BU, TUĞRAYİ-MİSALİ-MƏHƏBBƏTDİR
VƏ DİBAÇEYİ-DİVANİ-MÖHNƏTDİR
Dehqani-hədiqeyi-hekayət,
Sərrafi-cəvahiri-rəvayət,
Məni çəmənində gül dikəndə,
Söz riştəsinə gühər çəkəndə,
Qılmış bu rəvişdə nüktədanlıq,
Gülrizligü gühərfəşanlıq
Kim: xeyli-ərəbdə bir cavanmərd,
Cəmiyyətü izzü cah ilə fərd,
Müstəcməi-cümleyi-fəzayil,
Bulmuşdu rəyasəti-qəbayil,
Əmrinə ərəb mütiü münqad,
Gəh Bəsrə məqamı, gah Bəğdad.
Bir büqədə olmayıb qərarı,
Gəzməkdə keçərdi ruzigarı.
Hər ləhzə urardı ol yeganə,
Sərçeşmələrə siyah xanə.
Seyr eylər idi sürüb tənə üm,
Gözlər üzərə misali-mərdüm.
Ovzai-xiyami-mişkfami,
Xəlqə şəbi-qədr tək girami.
Hər mənzilə kim, güzar edərdi,
Səhrayi bənəfşəzar edərdi.
Gülzarlar içrə lalə çağı,
Bənzərdi evinə lalə dağı.
Əmvalı cəmii-cinsdən çox,
Əmma bu cəhanda varisi yox.
Gər qılsa onu tələf həvadis,
Yox bir xələfi ki, ona varis.
Fərzəndsiz adəmi tələfdir,
Baqi edən adəmi xələfdir
Nəsl ilə olur bəqayi-insan,
Nəzmi-bəşərü nizami-dövran.
Can cövhərinə bədəldir övlad;
Övlad qoyan, qoyar həmin ad.
Xoş ol ki, xələfdən ola xoşdil,
Dünyada bir oğlu ola qabil.
Pirayəsi ola dəstgahə,
Sərmayəsi ola izzü cahə.
Ah, ər ola bir səfihü sərkeş,
Ətvari kərihü xülqi naxoş,
Təşni oxuna olub nişanə,
Bizar ola ondan ata-anə,
Əlqissə, ol əfzəli-qəbayil,
Ol piri-həmidətül-xəsayil,
Fərzəndə olub həmişə talib.
Təhsili-bəqayi-nəslə rağib,
Çox mahliqa sənəmlər aldı,
Çox türfə zəminə töxm saldı.
Çox nəzrlər etdi hər məzarə,
Çox qıldı niyaz girdigarə,
Təsir qılıb fəğanü ahi,
Övn etdi inayəti-ilahi,
Bir gecə açıldı babi-rəhmət,
Buldu əsəri-dua icabət.
Bər verdi nihali-baği-məqsud,
Açıldı güli-hədiqeyi-cud.
Çün vədə irişdi, doğdu bir ay,
Xurşid rüxiylə aləmaray.
Şad oldular ondan ata-anə,
Şükranə verildi çox xəzanə.
Əlqissə, ədəmdən oldu peyda
Bir tifli-müzəkkərü müzəkka.
Xurşid kimi kəmalə qabil,
İsa kimi tifllikdə kamil.
Ol dəm ki, bu xakdanə düşdü,
Halını bilib fəğanə düşdü.
Axır günün əvvəl eyləyib yad,
Axıtdı sirişkü qıldı fəryad,
Yəni ki: "Vücud, dami-qəmdir;
Azadələrin yeri ədəmdir.
Hər kim ki, əsir olur bu damə,
Səbr etsə gərək qəmi-müdamə".
Olmuşdu zəbani-hali guya
Söylərdi ki: "Ey, cəfaçı dünya!
Bildim qəmini sənin ki, çoxdur,
Qəm çəkməyə bir hərif yoxdur.
Gəldim ki, olam qəmin hərifi,
Gəl, təcrübə eylə mən zəifi!
Hər qanda qəm ola, qılma ehmal!
Cəm eylə, dili-həzinimə sal!
Həm ver mənə qəm yemək kəmali,
Həm aləmi qəmdən eylə xali!
Peyvəstə məni əsiri-qəm qıl!
