كربلايي حسام
اخراجی موقت
قرآن برترين و مهمترين نعمتي است كه خداوند به انسان ارزاني داشته است. چنان كه در آيات نخستين سوره الرحمن مي فرمايد: «الرحمن، علّم القرآن، خلق الانسان، علّمه البيان»[1]
انسان تنها در سايه تعليم خداوند و دريافت و تلقّي قرآن به كمال نهايي خود مي‌رسد.[2] چون قرآن سرچشمه همه مواهب و وسيله وصول به هر نعمت اعم از مادي و معنوي است و با اينكه در واقعيت خلقت انسان بر نزول قرآن تقدم دارد ولي خداوند به خاطر اهميت قرآن در اين آيات آن را مقدم داشته است.[3]
يكي از اساسي‌ترين مأموريت‌هاي پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ تلاوت قرآن بر مردم است.[4] تا از فروغ آن شعله گيرند و از چشمه آب حياتش جرعه‌ها نوشند. بنابراين اولين مرحله بهره‌مندي از قرآن تلاوت آيات آن است، به اختصار پاره‌اي از خواص تلاوت قرآن را بيان مي كنيم:
1. تكلم با پروردگار
قرآن نامه پروردگار است و راه انس با او خواندن نامه اوست، زيرا به فرمايش امام صادق ـ عليه السّلام ـ : خداوند خود را در كلامش به مردم نشان داده است.[5]
2. بهره گيري از هدايت‌هاي قرآن
تلاوت قرآن مسير هدايت و تكامل معنوي را هموار مي‌سازد. زيرا به وسيله تلاوت قرآن با اوامر و نواهي و دستورات خدا آشنا شده و سعي مي‌كنيم به آن چه فرموده عمل كنيم و از آن چه نهي كرده، دوري جوييم. مؤمنان راستين تلاوت قرآن را مقدمه عمل مي‌دانند. امام صادق ـ عليه السّلام ـ تلاوت راستين را عبرت گيري از قرآن، گردن نهادن به اوامر و عمل كردن به احكام آن مي‌دانند.[6]
3. تشويق به كسب ويژگي‌هاي لازم جهت بهره‌وري از قرآن:
قرآن هدايت ويژه خود را مخصوص تقوا پيشگان مي داند.[7]
اين پروا پيشگان آراسته به صفتي چون شب زنده‌داري، خشوع در عبادت، صبر در سختيها، عفو و گذشت، امانت‌داري، شاكر نعمت‌هاي الهي و... هستند.[8]
تلاوت كننده قرآن با خواندن اين صفات و تفسيرشان در روايات امامان ـ عليهم السّلام ـ آراسته شدن به اين خصال را طلب مي‌كند.
4. تصميم بر ترك گناهان
انسان در پرتوي تلاوت قرآن، لذّت فهم آيات آن را مي جشد و هنگام مواجهه با موانع فهم قرآن، بر رفع آن عزم خود را مصمم مي كند. يكي از اساسي ترين موانع فهم قرآن آلوده بودن دل انسان به زنگار گناه است بنابراين انسان با تلاوت قرآن از گناه نيز دوري مي كند.
5. استجابت دعا
انس دائم با قرآن، براي قاري، شرافتي را فراهم مي‌آورد و به حرمت اين همنشيني و رفاقت نيازهاي معيشتي و مادي او را بر طرف مي كند. امام صادق ـ عليه السّلام ـ از قول خداوند مي‌فرمايد: «هر كس به جاي درخواست از من، به ذكر من مشغول شود به او بالاترين مقداري را مي بخشم كه به هر كه از من درخواست نمايد مي دهم.[9]
6. عامل نورانيت
تلاوت قرآن باعث نورانيت انسان و ملكوتي شدن او مي‌شود «رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در سفارشي به ابوذر مي‌فرمايد: «عليك بتلاوه القرآن و ذكر الله كثيراً فانّه ذكرٌ لك في السماء و نورٌ لك في الارض؛ بر تو باد به تلاوت قرآن و زيارت در ياد خدا، زيرا تلاوت قرآن باعث ياد تو در ملكوت و مايه نوراني شدن تو در زمين است.»[10]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. قرآن در قرآن، جلد اوّل، آيت الله جوادي آملي.
2. پژوهشي پيرامون تدبر در قرآن، ولي الله نقي پورفر.
3. اصول كافي، باب فضل قرآن.
4. اخلاق اسلامي در نهج البلاغه، آيت الله مكارم شيرازي. [1] . الرحمن/1 ـ 4.
[2] . ر.ك: جوادي آملي، عبدالله، قرآن در قرآن، قم، مركز نشر اسراء، چاپ سوم، 1381، ج13، ص23؛ و مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، انتشارات دار الكتب الاسلاميه، چاپ بيستم، سال 1376، ج21، ص219.
[3] . ر.ك: همان.
[4] . جمعه/2.
[5] . مكارم شيرازي، ناصر، همان، ج 11، ص 402.
[6] . ر.ك: طباطبايي، محمد حسين، تفسير الميزان، بيروت، مؤسسه الاعلمي، 1417ه ، ج اوّل، ص262.
[7] . بقره/2.
[8] . براي آشنايي با صفات پروا پيشگان رجوع كنيد به نهج البلاغه، خطبه 193.
[9] . ر.ك: نقي پورفر، ولي الله، پژوهشي پيرامون تدبر در قرآن، انتشارات اسوه، 74.
