را نیز پس از مشاهده رسم نموده و نامگذاری کنید.
-اشکال سلول های اپیدرمی شمعدانی (Geranium) را رسم نموده و نامگذاری کنید شکل کرکها را نیز پس از مشاهده رسمکنید.
-فرق بین اپیدرم شمعدانی و تره وپیاز را بیان کنید.
-مشاهده بافت چوپ پنبه
-مشاهده بافت پارانشیم ذخیره ای
-مشاهده دانه های نشاسته
مواد و وسایل مورد نیاز
-سیب زمینی- آب ژاول- آب اسید- آبی متیل- کارمن زاجی یا قهوه ای بیسمارک- تیغ تیز-سوزن تشریح- شیشه ساعت- لام- لامل و محلول ید (معرف نشاسته)
سیب زمینی (solanumtubersum)
مراحل کار:
۱-برشهای نازک از پوست سیبزمینی و یک مقداری از پارانشیم ذخیره ای چسبیده به چوب پنبه(پوست) را تهیه کنید.
-برشها را به مدت ۱۵ تا۲۰ دقیقه در آب ژاول قرار داده وپس از شستشو با آب آنها را یک دقیقه در آب اسید دار نگهدارید و دوباره چند بار باآب شستشو دهید.
-برشها را ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در سبز میتل یا آبی میتلقرار داده بلافاصله با آب خوب شستشو دهید بطوری که بعداز چند بار شستن رنگی ازنمونه ها ضایع نشود.
-برشها را به مدت ۱۵تا ۲۰ دقیقه در کارمن زاجی و یا ۳۰ تا۶۰ ثانیه در قهوه ای بیسمارکبگذارید بعد آنها را شسته و پرپاراسیون را آماده نمائید و زیرمیکروسکپ بافت چوبپنبه و پارانشیم ذخیره ای را مطالعه کنید.
-شکل سلولها را در بافت چوب پنبه و پارانشیم ذخیره ای رسم کنید.
-دیواره سلولی بافت چوب پنبه و پارانشیم ذخیره ای با چه رنگی رنگ می گیرند.
۲-مشاهده دانه نشاسته
از آب سیب زمینی به کمک تیغ با اسکالپل برداشته و به روی لام ریخته و یک قطرهمحلول ید اضافه نمائید و لامل را روی آن قرار داده زیر میکروسکپ مشاهده کنید.
-دانه های نشاسته با محلول ید به چه رنگی در می آید؟
-مشاهده بافت گزیلم و تزئینات چوب در آوند های جوبی ساقه کدو
-مشاهده بافت فلوئم یا آبکش در ساقه کدو مسمائیCucurbita-pepo
مواد و وسایل لازم
ساقه کدو- مغز آقطی- آب ژاول- آب اسید- آبی میتل- کارمن یا قهوه ای بیسمارک- تیغنو وتیز- سوزن تشریح- شیشه ساعت- لام- لامل
مراحل کار:
ساقه کدو را طوری در داخل شکاف مغز آقطی یا یونولیت قرار دهید که بتوانید از آنبرش طولی تهیه نمائید و برشهای نازکی از آن را بریده و در داخل آب ژاول بمدت ۱۰ دقیقه نگهدارید بعد آنها راچند بار با آب مقطر شسته و یک دقیقه در آب اسید قرار دهید و دوباره چند بار آنهاشستشو دهید و مراحل دیگر رنگ آمیزی مضاعف را با رعایت زمانهای آنها تا آخر ادامهدهید و پس از آخرین شستشو چند نمونه را انتخاب کرده و روی لام بگذارید و با اضافهکردن یک قطره آب لامل را روی آن قرار داده و سپس زیر میکروسکپ مشاهده نمائید.
-مشاهدات خود را بار رسم شکل و نامگذاری کامل کنید.
-مشاهده ساختمان اولیه ریشه در ریشه زنبق (تک لپه ای) Iris
-مشاهده ساختمان اولیه ریشه در ریشه آلاله (دو لپه ای علفی)
مواد و وسایل مورد نیاز
ریشه آلاله- ریشه زنبق- آب ژاول- آب اسید- سبز متیل- کارمن یا قهوه ای بیسمارک-تیغ تیز- سوزن تشریح- شیشه ساعت- لام- لامل
مراحل کار:
در مغز آقطی یا یونولیت یک شکاف عمودی ایجاد کرده و ریشه را در شکاف طوری قراردهید که برشهای عرضی تهیه شود سپس آنها را رنگ آمیزی مضاعف کنید و در نهایت بهتریننمونه را که کم رنگترین آنها بوده و درته آب می ماند انتخاب کرده و پر پاراسیون راآماده سازید و در زیر میکروسکپ ریشه تک لپه ای را مورد مطالعه قرار دهید.