Kəm qılma nəsibimi, kərəm qıl!
Zövq ilə keçirmə ruzigarım!
Fani olana yox etibarım.
Ey eşq, qəribi-aləm oldum,
Avareyi-vadiyi-qəm oldum,
Tədbiri-qəm etmək, olmaz oldu,
Gəldim, geri getmək olmaz oldu,
Səndən dilərəm mədəd ki, daim
Təmkinim ola sən ilə qaim.
Bu bəzmdə kim, şərabı qandır,
Saqi cəlladi-biamandır;
Bir mey mənə sun ki, məstü mədhuş,
Daim özümü qılam fəramuş.
Nə gəldiyimi bilim cəhanə,
Nə onu ki, necədir zəmanə.
Aləm gözümə görünməyə hiç,
Bu riştədə bulmayam xəmü piç".
Dayə onu pak qaldı qandan,
Qaldırdı bu tirə xakdandan.
Qüslün verib abi-çeşmi-tərdən,
Süd yerinə verdi qan cigərdən.
Əqvamü qəbaili olub şad,
Ol növrəsə Qeys qoydular ad.
Can ilə qılırdı dayə ezaz,
Əsbabi-kəmali-tərbiyət saz.
Lakin, ol edib həmişə nalə,
Xoşnud deyildi heç bu halə.
Əzasın edib əlilə əfkar,
Eylərdi müdam naləvü zar.
Süd içsə sanırdı kim, içər qan.
Əmcək görünürdü ona peykan.
Yox idi firib ilə qərarı,
Yanında firibin etibarı.
Bir gün onu gəzdirirdi dayə,
Dərdini yetirməyə dəvayə,
Bir evdə məgər ki, bir pərivəş,
Ol tifli bəsi görüb müşəvvəş,
Rəhm etdi, əlinə aldı bir dəm,
Tifl onu görüncə, oldu xürrəm.
Hüsnünə baxıb qərar tutdu,
Fəryadü fəğanını unutdu.
Olduqca əlində, oldu xəndan;
Düşdükcə əlindən, oldu giryan.
Mahiyyətini çü dayə bildi,
Ol mahı ona ənis qıldı.
Oldu bu dəxi, onunla mötad,
Nə dayə, nə ana eylədi yad.
Zatında çü var idi məhəbbət,
Məhbubu görüncə tutdu ülfət,
Eşq idi ki, oldu hüsnə mail,
Hüsnü nə bilirdi tifli-qafil.
Məlum idi əhli-halə ol hal
Kim, nüsxeyi-eşqdir bu timsal.
Əlbəttə, bu tifli zar edər eşq,
Aşüfteyi-ruzigar edər eşq;
Əlbəttə, qılır bu sübh təsir,
Xurşid çıxıb olur cahangir,
Çün tərbiyəti-ədibü dayə,
Verdi əsəri-təmam ol ayə,
Gün-gündən edib kəmal hasil,
Ol mahi-növ oldu bədri-kamil,
Gəldikcə meyi-vəfadən əyyam,
Hər dövrdə sundu ona bir cam,
Ta qıldı onu təmam sərməst,
Tədric ilə dami-eşqə pabəst.
Çün sürət ilə dönüb zəmanə,
On yaşına yetdi ol yeganə;
Atasına müqtəzayi-adət,
Fərz oldu ki, onu edə sünnət.
Cəm etdi əhaliyi-diyari,
Hər sahibi-izzü etibari;
Bəzl eylədi ol qədər zərü sim
Kim, yetdi qiyasə fəqrdən bim.
Xəlq onda görəndə kəsrəti-mal,
Bim oldu ki, münəkis ola hal.
Ol saf zəmir, pak məşrəb,
Bir bəzmgəh eylədi mürəttəb
Kim, görmədi onu çeşmi-sağər,
Cəmşiddən özgəyə müyəssər.
İtmamə yetib təriqi-sünnət,
Təlimi-ülumə yetdi növbət.
Əsbab ona eyləyib mürəttəb,
Verdilər onunla ziybi-məktəb.
o
چوخ زمان قالير تا منيم مليتيمه اجازه وريلر و ميلتيم ايستيه كي اوز فيلسوفي فوضوليني تانيا 