[10] . جوادي آملي، عبدالله، تفسير تسنيم، مركز نشر اسراء، چاپ دوّم، 1379، ص248
انسان تنها در سايه تعليم خداوند و دريافت و تلقّي قرآن به كمال نهايي خود مي‌رسد.[2] چون قرآن سرچشمه همه مواهب و وسيله وصول به هر نعمت اعم از مادي و معنوي است و با اينكه در واقعيت خلقت انسان بر نزول قرآن تقدم دارد ولي خداوند به خاطر اهميت قرآن در اين آيات آن را مقدم داشته است.[3]
يكي از اساسي‌ترين مأموريت‌هاي پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ تلاوت قرآن بر مردم است.[4] تا از فروغ آن شعله گيرند و از چشمه آب حياتش جرعه‌ها نوشند. بنابراين اولين مرحله بهره‌مندي از قرآن تلاوت آيات آن است، به اختصار پاره‌اي از خواص تلاوت قرآن را بيان مي كنيم:
1. تكلم با پروردگار
قرآن نامه پروردگار است و راه انس با او خواندن نامه اوست، زيرا به فرمايش امام صادق ـ عليه السّلام ـ : خداوند خود را در كلامش به مردم نشان داده است.[5]
2. بهره گيري از هدايت‌هاي قرآن
تلاوت قرآن مسير هدايت و تكامل معنوي را هموار مي‌سازد. زيرا به وسيله تلاوت قرآن با اوامر و نواهي و دستورات خدا آشنا شده و سعي مي‌كنيم به آن چه فرموده عمل كنيم و از آن چه نهي كرده، دوري جوييم. مؤمنان راستين تلاوت قرآن را مقدمه عمل مي‌دانند. امام صادق ـ عليه السّلام ـ تلاوت راستين را عبرت گيري از قرآن، گردن نهادن به اوامر و عمل كردن به احكام آن مي‌دانند.[6]
3. تشويق به كسب ويژگي‌هاي لازم جهت بهره‌وري از قرآن:
قرآن هدايت ويژه خود را مخصوص تقوا پيشگان مي داند.[7]
اين پروا پيشگان آراسته به صفتي چون شب زنده‌داري، خشوع در عبادت، صبر در سختيها، عفو و گذشت، امانت‌داري، شاكر نعمت‌هاي الهي و... هستند.[8]
تلاوت كننده قرآن با خواندن اين صفات و تفسيرشان در روايات امامان ـ عليهم السّلام ـ آراسته شدن به اين خصال را طلب مي‌كند.
4. تصميم بر ترك گناهان
انسان در پرتوي تلاوت قرآن، لذّت فهم آيات آن را مي جشد و هنگام مواجهه با موانع فهم قرآن، بر رفع آن عزم خود را مصمم مي كند. يكي از اساسي ترين موانع فهم قرآن آلوده بودن دل انسان به زنگار گناه است بنابراين انسان با تلاوت قرآن از گناه نيز دوري مي كند.
5. استجابت دعا
انس دائم با قرآن، براي قاري، شرافتي را فراهم مي‌آورد و به حرمت اين همنشيني و رفاقت نيازهاي معيشتي و مادي او را بر طرف مي كند. امام صادق ـ عليه السّلام ـ از قول خداوند مي‌فرمايد: «هر كس به جاي درخواست از من، به ذكر من مشغول شود به او بالاترين مقداري را مي بخشم كه به هر كه از من درخواست نمايد مي دهم.[9]
6. عامل نورانيت
تلاوت قرآن باعث نورانيت انسان و ملكوتي شدن او مي‌شود «رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ در سفارشي به ابوذر مي‌فرمايد: «عليك بتلاوه القرآن و ذكر الله كثيراً فانّه ذكرٌ لك في السماء و نورٌ لك في الارض؛ بر تو باد به تلاوت قرآن و زيارت در ياد خدا، زيرا تلاوت قرآن باعث ياد تو در ملكوت و مايه نوراني شدن تو در زمين است.»[10]
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. قرآن در قرآن، جلد اوّل، آيت الله جوادي آملي.
2. پژوهشي پيرامون تدبر در قرآن، ولي الله نقي پورفر.
3. اصول كافي، باب فضل قرآن.
4. اخلاق اسلامي در نهج البلاغه، آيت الله مكارم شيرازي. [1] . الرحمن/1 ـ 4.
[2] . ر.ك: جوادي آملي، عبدالله، قرآن در قرآن، قم، مركز نشر اسراء، چاپ سوم، 1381، ج13، ص23؛ و مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، انتشارات دار الكتب الاسلاميه، چاپ بيستم، سال 1376، ج21، ص219.
[3] . ر.ك: همان.
[4] . جمعه/2.
[5] . مكارم شيرازي، ناصر، همان، ج 11، ص 402.
[6] . ر.ك: طباطبايي، محمد حسين، تفسير الميزان، بيروت، مؤسسه الاعلمي، 1417ه ، ج اوّل، ص262.
[7] . بقره/2.
[8] . براي آشنايي با صفات پروا پيشگان رجوع كنيد به نهج البلاغه، خطبه 193.
[9] . ر.ك: نقي پورفر، ولي الله، پژوهشي پيرامون تدبر در قرآن، انتشارات اسوه، 74.
[10] . جوادي آملي، عبدالله، تفسير تسنيم، مركز نشر اسراء، چاپ دوّم، 1379، ص248