-شکل قسمتی از برش عرضی ریشه زنبق و آلاله را که تمامی بافتهای ریشه را نشان
می دهد کشیده و نامگذاری کنید.
-فرق ما بین ریشه زنبق و آلاله را از نظر ساختاری مشخص نمائید.
مشاهده ساختمان ریشه گیاه دو لپه ای چوبی چند ساله
به دلیل اینکه تهیه لام برای اینگونه ریشه ها در شرایط آزمایشگاهی که میکروتوموجود ندارد و بافتهای چوبی موجود در ریشه بوسیله تیغ قابل برش گیری نمی باشند لذاجهت مطالعه این نوع ریشه ها می توان از لامهای آماده و یا ترنس پرنسی های موجودبهره برد. برای مثال Tilia sp یا لاله درختی نمونه خوبی برای مطالعه معرفی می گردد. این برشنمونه یک ریشه جوان چوبی چند ساله است. زمانی که این برش کمتر از یکسال سن دارد،از نظر ساختار مشابه ریشه آلاله است. ولی در نمونه های چند ساله چوب ثانویه بهوسیله کامیپوم آوندی در حلقه های سالانه متحدالمرکز مشابه ساقه ایجاد شده است. وآبکش ثانویه بیرون چوب ثانویه واقع شده است پس از مشاهده به سوالات زیر پاسخ دهید،ایا اندودرم وجود دارد؟ آیا اپیدرم هنوز کامل است؟ آیا پوست وجود دارد؟
-مشاهده ساختمان ساقه علفی گیاه دو لپه ای نعناع(Labiatae)
-مشاهده ساختمان ساقه گیاه تک لپه ای جگن(Cyperacea yuncus)
مواد و وسایل مورد نیاز و مراحل کار همانند جلسات قبل بوده و فقط زمان نگهداریبرشها در آب ژاول برای ساقه نعناع ۱۰-۵دقیقه و برای ساقه جگن۲۰-۱۵دقیقه می باشد.
نمونه های میکروسکپی آماده شده را زیر میکروسکپ مورد مشاهده قرار داده و مطالعهنمائید
-شکل قسمتی از برش را که گویای ساختمان ساقه نعناع باشد رسم نموده و نامگذاریکنید.
-شکل قسمتی از ساقه جگن را نیز کشیده و نامگذاری کنید.
-ساقه گیاه دو لپه ای و تک لپه ای را با هم مقایسه کرده و وجه تمایز آنها را بیاننمائید.
-جهت مشاهده ساختمان ساقه چند ساله چوبی در باز دانگان و نهاندانگان می توان ازلام های آماده و یا از ترانس پرنسی های موجود استفاده نمود. و با توجه به مشاهداتبه سوالات زیر پاسخ مناسب دهید:
۱-در چوب نهاندانگان وبازدانگان کدام نوع سلول سبب استحکام اصلی می شود.
۲-لوله های هدایت کننده آبدر نهاندانگان و بازدانگان چه نامیده می شوند؟
۳-دو ویژگی ساختاریعنصروسلی که نسبت به تراکئید، آن را یک سلول هدایت کننده آب برتر می سازد چیست؟
مشاهده ساختمان برگ
جهت مشاهده ساختمان برگ می توان از برگ ذرت (تک لپه ای Neriumoleander) برگ خرزهره (و لپه ای بیابانی) و کاج(سوزنی برگ Needle pine)برش عرضی تهیه نمود.
مواد و وسائل لازم و مراحل کار جهت مشاهده ساختمان داخلی برگ همانند جلسات قبلبوده و زمان نگهداری در داخل آب ژاول ۲۰-۱۵دقیقه برای هر سه برش می باشد.
در تهیه برش برگ ذرت و خرزهره باید برگ را طوری داخل شکاف یونولیت قرار داد کهرگبرگ اصلی بصورت عمودی داخل شکاف قرار گرفته که در این صورت برش های تهیه شدهعرضی خواهند بود.
پس از مشاهده لامهای آماده شده مزو فیل سه گیاه مورد نظر با هم مقایسه گردد.
-شکل رگبرگ اصلی و قسمتی از پهنک و نیز انتهای پهنک را رسم نموده ونامگذاری کنید.
-شکل برگ کاج را نیز کشیده و نامگذاری کنید.
-وجود روزنه داخل کریپت چه کمکی به گیاه خرزهره می کند.
-روزنه های موجود در سه گیاه در مقایسه با یکدیگر به چه صورت دیده می شود.
آخرین ویرایش:
